* Hükümet, koronavirüs nedeniyle işten çıkarmaların üç ay yasaklanmasına dair teklif hazırladı
* Günlük ücret karşılığında çalışan ancak işten çıkarılanlar kapsam dışı kalabilir
* Türkiye IMF’den yardım istemeyeceğini açıkladı
* Türkiye’de koronavirüs vaka sayısı 65,111, toplam ölüm sayısı 1,403 oldu.
Jonathan Spicer / Ece Toksabay
İSTANBUL, 14 Nisan (Reuters) – Türkiye daha fazla finansman arayışındayken, evlerde temizlik için çalışanlar başta olmak üzere günlük ücret karşılığında çalışan birçok kişi, koronavirüs salgını nedeniyle işten çıkarılanları desteklemek için oluşturulan finansal güvenlik programının dışında kalma riskiyle karşı karşıya.
Türkiye’de koronavirüs vaka sayısı 65,111’e ulaştı, toplam ölüm sayısı 1,403 oldu. Bu artış işletmeleri milyonlarca sözleşmeli personele ücretsiz izne çıkarmaya veya işten çıkarmaya zorlayan çeşitli kısıtlama adımlarını tetikledi.
Dünya genelinde yaşanan ve Türkiye’yi de etkileyen koronavirüs salgını nedeniyle işten çıkarmaların üç ay yasaklanmasına ve bu sürede oluşacak gelir kaybının bir kısmının daha İşsizlik Sigortası Fonu’ndan teminini öngören kanun teklifi, işdünyasının görüşünün ardından bu hafta TBMM gündemine gelecek. göre, işveren isterse işçiyi ücretsiz izne çıkartabilecek ancak bu durumda işçiye günlük 39 lira ödenecek. Ayrıca 15 Mart’tan sonra ücretsiz izne çıkarılan ve işsizlik maaşı alamayan işçilere de aynı miktarda ödeme yapılacak. Bu giderler İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanacak.
Ancak ev temizliği yapan kişiler, berberler küçük perakendeciler ve otobüs şoförleri gibi ücretlerini nakit olarak elden alan yüz binlerce kişi çoğunlukla bu kanun teklifinin kapsamının dışında kalıyor. CHP kapsam dışı kalan kişilerin 2 milyona ulaşabileceğini belirtiyor.
Yetkililer daha fazla kesimi kapsayacak düzenlemelerin de çalışmalarının devam ettiğini belirtirken, bir diğer taraftan ise finansman zorlaşırken eldeki nakit de azalıyor.
Türkiye’nin bu yıl vadesi gelen yaklaşık 170 milyar dolar olan yüksek dış borcu bulunuyor ve TCMB’nin net uluslararası rezervleri 11 ayın en düşüğü olan 27 milyar dolara geriledi.
Türkiye’nin beş yıllık kredi iflas takası (CDS) primi TRGV5YUSAC=MG 2008-2009 finansal krizinden bu yana en yüksek seviyede bulunuyor. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, siyasi gerekçelerle Uluslararası Para Fonu’na (IMF) gidilmesini reddettiği için geçici tedbir olarak IMF kredisi bile bir seçenek değil.
Kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s, “Şiddetli ödemeler dengesi krizi riski, koronavirüs salgını nedeniyle arttı, bu sermaye çıkışlarındaki hızlanma ve döviz rezervlerindeki düşüşte görülebilir” dedi.
Moodys finansman bulunamaması ve salgının yılın ilerleyen günlerinde devam etmesi halinde, en kötü senaryoda bazı borçların çevrilememesi ve 2018 kur krizinin tekrarlanmasını öngörüyor.
Moody’s ve bir çok finansal analiste göre, işlerin daha da kötüye gitmesi durumunda olası sermaye kontrolleri ile yerel halkın elindeki yaklaşık 200 milyar dolarlık döviz mevduatlarından bazılarına başvurmak son seçenek olarak gündeme gelebilir.
ARKADAŞLARDAN BORÇ İSTEMEK
Hükümet, 2 milyon kişi adına şirketlerin kısa çalışma ödeneğine başvurduğunu, bunun dışında işsizlik maaşı uygulaması ve günlük 39 TL ödeme olduğunu belirtirken, yaklaşık 4.4 milyon düşük gelirli ailenin de 1,000 TL nakit alacağını söyledi.
Bu rakam, destek programı kapsamında işletmeler tarafından istihdam edilen günlük işçileri kapsayacak, ancak mevcut kısıtlamalar nedeniyle evde kalmaya zorlanmak yerine evde kalmaları önerilen kişilerin çoğunu kapsamıyor.
Ankara’da evlere temizliğe giden üç haftadır çalışmayan 39 yaşındaki Kamile, “Televizyonda gördüğüm her şeye başvurdum ancak henüz hiçbir şey almadım” dedi.
Kamile, “Müşterilerin dairelerinde virüse yakalanmaktan korkuyorum ve onlar benden virüs bulaşmasından korkuyorlar. Sürekli ailemden ve arkadaşlarımdan borç alıyorum” dedi.
Koronavirüs etkilerini sınırlamak için tahvil alımlarını artıracağını açıklayan TCMB’nin 30 Mart’tan beri alımları nominal 19.3 milyar TL, piyasa değeri olarak 25.4 milyar TL ‘ye ulaştı.
Piyasa değeri açısından 25 milyar TL’yi aşan bu alımın çoğunu İşsizlik Sigortası Fonu’ndaki Hazine tahvilleri kaynaklı Piyasa Yapıcı bankalar aracılığıyla yapılan alımlar oluşturdu.
TCMB piyasada milyarlarca dolar harcayarak istikrarı sağlamaya çalışırken, etkili para basımı devam edecek ve bu da TL üzerinde baskı oluşturacak.
Nakit azalmasına çözüm arayışı devam ederken, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) 13 Nisan’da Türk bankalarının yabancı bankalar ile yaptıkları dolar-TL para takası işlemlerin hacmini tekrar kısıtlama kararı almıştı. TL alım yönünde yapılan işlemlerin özkaynaklara oranı %1’e indirildi. ABD ile swap imkanı için halen temasta olduğunu belirten yetkililer 10 Nisan’da IMF dışında diğer tüm finansman imkanlarına sıcak bakıldığını ifade etmişlerdi.
Reuters’da 10 Nisan’da yayımlanan bir haberde yetkililer IMF’nin içerisinde yer aldığı finansman yollarının “bir seçenecek olmadığını”, Fed swap hattı için temasta olduklarını, Dünya Bankası ve G20 kapsamı başta olmak üzere diğer ticaret ortaklarıyla da finansman için görülşmeler yaptıklarını belirttiler. sözcüsü Faik Öztrak “Bu yıl dışarıya ödeyeceğimiz dış borç 172 milyar dolar, 9 Nisan itibariyle Merkez Bankasının kasasındaki net rezervlerde 16 milyar dolar. İşte bu nedenle kasayı boşaltmış olan, dövizleri tüketmiş olan saray iktidarı, Fed başta olmak üzere, pek çok gelişmiş ülke merkez bankasının kapısını çalıp SWAP anlaşmaları yapmaya uğraşıyor. Aslında bu iflasın ilanıdır. Maalesef bir kere daha, borç alan emir alacaktır” sözleriyle süreci eleştiriyor.
Erdoğan Pazartesi günü kabine toplantısının ardından yaptığı açıklamada Türkiye’nin bu sancılı dönemi başarıyla geride bırakacak ekonomik altyapıya sahip bir ülke olduğunu ve “her bir vatandaşının ihtiyacını” karşılayabilecek güce sahip olduğunu belirtmişti.