ÇİN’in Hong Kong Özel İdari Bölgesi’nde halk, zanlıların Çin Halk Cumhuriyeti’ne iadesini kolaylaştıracak yasal düzenlemeye karşı geniş katılımlı protesto gösterileri düzenlerken, bölge yönetimi söz konusu tasarının görüşüleceği dünkü oturumu erteledi. Karar ‘geri adım’ olarak nitelendirilse de, yönetimin bu plandan vazgeçmeyeceği tahmin ediliyor. Görüşmelerin gelecek haftaya ertelendiğini duyuran parlamento yetkilileri, Hong Kong’da hükümetin bu tasarının yasalaşması konusundaki ısrarının süreceği vurgusunu yaptı. Dünkü protestolarda polis, göz yaşartıcı gaz ve plastik mermi kullandı. Çatışmalarda en az 72 kişi yaralandı. İngiltere ve Avrupa Birliği (AB) Hong Kong yönetimine protestoculara kulak verme çağrısında bulundu. ABD Başkanı Donald Trump ise Çin ve Hong Kong’un sorunları çözebileceğinden emin olduğunu söyledi.
MUHALİFLER KAYGILI
Hong Kong Özel İdari Bölge Baş Yöneticisi Carrie Lam, söz konusu yasanın uluslararası hukuki yükümlülüklerini yerine getirmelerine yardımcı olacağını savunuyor ancak tasarıya karşı olan yüz binlerce kişi hükümet binalarının önünde toplanarak tepkilerini dile getiriyor. Yasa planının karşısındaki yaygın görüş, bölgedeki herhangi bir vatandaşın, Pekin’in talimatları doğrultusunda alıkonulup Çin’de Çin Komünist Partisi’ne (ÇKP) bağlı yargıçların karşısında “hesap vermeye” zorlanacağı yönünde. Pekin merkezi yönetiminin olası yasayla sadece cinayet, dolandırıcılık gibi suçlardan şüpheli olanları değil, aynı zamanda siyasi muhalifleri de hedefleyeceği kaygısı tepkilerin nedeni. Halkın büyük bölümü, insanların Çin’in yargı sistemi altında keyfi gözaltılar, adil olmayan yargı süreçleri ve hatta işkenceden endişe ediyor.
BÜYÜK İŞLETMELER SESSİZ
Hong Kong’daki küçük işletmeler protestocularla dayanışma göstererek iş yerlerini kapattı. Ülkedeki bir otel zinciri de göstericilerin ücretsiz duş alıp dinlenebileceği odalar tahsis etti. Bazı şirketler ise protestolara katılmak isteyen çalışanlarına izin verdi. Ülkedeki bazı sendikalar da üyelerine grev çağrısı yapmadan üyelerinden tepkilerini ortaya koyma çağrısında bulundu. Ülkedeki küçük ve yerel işletmeler protestolara destek verirken, bölgede görev yapan uluslararası bankalar ve firmalar gösterilere sessiz kaldı. Çin’in devlet yayın organı China Daily gazetesi, bazı Hong Kongluların ‘muhalefet kanadı ve onların yabancı müttefiklerinin oyununa geldiğini’ yazmıştı.
BATI DÜNYASINDAN TEPKİ
İNGİLTERE Başbakanı Theresa May, Hong Kong’da yaşananlardan endişe duyduklarını söyledi. Hong Kong’da çok sayıda İngiliz vatandaşı olduğunu belirten May, “Bu teklifin potansiyel etkilerinden endişe duyuyoruz” dedi. May ayrıca, düzenlemenin 1984’te imzalanan Çin-Britanya Ortak Bildirisi’ndeki hak ve özgürlüklere uygun olmasının önemine dikkati çekti.
Avrupa Birliği de Hong Kong hükümetine vatandaşlarının haklarına saygı duyma çağrısında bulundu. AB’den yapılan açıklamada, “Hong Kong halkı kendilerini özgürce ve barışçıl şekilde ifade etmek için temel haklarını kullandılar. Bu haklara saygı gösterilmesi gerekiyor… Şiddetten kaçınılmalı” ifadeleri kullanıldı.
Beyaz Saray’da gazetecilerin sorularını yanıtlayan ABD Başkanı Donald Trump ise protestolara bir milyon kişinin katıldığını ve bunun şimdiye kadar gördüğü en büyük gösteri olduğunu söyledi. Trump, Hong Kong ve Çin’in sorunları çözmek için birlikte çalışacaklarına emin olduğunu ifade etti.
BİLGİ NOTU
7.5 milyon nüfuslu Hong Kong, 1898’de imzalanan ‘kira sözleşmesiyle’ 99 yıllığına İngiltere hâkimiyetinde kaldıktan sonra 1997’de Çin’e devredilmişti. İmzalanan ortak deklarasyon çerçevesinde Hong Kong’a, 2047 yılına kadar Çin’e sadece dış politika ve savunma gibi alanlarda bağlı kalarak ‘tek ülke, iki sistem’ politikasıyla idari bağımsızlığını ve yapısını koruma hakkı tanınmıştı.
ÜÇ SORUDA OLAYLAR NASIL GELİŞTİ
Tasarı nasıl gündeme geldi
Yasa tasarısı, geçen yıl 19 yaşındaki Hong Konglu bir adamın, 20 yaşındaki hamile kız arkadaşını Tayvan’da tatilde olduğu sırada öldürdüğü iddiaları sonrası gündeme geldi. Zanlının, cinayetin ardından Tayvan’dan kaçarak geçen yıl Hong Kong’a döndüğü ortaya çıkmıştı. Tayvanlı makamlar, zanlının Tayvan’a iade edilmesi talebinde bulunmuş ancak Hong Kong tarafı, iki ülke arasında bir iade anlaşması olmadığı gerekçesiyle bu talebi geri çevirmişti. Hong Kong, İngiltere ve ABD’nin de aralarında olduğu 20 ülke ile daha önce iade anlaşmaları yapmıştı.
Değişiklik neyi öngörüyor
Tasarı, cinayet, dolandırıcılık ve tecavüzün aralarında olduğu 7 yıl ve üzeri cezayı gerektiren 37 suç türünü kapsıyor.
Siyasi ya da dini suçlardan yargılanan kişilerin iade edilmeyeceği belirtiliyor.
Çin Halk Cumhuriyeti, Çin’in Makao Özel İdari Bölgesi ve Tayvan’a suçlu iadesini kolaylaştırmayı öngörüyor.
Cinayet ve tecavüz gibi suçlarla yargılanan şüpheliler için iade başvurusu yapılmasına izin verilse de son kararı özel yetkili mahkemeler verecek.
Protestolar nasıl başladı
Protestoların fitilini ateşleyen süreç, şüphelilerin Çin’e iadesini kolaylaştıran yasal düzenlemelerin 3 Nisan’da bölge parlamentosuna sunulmasıyla başlamıştı.
Hong Kong parlamentosunda, geçen ay değişikliğe karşı çıkan milletvekilleriyle değişiklik yanlıları arasındaki kavgada da birçok milletvekili yaralanmıştı.
Bölgede ay başından bu yana hukukçulardan öğrencilere, iş insanlarından aktivistlere ve dini grup temsilcilerine kadar farklı kesimlerden çok sayıda kişi protestolara dahil oldu.
Son olarak geçen pazar günü düzenlenen geniş katılımlı protestolarda, organizatör gruplarca sayısı yaklaşık 1 milyonu bulduğu açıklanan göstericiler, sokaklara çıkarak tasarıya karşı tepkisini dile getirdi. Gösteriler çoğunlukla barışçıl bir ortamda geçse de gece yarısından sonra polis, parlamento binası önünde bekleyen küçük bir gruba müdahale etti. Protestocular ile polis arasında çıkan çatışmalarda bazı göstericiler ile polis ve gazeteciler yaralandı.