Türkiye, Ortak Mutabakat Zabtı ile 2002 yılında ortak üretici olarak katıldığı F-35 Müşterek Taarruz Uçağı Programı’ndan (JSF) 21 Nisan 2021 tarihinde resmi olarak çıkarılmış ve sürecin sebebi olarak ise ülkemizin Rusya’dan satın aldığı S-400 hava savunma sistemi gösterilmişti.
Hayata geçtiği günden itibaren sorunlarla boğuşan ve ortaya çıkan üretim maliyetleri nedeniyle sık sık eleştirilen proje kapsamında bu kez de uçakların motorunu üreten Pratt & Whitney’den bir açıklama geldi. Şirketin Askeri Motorlar Başkanı Matthew Bromberg yaptığı konuşmada Türkiye’nin projeden çıkarılmasına bağlı olarak, savaş uçaklarında kullanılan F135 motorunun maliyetinin artacağını belirtti.
ABD Temsilciler Meclisi Silahlı Hizmetler Komisyonu’nda konuşan Bromberg, Türk şirketlerin yaklaşık 3 bin parçadan oluşan F135-PW-100 motorunun 188 parçasını ürettiğini, yaşanan son gelişmenin ardından Türkiye’den alınan parçaların yüzde 75’ini kendilerinin ve yeni tedarikçilerin üreteceğini duyurdu. Bromberg’e göre geri kalan yüzde 25’lik açık ise yıl sonuna kadar giderilecek.
Bazıları, en kritik parçalardı
Türkiye’nin ürettiği parçalar için “Bunlar, motorun en kritik parçalarından bazılarını oluşturuyordu. Türk tedarikçiler, söz konusu parçaları yüksek kalitede ancak düşük maliyetle üretiyordu” diyen Bromberg, bu sebeple motor maliyetinin yüzde 3 oranında artacağına dikkat çekti. Yaklaşık 11 milyon dolara mal olan her bir uçak motoru için bu artış 330 bin dolar gibi bir tutara denk geliyor.
Türk şirketler, F-35’ler için toplamda 817 adet gövde parçası da üretiyordu. Bunlardan 814 tanesinin başka tedarikçiler tarafından üretilmeye başlandığını söyleyen Lockheed Martin’in F-35 Üretiminden Sorumlu Bölüm Başkan Yardımcısı Greg Ulmer ise iniş takımı ve orta gövde gibi bazı parçaların 2022 yılının Mart ayına kadar Türkiye tarafından üretilmeye devam edeceğini belirtti.
Türkiye, JSF programı kapsamında ilk etapta 100 adet konvansiyonel kalkış ve iniş (CTOL) yapabilen F-35A varyantı almayı taahhüt etmişti.