Sudan’ın kuzeyinde 19 Aralık’ta ekmek ve benzin zamları, hayat pahalılığına tepki olarak başlayan gösterilerin hızla ülke genelinde rejim karşıtlığına dönüşmesi ve ordunun müdahalesi sonucu 30 yıllık Ömer el-Beşir iktidarı sona erdi.
Darbenin ardından yönetimi ele geçiren Askeri Geçiş Konseyi (AGK) ile sivil muhalefet koalisyonu Özgürlük ve Değişim Bildirgesi Güçleri (ÖDBG), Anayasal Bildiri anlaşması ile 3 yıllık geçiş döneminin ardından demokratik seçimlere gidilmesi konusunda anlaştı.
Devlet Başkanlığı Konseyi (Egemenlik Konseyi), ülkedeki en yüksek otorite ancak Anayasal Bildiri anlaşması gereğince yürütme gücünün çoğunu yakında kabineye devredecek.
KONSEY 11 ÜYEDEN OLUŞUYOR
Cumartesi imzalanan Anayasal Bildiri anlaşması sonrası Askeri Geçiş Konseyi feshedilirken, en üst otorite Devlet Başkanlığı Konseyi üyeleri, dün yemin ederek görevlerine başladı.
Orgeneral Abdulfettah el-Burhan, ülkeyi 39 ay yönetecek Devlet Başkanlığı Konseyi’nin ilk başkanı sıfatıyla dün yemin etti. Burhan, Devlet Başkanlığı Konseyi’ne 21 ay boyunca başkanlık edecek.
Burhan’ın da üye olarak sayıldığı yeni konsey, 5’i feshedilen askeri yönetim, 5’i muhalif koalisyon ÖDBG tarafından seçilen, 1’i de tarafların üzerinde uzlaştığı sivil olmak üzere 11 kişiden oluşuyor.
Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda gerçekleştirilen törende, askeri üyeler Orgeneral Muhammed Hamdan Dakalu, Korgeneral Şemseddin Kebbaşi, Korgeneral Yasir el-Ata, Tümgeneral İbrahim Cabir Kerim ile muhalefetin belirlediği sivil üyeler Hukukçu Hasan Muhammed İdris, akademisyenler Ayşe Musa, Sıddık Tavır, gazeteci Muhammed el-Fekki Süleyman ve tarafların ortak seçtiği hukukçu Raca Nikola İsa Abdulmesih, Yargıtay Başkanı ile Egemenlik Konseyi Başkanı önünde yemin ederek görevlerine başladı.
Dün yalnızca konseyin sivil üyelerinden eczacı Muhammed Hasan et-Teayişi yemin etmedi.
Devlet Başkanlığı Konseyi’nde 5 general üyeyle 2 hukukçu, 2 akademisyen, bir gazeteci ve bir eczacı üye görev yapacak.
DEVLET BAŞKANLIĞI KONSEYİ BAŞKANI ORGENERAL ABDULFETTAH EL-BURHAN
Sudan’ın kuzeyindeki Nil Nehri eyaletinde doğan Burhan (60), Kara Kuvvetleri Komutanlığı yaptı. Burhan, eski Devlet Başkanı Beşir’in devrilmesinden birkaç ay önce ordu müfettişliği görevine atandı.
Burhan, uzun süre sınır muhafızları kuvvetlerinde çalıştıktan sonra Çin’e askeri ateşe olarak atandı.
Daha sonra Sınır Muhafızları Komutanı olan Burhan, Kara Kuvvetleri Komutan Yardımcılığı ve sonrasında Komutanlığı görevine getirildi.
Ülkenin doğusunda Cibit Askeri Kolejlerinde askeri eğitmen olarak çalışan Burhan, Güney Sudan’ın 2011’de Hartum’dan ayrılması öncesinde güneydeki savaşlarda komutan olarak görev yaptı.
Artan protestolar sırasında ordudaki görevlendirmelerde değişikliğe giden Eski Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir, 26 Şubat’ta Kara Kuvvetleri Komutanlığı’ndan Burhan’ı Orgeneralliğe yükseltti ve Silahlı Kuvvetler Genel Müfettişliğine atadı.
11 Nisan’da ordunun yönetime el koyduğunu açıklayan General Avad Bin Avf, Askeri Geçiş Konseyi Başkanı sıfatıyla yemin etmesinin üzerinden 24 saat geçmeden görevini bıraktığını ve yerine Abdulfettah el-Burhan’ı seçtiğini açıkladı.
Burhan, Cumhurbaşkanı Beşir’e azlini bildiren üç kişiden biri olarak biliniyor.
Burhan’ın Yemen’deki Sudan kuvvetlerinin koordinasyon görevini yürüttüğü sırada Birleşik Arap Emirlikleri’ne (BAE) sık sık gittiği belirtiliyor.
General Burhan’ın Suudi Arabistan ve BAE ile iyi ilişkileri olduğu biliniyor. Burhan, Orta Darfur eyaletindeki askeri birliklerin komutanlığını yürüttüğü dönemde Cancavid adı verilen orduya bağlı milis grupların yaptığı katliamlarda ihmali olduğu gerekçesiyle eleştiriliyor.
ORGENERAL MUHAMMED HAMDAN DAKALU
Hmidti lakabıyla tanınan Dakalu (44), Kuzey Darfur eyaletinde dünyaya geldi.
Gençlik yıllarında hayatını deve ticaretiyle kazanan Dakalu, 2013’te Beşir tarafından kurdurulan orduya bağlı Hızlı Destek Kuvvetleri Komutanı oldu.
Dakalu, askeri eğitimi olmamasına rağmen orgeneral rütbesiyle darbenin ardından yönetimi ele geçiren Askeri Geçiş Konseyi’nde Başkan Yardımcılığı görevini yürüttü.
Darbeden muhalefetle anlaşma sürecine kadar birçok eyalette toplumun farklı kesimlerine hitap ettiği miting ve toplantılar gerçekleştiren Dakalu, askeri yönetimin en dikkat çeken ismi oldu.
Burhan gibi Dakalu da Darfur’da sivillere karşı katliam yapmakla suçlanıyor.
Ayrıca muhalifler, rejim karşıtı ve sivil yönetim talebiyle düzenlenen gösterilerde, özellikle de 3 Haziran’da ordu karargahı önündeki barışçıl protestoculara müdahalede yüzlerce kişininin ölümünden Dakalu’nun liderlik ettiği Hızlı Destek Güçlerini sorumlu tutuyor.
KORGENERAL ŞEMSEDDİN KEBBAŞİ
Kara Kuvvetleri Komutan Yardımcısı olan Kebbaşi feshedilen Askeri Geçiş Konseyi’nin sözcülüğü ve siyasi komite başkanlığını yaptı. Kebbaşi, askeri yönetimin medyadaki yüzü oldu.
KORGENERAL YASİR EL-ATA
Ata, çeşitli Arap ülkelerinde 10 yılı aşkın süre askeri ataşe olarak görev yaptı. Muhalif kaynaklar, Burhan’dan sonra Kara Kuvvetleri Komutanı olan Ata’nın Sudan muhalefetiyle iyi ilişkilere sahip olduğunu belirtiyor.
TÜMGENERAL İBRAHİM CABİR KERİM
Kerim, Deniz Kuvvetleri Komutanıyken darbenin ardından AGK tarafından ekonomi komitesi başkanlığına atandı.
Konseyin sivil üyeleri ise şu şekilde;
HUKUKÇU HASAN MUHAMMED İDRİS
ÖDBG’nin bileşenlerinden Nida Sudan İttifakının adayı İdris (80), ülkenin doğusundaki Kesele eyaletinde dünyaya geldi.
İdris, eski Başbakanlardan Sadık el-Mehdi’nin Genel Başkanı olduğu Milli Ümmet Partisi (MÜP) lider kadrosunda yer aldı. Aynı partiden 1986-1989 yıllarında milletvekili olan İdris, Bahreyn ve Suudi Arabistan gibi çeşitli körfez ülkelerinde hukuk danışmanlığı yaptı.
GAZETECİ MUHAMMED EL-FEKKİ SÜLEYMAN
Süleyman (40), Kuzey Kurdufan eyaletinde doğdu. Konseyin en genç üyesi olan gazeteci Süleyman, Sudan Birliği Partisinin lider kadrosunda yer alıyor.
Hartum Üniversitesi İktisat Fakültesi mezunu Süleyman’ın siyaset ve sanata ilişkin birçok kitabı bulunuyor.
AKADEMİSYEN SIDDIK TAVIR
Fizik Profesörü Tavır (60), Sudan Baas Partisi lider kadrosunda görev yapıyor. ÖDBG bileşenlerinden Ulusal Birlik Güçlerince aday gösterilen Tavır’ın iki kardeşi Beşir hükümetinde yöneticilik yaptı.
AKADEMİSYEN AYŞE MUSA
Musa (70) İngiltere ve ABD’de dil eğitimi aldı ve uzun yıllar İngiliz Dili üzerine eğitimler verdi.
Sudan kamuoyunun yakından tanıdığı kadın aktivistlerden Musa, kadınlara yönelik sivil faaliyetlerde adını duyurdu. Musa, Beşir yönetimine karşı yapılan çok sayıda gösteride ön sıralarda yer aldı.
ECZACI MUHAMMED HASAN ET-TEAYİŞİ
Teayişi (46) Güney Darfur eyaletinde doğdu. Hartum Üniversitesi Öğrenci Birliği başkanlığını yürüten Teayişi, Milli Ümmet Partisi üyeliği yaptı.
Teayişi, İngiltere’de ikamet ettiğinden Devlet Başkanlığı Konseyi üyeliği için henüz yemin etmedi.
Teayişi’nin adaylığı, muhalefet tarafından başlangıçta Sudan Meslek Odaları Birliği’nin (SPA) engeline takılsa da destekçisi gençlerin sokak protestoları SPA’ya geri adım attırdı.
SİVİL ÜYE RACA NİKOLA İSA ABDULMESİH
Konseyin asker ve muhalefetin uzlaşısıyla seçilen son sivil üyesi Abdulmesih, Sudan’ın bağımsızlığını kazandığı 1956’dan bu yana Devlet Başkanlığı’nda görev alan ilk Hristiyan kadın olarak dikkati çekti.
Azınlık gruplardan Kıpti Hristiyan Abdulmesih, 1980’de Kahire Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdi. Abdulmesih, Sudan mahkemelerinde hakimlik yaptı, çeşitli kurumlarda da hukuk danışmanlığı görevini üstlendi.
ANAYASAL BİLDİRİ
Askeri Geçiş Konseyi ile ÖDBG arasında ülkedeki siyasi krizi sonlandıracak ve ortak geçiş yönetimini başlatacak Anayasal Bildiri için 17 Ağustos Cumartesi günü imzalar atıldı.
Anayasal Bildiri anlaşmasına göre Sudan’da, Devlet Başkanlığı Konseyi (Egemenlik Konseyi), kabine ve parlamento olmak üzere 3 yönetim mekanizması olacak.
Anayasal Bildiri anlaşması sonrası Askeri Geçiş Konseyi feshedilirken, en üst otorite olan Devlet Başkanlığı Konseyi üyeleri dün yemin ederek görevlerine başladı ve ilk icraat olarak ekonomist Abdullah Hamadok’u başbakan olarak atadı.
Hamadok’un yemin etmesi ile kabine üyelerinin bir hafta içerisinde açıklanması, konseyin onayının ardından 31 Ağustos’ta da yemin ederek çalışmalarına başlaması bekleniyor.
1 Eylül’de Devlet Başkanlığı Konseyi ile kabinenin ilk toplantısını yapması, Devlet Başkanlığı Konseyi, başbakan ve bakanlar kurulunun belirlenmesinin ardından 3 ay içinde parlamentonun oluşturulması öngörülüyor.
GEÇİŞ DÖNEMİNİN EN ÖNEMLİ GÜNDEM MADDELERİ
Barışın sağlanması, eski rejimin sembol isimlerinin yargılanması, yasal reformlar yapılması, devlet kurumlarının, yargı ve ordunun yeniden yapılandırılması ve ekonomik durumun iyileştirilmesi, geçiş döneminin en önemli konu maddeleri arasında yer alıyor.
3 yıl 3 ay sürecek geçiş döneminde konseye 21 ay asker, 18 ay bir sivil başkanlık edecek.
Geçiş döneminin ardından seçimlere gidilecek ve askerler yönetimi tamamen sivillere devredecek.
Sudan’da 19 Aralık 2018’de hayat pahalılığı nedeniyle başlayan gösterilerin ülke genelinde rejim karşıtlığına dönüşmesi üzerine ordunun 11 Nisan’daki müdahalesiyle 30 yıllık Ömer el-Beşir dönemi sona ermişti.