Pnömoni, yaygın bilinen adıyla zatürre, akciğerlerde virüs ya da bakteriler sonucu oluşan tehlikeli bir enfeksiyon. Geçmişten günümüze tıptaki aşılama ve tedavi yöntemlerindeki gelişmeler sayesinde çok daha kolay tedavi edilebilir hale gelen zatürre, tüm bunlara rağmen özellikle ebeveynlerin korkulu rüyalarından biri. Çünkü önlenebilir bir hastalık olmasına rağmen, özellikle gelişmekte olan ülkelerde, 0-4 yaş arasındaki çocuklarda ölüm nedenlerinin ikincisi olmaya devam ediyor. Özellikle 0-1 yaş aralığındaki çocukların en riskli grupta yer aldığı zatürre ile ilgili ailelerin bilinçlenmesi, hastalığı önleme yollarının başında geliyor.
Aşılama, beslenme ve hijyen konusunda gösterilecek hassasiyet, zatürreyi önleme yollarının başında geliyor. İşte bu nedenlerle, zatürrenin önlenebilir bir sorun olduğunun altını çizen Acıbadem İnternational Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Şeyma Ceyla Cüneydi, anne babaların çocuklarını zatürreden korumak için nelere dikkat etmeleri gerektiği hakkında bilgi verdi.
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Şeyma Ceyla Cüneydi’nin verdiği bilgilere göre dünya genelinde her yıl yaklaşık 10-20 milyon arasında çocuk zatürre nedeniyle hastaneye yatırılıyor ve bunların da yaklaşık 2 milyonu da ne yazık ki yaşamını kaybediyor. Ülkemizde ise ilk yaşta hastaneye yatışların yüzde 30-50’sinin nedenini zatürre oluşturuyor. Tüm çocuk hastaların zatürreye yakalanma oranı da yaklaşık yüzde 40.
Dr. Şeyma Ceyla Cüneydi’nin paylaştığı istatistikler ebeveynlerdeki zatürre korkusundaki haklılıklarını ortaya koysa da çocuklarda zatürre tedavisinde gelinen nokta da hesaba katılarak, gerekli önlemlerin alınması da önem taşıyor. Çünkü özellikle son 25 yıldır zatürreye neden olan bakterilere karşı geliştirilen aşılarla birlikte Türkiye’de ölüm oranlarının önemli oranda düşürülmüş durumda.
Ancak yine de unutulmaması gerekiyor ki, özellikle 0-1 yaş arası çocukların öksürük refleksleri çok zayıf olduğundan ve göğüs kafesini iyi kullanamadıklarından mikropları dışarı atamıyorlar. Bu nedenle 0-1 yaş arasındaki çocuklar zatürre açısından en riskli grubu oluşturuyor. Bağışıklık sistemi gelişimi tam olarak tamamlanmamış olan 1-5 yaş arasındaki çocuklar ise ikinci en riski grupta yer alıyor.
Zatürrede yaşam kayıplarının en önemli nedenleri
- Hastaneye gidilmekte geç kalınması
- Aşılamanın doğru yapılmaması
- Göçler
Zatürre hastalığının gelişmesinde en önemli etken olan grip mikrobu ve influenza aşılarının risk gruplarında yapılması viral pnömonilerin büyük bir kısmını engelleyebiliyor. Ancak birçok virüse bağlı zatürreye karşı halen tam bir aşı bulunabilmiş değil.
Zatürrenin bulaşma nedenleri
- Sanayileşme ve endüstriye bağlı hava kirliliğinin artması gibi nedenlerle mikropların havada daha uzun süre kalması ve daha fazla enfekte olunması
- Çocukların küçük yaşlardan itibaren kreşlere gitmesi
- Alerjilerin artması
- Dünyanın her yerine seyahatler kolaylaştığı için mikropların artık çok daha rahat yer değiştirebilmesi
Çocuklarda zatürre nasıl yayılıyor?
- Kişiye yayılan viral ya da bakteri kaynaklı enfeksiyonlarla bağlantılı zatürrenin yaygınlığı, çocukların yakın temas halinde oldukları sonbahar ve kış aylarında artıyor.
- Solunum yoluyla alınan bakteri veya virüs üst solunum yolunda tutulmuyorsa direkt akciğere inerek enfeksiyon yaratıyor.
- İyi beslenmeyen, hastalıklar nedeniyle bağışıklık sistemi zayıflamış olan, alerjik bir yapısı bulunan çocukların zatürre geçirme riski daha yüksek oluyor.
0-4 yaş grubundaki çocuklarda zatürreyi önleme yolları
- Zatürre açısından en önemli nokta korunabilmek. Bunun için de aşılanma, sağlıklı beslenme, düzenli uyku gibi bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi son derece önem taşıyor.
- Zatürrenin yaracağı problemler ve ölümlerin önüne geçilmesi için uygulanacak en önemli strateji aşılama.
Zatürreye karşı aşılama
- Türkiye’de de yaklaşık 25 yıllık kullanılan karma aşısının içinde zatürre nedenlerden biri olan hemofilüs influenzaya karşı da aşılama yapılıyor.
- Çocukların rutin aşı takviminde de yer alan ve içinde bir tip zatürre mikrobuna karşı aşının da olduğu karma aşının 2,4,6. aylarda ve 18. ay mutlaka uygulanması gerekiyor.
- Zatürre aşısı adı altında 2-4-6 ay ve 1 yaşında da yapılan aşının da uygulanması gerekiyor.
- Ayrıca, viral zatürrelerden korunmak için de özellikle 6 ay 3 yaş arası çocuklara mutlaka grip aşısı yapılması öneriliyor.
- Farklı hastalıkları bağlı olarak, bağışıklık sistemi düşmüş ya da dalağı alınan, özel kan hastalıkları gibi sağlık sorunları bulunan çocuk ve yetişkinlere ise özel bir zatürre aşısı yapılması ve duruma göre tekrarlanması önem taşıyor. Bu aşı da kalıcı hastalığı olan kişide 5 yılda bir tekrarlanırken, geçici hastalığı olan kişide o hastalık döneminde yapılıyor.
Zatürre belirtileri
- 3 gün boyunca ateş düşmüyorsa dikkat edilmesi gerekiyor. Ateş pek çok enfeksiyonda olduğu gibi zatürrede de ilk belirti olarak ortaya çıkıyor.
- Özellikle 0-5 yaş arası çocuklarda belirgin bir hastalık hali olmasa da 3 gün boyunca tedaviye rağmen düşmeyen ateşin uyarıcı olması ve zaman kaybedilmeden hekime başvurulması gerekiyor.
- Öksürük, burun akıntısı, beslenme zorluğu, huzursuzluk hali de hastalığın diğer belirtileri arasında yer alıyor.
- Ancak ciğer alt loblarında ortaya çıkan enfeksiyonlarda öksürük hiç görülmeyebilirken ateşle birlikte karın ağrısıyla da kendini gösterebiliyor.
- Çocukta ateşin nedeni tam olarak bulunmadığında bazen akciğer filmleri de yeterli olamayabiliyor. Bu durumda daha ayrıntılı görüntülemeye ihtiyaç duyulabiliyor.
Çocuğa özel zatürre tedavisi
- Alınan mikrobun yapısı, çocukta altta yatan farklı hastalıkların olması, beslenme ve uyku düzeni, bağışıklık sisteminin gücü, yaşam şartları gibi birçok etken aynı virüs ya da aynı bakteri kaynaklı zatürrenin bile farklı bir seyir izlemesine neden olabiliyor.
- Her çocuk zatürreyi farklı şekilde yaşadığından, çocukta muayene bulguları ve çocuğun genel durumuna göre kan sayımı ve enfeksiyon değerlerine göre antibiyotik tedavisi planlanıyor.
- Çocuklarda çok endikasyon yoksa ve tekrarlama durumu söz konusu değilse akciğer filmi çekilmesi çok fazla tercih edilmiyor.
- Zatürre ağır seyrediyorsa damardan antibiyotik, daha hafif tipliyse ağızdan antibiyotikle tedavi uygulanıyor.
- Atipik pnömoniler gibi bazı hastalarda kombini antibiyotik tedavisi de gerekebiliyor.
- Tedavi genelde 10 gün içinde tamamlansa da bu süre çocuğun genel durumuna göre değişiyor.
- Çocukta solunum sıkıntısı yaşanıyorsa, oksijen düzeyi düşükse, beslenme güçlüğü yaşanıyorsa, kontrol altına alınamayan ateş, kusma ya da sürekli sıvı kaybı söz konusuysa tedavinin hastanede gözlem altında sürdürülmesi tercih ediliyor.
Çocuklarda zatürre tedavisi sırasında dikkat edilmesi gerekenler
- Zamanında tanı alıp tedavi edilmesi, zamanında doktora başvurma
- Tedavi süresinde çocukların dinlenmesinin sağlanması.
- Aşıların aksatılmaması
- Özellikle kış aylarında çocukların kapalı alanlardan ve hasta çocukların olduğu alanlara götürülmemesi
- Tedavi sırasında ve gündelik yaşam içinde çocukların bulunduğu alanların sık sık havalandırılması
- Çocukların beslenmesinde tüm besin öğelerinden mutlaka tüketmesine dikkat edilmesi
- Çocukların yanında kesinlikle sigara içilmemesi ve içilen bir ortamda bulundurulmaması
Zatürre geçiren çocuklarda ileri dönemde dikkat edilmesi gerekenler
- Yılda iki ve üzeri zatürre geçiren çocuklarda başta kistik fibroz olmak üzere, yabancı cisim aspirasyonu, reflü, bağışıklık sistemi bozukluğu gibi altta yatan farklı sorunları araştırmak gerekiyor.
- Zatürre sadece bir akciğer problemi değil. Kalbi de yorduğu için kalp yetmezlikleri oluşturabiliyor.
- Özellikle çok fazla akciğer enfeksiyonu geçiren çocukların kalbinin de kontrolden geçirilmesi gerekiyor.