(Ayrıntılar, geçmiş bilgi ve görüş eklendi)
Nevzat Devranoglu
ANKARA, 15 Ağustos (Reuters) – Bütçe Temmuz ayında Merkez Bankası ihtiyat akçesinin desteğiyle fazla verirken ekonomistler Ağustos ayı bütçe gerçekleşmelerinde ihtiyat akçesinin desteğinin devamını bekliyorlar.
Ancak 40 milyar TL'lik bu tek seferlik gelire rağmen hem hükümet hem de ekonomistler %1.8 olan yıl sonu bütçe açığı/GSYH hedefinin üzerinde %3'e yakın tamamlayacağı konusunda hem fikir.
QNB Finansbank tarafından yayımlanan notta bütçenin tek seferlik gelirlerle desteklendiğine dikkat çekilerek, “Bütçe açığı/GSYH Temmuz'da yıllıklandırılmış bazda 0.3 puan düşüşle %2.3'e geriledi. Bütçedeki bu iyileşmede tek seferlik gelirlerin etkisini görüyoruz” denildi.
Notta TCMB'nin ihtiyat akçesinin kalan bölümünün de Ağustos başında Hazine'ye aktarımının tamamlandığı belirtilerek bu gelişme ile birlikte Ağustos ayında bütçe açığı/GSYH'nın yıllık bazda %1.8'e yaklaşabileceği ancak bunun bütçede kalıcı bir iyileşmeye işaret etmediği belirtildi.
Notta “Bütçe açığının GSYH'ya oranının yılsonunda artan faiz giderleri ve daha fazla tek seferlik gelir olmayacağı için %2.8'e doğru yükselmesini bekleniyoruz” görüşüne yer verildi.
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan verilere göre 2018 yılı Temmuz ayında 1.1 milyar TL fazla veren bütçe, 2019 yılı Temmuz ayında 9.9 milyar TL fazla verdi. 2018 yılı Temmuz ayında 9.3 milyar TL faiz dışı fazla verilmiş iken 2019 yılı Temmuz ayında 17.6 milyar TL faiz dışı fazla verildi.
Ocak-Temmuz 2018 döneminde 45 milyar TL açık veren bütçe, 2019 yılı Ocak-Temmuz döneminde 68.7 milyar TL açık verdi. 2018 yılı Ocak-Temmuz döneminde 3 milyar TL faiz dışı açık verilmiş iken 2019 yılı Ocak-Temmuz döneminde 10.2 milyar TL faiz dışı açık verildi.
TCMB ihtiyat akçesi gelirlerinin transferini de içinde barındıran 'genel bütçe vergi dışı diğer gelirleri' Temmuz'da geçen yılın aynı ayına göre %487.3 artarak 32.6 milyar TL oldu.
Merkez Bankası Başkanı Murat Uysal 31 Temmuz'da yaptığı açıklamada “İhtiyat akçesinden gelecek tutarın yaklaşık yarısı Hazine hesaplarına geçti” demişti. Ekonomistlerin TCMB ve Hazine verilerinden yaptığı hesaplamaya göre ihtiyat akçesinin kalan bölümü de Ağustos ayı başında TCMB hesaplarına geçti.
Reuters'da 27 Haziran'da yayımlanan bir haberde bütçe açığının yılın ilk beş ayında %225 artış göstermesinin ardından daha fazla bozulmanın önüne geçmeyi amaçlayan Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın TCMB'nin 46 milyar TL'lik ihtiyat akçesinin bütçeye aktarımı ve gelir vergisi başta olmak üzere bazı vergilerde artış yoluna gitmeye hazırlandığına dikkat çekilmişti. ekonomisinin makro anlamda, özellikle de benzer ülkelere kıyasla, en güçlü olduğu alanların biri olan bütçe dengesi, 2016'da yaşanan darbe girişiminin etkilerini azaltmak için alınan önlemlerle kısmen bozulmaya başladı.
Bunun yanı sıra başta Kuzey Irak ve Suriye olmak üzere jeopolitik gelişmeler nedeniyle güvenlik harcamalarındaki artış da bu etkiyi tetikledi.
Geçen yıl 24 Haziran seçimleri öncesi kamu emekli ve çalışanlarına yönelik atılan genişlemeci adımlar ise harcamalar tarafındaki yükselişin kalıcı olarak hızlanmasına neden oldu.
Merkezi yönetim bütçesinde 2018 sonunda bazı gider azaltıcı tedbirler de uygulandı ancak harcamalardaki sert artış genel olarak tek seferlik gelirlerle desteklendi.
Bütçe açığı 2018 yılında yüzde 52 artışla 72.6 milyar TL olmuştu.
TCMB'nin, 2019 için hedeflenen 80.6 milyar TL tutarındaki açığın yarısına denk gelen 40 milyar TL ihtiyat akçesinin bütçeye aktarılması açığının hedeflere yaklaşmasına destek olacak büyüklükte. Ancak yavaşlayan ekonomiyi canlandırmak için alınan önlemler ve yavaşlamanın bütçe gelirlerine olumsuz etkisi tek seferlik bu etkiden daha kuvetli.
Yeni Ekonomi Programı (YEP) adıyla ilan edilen Orta Vadeli Program'da 2019 yılında bütçe açığının 80.6 milyar TL olarak gerçekleşmesi, GSYH'ya oran olarak ise açığın yüzde 1.8 olması öngörülüyordu.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak da 30 Temmuz'da gazetecilere yaptığı açıklamalarda bu yıl bütçe açığının GSYH'ya oranında Maastricht kriteri olan %3'ün altını gerçekleştirebileceğini söylemişti. bütçe açığının %1.5-2 olması yönünde çok sıkı uygulama yapmadıklarına dikkat çekerek “dengelenme açısından bakıldığında bütçe performansı ve büyüme dengesinin istihdamda ve üretim dengesini eşgüdümlü yürütecek bir hassas terazi ile 2019'u nihayetlendirmeye çalışacağız” dedi. Albayrak 2020'nin bütçe açısından daha olumlu geçeceğini de söyledi.