Takayasu arteriti (TA), büyük ve orta boyutlu damarları etkileyen nadir bir iltihaplı damar hastalığıdır. Bu hastalık, genellikle aort ve ona bağlı büyük damarları, özellikle subklavyan arterleri, karotis arterleri ve pulmoner arterleri hedef alır. Takayasu arteriti, otoimmün bir hastalık olarak kabul edilir; yani bağışıklık sistemi, vücudun sağlıklı damarlarına zarar verir ve iltihaplanmasına yol açar. Bu durum damar duvarlarında kalınlaşmaya, daralmaya veya tıkanmalara neden olabilir, bu da kan akışını engeller ve organlara yeterli oksijenin ulaşmasını zorlaştırabilir.
Takayasu arteriti, adını ilk kez hastalığı tanımlayan Japon doktoru Takayasu’dan alır ve genellikle genç kadınlarda görülme eğilimindedir. Ancak, her yaştan bireyde, hem kadınlar hem de erkeklerde görülebilir. Takayasu arteriti, sıklıkla genç yaşlarda, 15-30 yaş arasında ortaya çıkar.
Takayasu Arteriti Neden Olur?
Takayasu arteritinin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, hastalığın gelişiminde genetik ve çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Vücudun bağışıklık sistemi, genetik bir yatkınlık sonucu kendi damarlarını yabancı birer madde olarak tanıyabilir ve bu damarları hedef alarak iltihaplanmalarına neden olabilir. Ayrıca, bazı araştırmalar enfeksiyonların ve çevresel faktörlerin bu hastalığın gelişiminde tetikleyici rol oynayabileceğini öne sürmüştür.
Takayasu arteriti otoimmün bir hastalık olduğundan, vücudun bağışıklık sistemi damarların iç yüzeyine (endotel) karşı saldırıya geçer, bu da damar duvarlarında iltihaplanma ve hasara yol açar. Bu süreç, damarların yapısını değiştirerek, daralmalar, tıkanmalar, yırtılmalar ve kan akışının bozulmasına neden olabilir.
Takayasu Arteriti Belirtileri Nelerdir?
Takayasu arteriti, semptomları genellikle yavaş bir şekilde başlar ve zamanla ilerler. Bu hastalık, başlangıçta çok spesifik olmayan genel belirtilerle kendini gösterebilir, bu nedenle doğru teşhis bazen zor olabilir. Takayasu arteriti belirtileri, hastalığın hangi damarları etkilediğine ve iltihabın ne kadar yaygın olduğuna bağlı olarak değişir. Belirtiler genellikle iki ana evrede ortaya çıkar: erken (subklinik) evre ve ilerlemiş evre.
1. Erken (Subklinik) Evre Belirtileri
Bu dönemde hastalar genellikle şikayetlerini hafif ve belirsiz şekilde hissedebilir. Erken evredeki belirtiler şunlar olabilir:
Ateş: Vücut ısısında yükselme, sıkça görülen bir belirtidir ve genellikle günün belirli saatlerinde, özellikle akşam saatlerinde daha yoğun olabilir.
Yorgunluk: Sürekli bir halsizlik veya yorgunluk hissi, bu hastalığın erken dönemlerinde yaygın bir semptomdur.
Ağırsız Kilo Kaybı: Takayasu arteriti, belirgin bir kilo kaybına yol açabilir, ancak bu genellikle ağrısızdır.
Kas Ağrıları: Bazı hastalar kas ağrılarından yakınabilirler.
Baş Ağrıları: Karotis arterlerinin etkilenmesi sonucu baş ağrıları ortaya çıkabilir.
Gece Terlemeleri: Aşırı terleme, özellikle gece terlemeleri görülebilir.
Anemi: Vücudun oksijen taşıma kapasitesinin azalması nedeniyle anemi (kansızlık) gelişebilir.
2. İleri Evre Belirtileri
İleri evrede, damarlar üzerinde kalıcı hasarlar oluşur ve kan akışındaki bozulma daha belirgin hale gelir. Bu aşamada şu belirtiler görülebilir:
Kol ve Bacaklarda Zayıflık veya Soğukluk: Subklavyan arter veya diğer damarlar daraldıkça, uzuvlara yeterli kan gitmeyebilir, bu da kol ve bacaklarda soğukluk, zayıflık veya uyuşma gibi belirtilere yol açar.
Kan Basıncı Düzensizlikleri: Takayasu arteriti, aort veya diğer damarların daralması nedeniyle yüksek tansiyon (hipertansiyon) gelişebilir. Kan basıncı farkları (örneğin, bir kol ile diğer kol arasındaki fark) da belirginleşebilir.
Baş Dönmesi veya Bayılma: Beyne yeterli kan gitmemesi sonucu baş dönmesi, sersemlik veya bayılma gibi durumlar gelişebilir.
Nefes Darlığı: Pulmoner arterlerin etkilenmesi, akciğerlere oksijen taşınmasında sorunlar yaratabilir, bu da nefes darlığına yol açabilir.
Görme Sorunları: Gözlere kan akışının bozulması, görme kaybı veya bulanık görme gibi şikayetlere neden olabilir.
Tansiyon Farkları: Vücutta sağ ve sol kol arasında kan basıncı farkları görülebilir. Ayrıca, bacaklarda nabız zayıflığı veya yokluğu da fark edilebilir.
3. Komplikasyonlar
Eğer tedavi edilmezse, Takayasu arteriti daha ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bunlar arasında:
Aort Yırtılması: Aort duvarlarının zayıflaması ve genişlemesi, aort yırtılmasına neden olabilir.
Kalp Krizi: Aortun daralması, kalbe kan gitmesini engelleyebilir ve bu da kalp krizi riskini artırabilir.
Felç: Karotis arterlerinin tıkanması, beyne kan akışını bozarak felç riskini artırabilir.
Organ Yetersizliği: Yetersiz kan akışı, böbrekler, kalp ve diğer organlarda fonksiyon kaybına yol açabilir.
Takayasu Arteriti Tanısı
Takayasu arteriti, diğer hastalıklarla karışabilen bir hastalık olduğundan doğru tanı koymak bazen zor olabilir. Tanı, genellikle klinik belirtiler, kan testleri ve görüntüleme yöntemleriyle konur.
Fiziksel Muayene: Doktor, hastanın nabzını, kan basıncını ve damarlarındaki herhangi bir tıkanıklık belirtisini kontrol eder.
Kan Testleri: Enfeksiyon ve iltihapla ilgili belirteçler (örneğin, C-reaktif protein, eritrosit sedimentasyon hızı) ölçülerek hastalığın aktif olup olmadığı belirlenebilir.
Doppler Ultrasonografi: Damarların içindeki kan akışını incelemek için kullanılır.
Anjiografi: Damarların tıkanıklığını, daralmasını veya diğer anormal durumları görselleştirmek için genellikle anjiografi yapılır.
Magnetik Rezonans Anjiyografi (MRA) veya Bilgisayarlı Tomografi Anjiyografi (CTA): Damarların ayrıntılı görüntülerini elde etmek için kullanılır.
Takayasu Arteriti Tedavisi
Takayasu arteriti tedavisi, hastalığın şiddetine, etkilenen damarların durumuna ve komplikasyonların varlığına göre değişir. Tedavi genellikle ilaç tedavisi ve bazı durumlarda cerrahi müdahaleyi içerir.
İlaç Tedavisi: Takayasu arteriti tedavisinde genellikle kortikosteroidler (örneğin prednizon) kullanılır. Bu ilaçlar, damar iltihaplanmasını ve bağışıklık sistemi tepkilerini baskılar. Ayrıca, bağışıklık sistemini daha fazla baskılamak için immünosüpresif ilaçlar da kullanılabilir.
Kan Basıncı Düzenleyiciler: Yüksek tansiyon olan hastalar için antihipertansif ilaçlar kullanılabilir.
Cerrahi Müdahale: Bazı hastalar için damar tıkanıklıklarını gidermek amacıyla cerrahi müdahale gerekebilir. Aort anevrizması veya ciddi damar tıkanıklığı durumlarında anjiyoplasti veya damar cerrahisi uygulanabilir.
Sonuç
Takayasu arteriti, büyük damarları etkileyen ciddi bir hastalıktır. Erken tanı ve tedavi, hastalığın ilerlemesini engelleyebilir ve komplikasyonları önleyebilir. Her ne kadar hastalık bazen tanı konması güç bir durum yaratabilse de, dikkatli bir değerlendirme ve doğru tedavi ile Takayasu arteriti kontrol altına alınabilir. Bu nedenle, belirtiler fark edildiğinde bir doktora başvurulması çok önemlidir.
