GERİ dönüştürülebilir ürünler ve hammaddeler artık daha fazla ön planda. Özellikle plastikler… Birkaç rakam paylaşalım. Dünyadaki plastik atıkların sadece yüzde 9’u geri dönüştürülüyor. Türk Plastik Sanayicileri Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfı’nın (PAGEV) 2019 yılı ilk altı ay raporuna göre ise Türkiye’de plastik hammaddelerin tüketim miktarı 3.5 milyon ton ve bu ihtiyacın sadece yüzde 13’ünü yerli üretim ile karşılayabiliyor. Dolayısıyla hem çevre hem de ekonomik açıdan plastiklerin geri dönüşümü çok kritik. Startup’lar ise bu konuyu gündemlerine almış ve çalışmalarını başlatmış durumda. Bunlardan biri biyoteknoloji startup’ı ‘GeneOn’. Begüm Esra Aytan tarafından kurulan GeneOn, ‘PETman’ adında bir yeniliğe imza attı. PETman, plastik parçalayabilen bir bakteri. Bu sayede bir plastik çeşidi olan PET’ler daha az maliyetle geri dönüştürülebilir bir hale getiriliyor.
MALİYET AVANTAJI
Aytan, geliştirdikleri biyoteknolojiyi şu şekilde anlattı: “PETman, plastik parçalayıcı bakterilerden ilham alınarak, çok daha hızlı ürün verme yeteneğindeki başka bir bakteriye DNA transferi sonucu üretilen, plastik parçalayıcı bir enzim. Bakterilerin genetik olarak yeniden programlanması ile üretildi. 40 derece sıcaklıkta PET’i, petrol türevli ham maddelerine kadar parçalayabiliyor. Aynı işlem, kimyasallarla 250-400 derece sıcaklıkta arasında yapılabiliyor. Fakat kimyasallar ve yüksek sıcaklığın etkisi sonucu yüksek maliyetler oluşuyor. Bu işlem sonucunda açığa çıkan plastik hammaddelerin çok büyük bir bölümü yeniden gıda ve giyim gibi insanla doğrudan temas eden ürünlerin üretildiği sektörlerde kullanılamıyor. PETman ise yüksek sıcaklık ve kimyasal faktörlerini ortadan kaldırarak çok daha düşük maliyetli, kaliteli ve her sektörde kullanılabilir plastik ham maddeleri açığa çıkarıyor. İşlem sonucu açığa çıkan ve ülkemizde üretimi mümkün olmayan petrol türevli bu hammaddeler, uzun süreçte ülkemizin ve plastik firmalarının hammadde konusundaki dışa bağımlılığını en aza indirgemeyi amaçlıyor.”
TÜBİTAK ONAYI ALDI
Şu anda projelerinin prototip aşamasında olduğunu anlatan Aytan, “TÜBİTAK’tan onay aldık. Şimdi ise sıra üretim altyapımızı geliştirerek ürünümüzü satışa uygun miktarda üretmeye geldi. Bu nedenle henüz ürün satışımız başlamadı, optimizasyon ve kurulum çalışmalarımız devam ediyor” dedi. ‘PET’in kendi sektörü içerisinde pazar payı en hızlı büyüyen ve günümüzde en çok kullanılan maddelerden biri olduğunu ifade eden, Aytan, “Kullanımı gittikçe artan PET’in geri dönüşümü hali hazırdaki yöntemlerle yapılsa da verimli olmuyor ve açığa çıkan plastik hammaddeleri tekrar kullanılamıyor. Plastik yapımında tekrar kullanılabilen hammaddeleri sağlayabilecek olan PETman’in hitap ettiği pazar alanı, plastik geri dönüşümünü sağlayan firmalar ve plastik hammadde tedarikçileri olarak özetlenebilecek olsa da plastiğin içinde bulunduğu her alanda kendine yer edinebileceği ve öngörülen dış ticaret açığını büyük oranda azaltabileceği düşünülüyor” diye konuştu.
HEDEFİ HAMMADDE İHTİYACINA ÇÖZÜM BULMAK
YAKIN vadedeki ilk hedeflerinin, PETman’i geri dönüşümde sürekli bir sistem haline getirerek Türkiye’deki plastik hammadde ihtiyacına çözüm olabilmesini sağlamayı amaçladıklarını ifade eden Aytan, “Plastik hammadde alanındaki dış ticaret açığı 2019 yılı sonunda yaklaşık 8 milyar dolar olarak öngörülüyor. İlk hedefimiz buna bir çözüm bulabilmek. Uzun vadede ise PETman’e ek olarak diğer atık plastik türleri ve atık suyun çevreci, ekonomik ve sağlıklı şekilde geri dönüştürülmesini sağlayan
biyoteknolojik çözümler üretmeye devam etmek” dedi.