Ceyda Caglayan / Birsen Altayli
İSTANBUL, 9 Nisan (Reuters) – “Bizim asıl işimiz boru ve çelik taşımacılığı ama bu dönem artan talep nedeniyle gıda taşımacılığına başladık. Benim taşıma bölgemin sevkiyat kapasitesi daha önce 30 tır, yani yaklaşık 750 tondu. Gıda taşımaya başlayınca kapasite 100 tıra çıktı, 2,500 ton gıda taşımaya başladık. Bu sadece Hendek paketleme tesisinden yapılan taşıma… Türkiye iki yıl üretim yapmasa kuru gıda sorunu yaşayacağını sanmıyorum!”
Sakarya-Hendek’te kuru bakliyat ve makarna ağırlıklı tır taşımacılığı yapan bir nakliyatçı sadece son 3 haftada kuru gıda sevkiyatında yaşanan artışı bu sözlerle açıklıyor.
Koronavirüs salgını kaynaklı arz-talep dengesinde oluşabilecek dengesizlikler, seyahat kısıtlamaları ve buna bağlı lojistik ve nakliyede yaşanabilecek aksamalar gıda arzı üzerinde risk yaratsa da; mevcut görünüm gıda tedarikinde bir sıkıntı yaşanmadığına işaret ediyor.
Özellikle kuru gıdada yılsonuna kadar rahatlıkla yetecek stok bulunduğunu belirten sektör temsilcileri, stoklara yeni rekoltenin de eklenecek olmasıyla birlikte tarım ürünleri arzında da sıkıntı beklenmediğini ifade ediyor.
Öte yandan salgın nedeniyle tarım ürünleri ihracatında yaşanan gerilemenin iç piyasaya arzı artırması nedeniyle sebze meyve fiyatlarında %20-25 düşüş yaşandığına işaret eden sektör temsilcilerine göre bu, tüketici açısından olumlu olsa da, fiyat düşüşünün sürmesi üreticilerin ekim kararlarını olumsuz etkileyerek arz üzerinde risk oluşturabilir.
Şu anda tarım ürünleri tedariğinde bir sorun yaşanmadığını belirten Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu (TGDF) Başkan Vekili Rint Akyüz, “Salgının ne kadar süreceği konusunda önümüzü göremiyoruz, dolayısıyla ileriye dönük projeksiyonlarla ilgili soru işaretlerimiz var. Ancak şu an itibarıyla bir sorun yok” dedi ve ekledi:
“Şu anda soya ve mısırda ekim dönemi. Bunların mahsullerini Ağustos Eylül’de alacağız. Buğdayda ise Mayıs’ta hasat başlar, Temmuz’a kadar devam eder. Buğdayda zaten yeterli stokumuz var. Yani gerek stoklarımız gerek yeni gelecek rekolte ile yakın dönemde bir sıkıntı yaşamayız. Sene sonuna kadar sıkıntı olmadan gideriz. Bir sıkıntı olacaksa bu daha uzun döneme, önümüzdeki yıla sarkar.”
Akyüz’ün verdiği bilgiye göre, Türkiye başta Rusya’dan olmak üzere buğday ithalatı yapıyor. Ancak Türkiye söz konusu ithalatı yaptığı ihracatı desteklemek amacıyla gerçekleştiriyor.
Ziraat Mühendisleri Odası’nın açıklamasına göre, Türkiye’nin 2018/19 sezonunda hububat genelinde kendi kendine yeterlilik oranı %92.4 olarak gerçekleşirken, yeterlilik oranı buğdayda %105 oldu. Yeterlilik oranı çavdarda %100, yulafta %99.9, arpada %94.7, mısırda %70.3, ayçiçeği yağında % 80 olarak gerçekleşti.
TİCARET SINIRLAMALARI İTHALATTA MALİYET ARTIŞI GETİREBİLİR
Aynı zamanda tarımsal emtia ve ürün ticareti yapan Rotel’in Yönetim Kurulu Başkanı olan Akyüz, Türkiye’nin tarım ürünleri ithal ettiği Rusya gibi bazı ülkelerin ihracata getirdiği sınırlamaların önümüzdeki dönemde Türkiye için yeni kaynak pazar arayışı ve maliyet artışı getirebileceğini belirtti.
Akyüz, “Bizim en büyük açıklarımızın başında yağlı tohum geliyor. Bitkisel yağ ihtiyacımız nedeniyle her sene bitkisel yağ veya yağlı tohumda 2 milyar dolar civarında ithalatımız oluyor” dedi ve ekledi:
“Yağlı tohumumuzun çok büyük çoğunluğunu da Rusya ve Ukrayna gibi ülkelerden yani Karadeniz’den temin ediyorduk. Şimdi orada sıkıntı olursa başka yerlere gitme mecburiyetimiz çıkar. Bulur muyuz, buluruz. Ama maliyetlerde artış olur, lojistikte birtakım gecikmeler olabilir. Onun için devletin ilgili kurumları gerekli çalışmaları yapıyorlar.”
Rusya, Kazakistan, Belarus gibi ülkeler koronavirüs önlemleri kapsamında bazı tarım ürünlerinin ihracatını 30 Haziran’a kadar yasakladı. Rusya ayrıca başta buğday olmak üzere tahıl ihracatına kota uygulamasına geçti.
FİYAT DÜŞÜŞÜ EKİM KARARINI ETKİLEYEBİLİR
Türkiye Halciler Federasyonu Başkanı Yüksel Tavşan da, mevsim itibarıyla iyi ve verimli bir döneme girildiğini, hava şartlarının iyi olması nedeniyle üretimin de bol olmasını beklediklerini belirterek, mevsim itibarıyla meyvenin de hasadına başlanmış olmasının avantaj olduğunu söyledi.
Meyve-sebze arzında bir sıkıntı olmadığını belirten Tavşan, “Bizim problemimiz şu; bazı ürünler yeterli derecede ihraç edilmeyince elde çok ürün bulunduğu için fiyatlar düşüyor. Bu düşüş çok olursa üreticimiz için iyi değil. Çünkü üretimin kırsalda devam etmesi gerekiyor. Devam etmesi için de üreticinin tatmin edici belli bir fiyatı bulması gerekiyor” dedi ve ekledi:
“Fiyatların yüzde 20-25’ten fazla düştüğünü söyleyebiliriz. Narenciye grubunda koronaya iyi geldiği gerekçesiyle biraz yükselme oldu ancak fiyatlar birçok üründe yüzde 30’a kadar düştü. Burada ana etken ihracattaki düşüş. Özellikle domateste Rusya’nın kota hikayesinden bu yana düşüş var. Domatesin yanı sıra, biber cinsleri, patlıcan…hepsinde düşüş var.”
Rusya meyve ve sebze yetiştiricileri birliği, geçtiğimiz günlerde aralarında Türkiye’nin de bulunduğu bazı ülkelerden domates ithalatına iki aylık yasak getirilmesini talep etti. gerilemede restoran, lokanta gibi mekanların kapalı olmasının da rol oynadığını belirten Tavşan, “Fiyat düşüşlerinde ihracat konusu en önemli etken. Ama bunun yanı sıra otel, restoran, lokantaların kapanması da etkili. Evlerde meyve-sebzeye talebin artması bunu bir miktar dengelese de, fiyat düşüşünde dış mekanların kapanmasının da etkisi var” dedi ve ekledi:
“Fiyatlar aşağı yukarı toplumumumuzun alım seviyesine inmiş durumda. Ama fiyatların çok inmesi tehlikeli. Üretici kesimi belirli bir fiyatı bulmayı, o güvenceyi hissetmek istiyor. Üreticinin kırsaldan çekilmesinin önüne geçmek için üreticiyi de düşünmek zorundayız. Bunu da göz önüne almamaz gerek.”
TARIM İŞÇİLERİNE SEYAHAT İSTİSNASI GETİRİLMESİ KRİTİK ÖNEMDE
Öte yandan, sektör temsilcilerine göre ekim, biçim ve hasat için mevsimlik tarım işçilerine seyahat sınırlamaları konusunda belli şartlar dahilinde istisna getirilmiş olması da tarım ürünleri arzının devamlılığı açısından kritik önem taşıyor.
İçişleri Bakanlığı tarımsal üretimin kesintiye uğramaması için, başka illerden mevsimlik tarım işçisi sağlanmasına Valiliklerden izin alınması şartıyla izin vermişti.
Tavşan, ekim, dikim ve hasat işlemleri için işçilik açısından şu ana kadar bir problem yaşanmadığını belirtirken, TGDF’den Akyüz de, “Özellikle meyvelerde bazı ürenlerin hasadının 1 hafta içinde yapılması lazım, yoksa telef oluyor. Bu nedenle işçilerin valilik izni dahilinde başka illere ekim dikim hasat faaliyetleri için geçişine izin verilmesi üretimin devamlılığı için önemli” diye konuştu.
Öte yandan Tarım ve Orman Bakanlığı ekim, dikim faaliyetlerine kesintisiz devam edilmesi ve rekolte artışı için bir dizi önlemi yürürlüğe koydu.
(Redaksiyon Ebru Tuncay)