Koronavirüs salgını ABD’de etkisini Mart ayında gösterdi ve Mart ayının 2. yarısı itibariyle de vaka sayısı ve can kaybı hızla artarken ülke, Nisan ayında virüste merkez üssü oldu.
Çeyreklik GSYİH 2020’nin ilk üç ayı hesaplandığında virüs ekonomiye Mart ayının sadece 2. yarısında etkili oluyor, ancak bu bile rekor bir etki yarattı ve dünyanın en büyük ekonomisi yılın ilk çeyreğinde %4,8 daraldı. %4 daralma beklenen ekonomideki düşüş beklentiden fazla olurken 2. Çeyrek kaygıları da derinleşti. Haliyle Nisan ayını tam tekmil kapalı geçiren ekonomide son hafta itibariyle sınırlı faaliyetler olsa da her şey planlandığı gibi giderse ekonomik faaliyetler Mayıs ayı ortasında açılacak. Sadece Nisan ve Mayısın ilk yarısını bile değerlendirecek olursak daralma ilk çeyrekteki %4,8’i geçecektir. İki dönem üst üste yaşanan daralma da resesyon olacağı için ABD, bu yılın ilk yarısını resesyonla geçirmiş olacak.
2008 krizindeki sert daralma sonrası en son çeyreklik bazda 2014’te %2,1 ve 2015’te %0,7 daralma yaşayan ABD ekonomisinde koronavirüsün hasarı 2020’nin ilk çeyreğinde beklenenden fazla oldu. Bu hasar sadece ABD için değil Avrupa başta olmak üzere birçok ekonomide etkili olacak. Yarın açıklanacak Euro Bölgesi GSYİH ilk çeyrekte %3,2 daralma olması yönünde.
ABD verilerinde dikkat çeken bir diğer önemli gösterge ise ilk çeyrek reel harcamalar oldu. Tüketici harcamalar ı ilk çeyrekte %-7,6 ile rekor düşüş gösterdi. Harcamalar 2019 yılı son çeyreğinde %3’lerden %1,8’e gerilemişti, ancak Ocak ve Şubat döneminde bu oranda sert bir düşüş yaratacak bir gelişme yoktu, yani yine sadece Mart ayındaki koronavirüs etkisi bile harcamalarda rekor düşüşe neden oldu.
ABD ve Avrupa gibi Türkiye de Mart ayı itibariyle koronavirüs önlemlerini aldı ve ekonomik faaliyetler 40 günden fazladır durmuş durumda. Elbette ki küresel ekonominin durduğu bu süreçten Türkiye’nin hasar almadan çıkması mümkün değil. Verilerdeki düşüş de durumun seyrini gösteriyor.
Bugün açıklanan ekonomik güven endeksi Nisan ayında %44,1 düşüşle 91,8’den 51,3’e geriledi. Bu oran data ölçüm tarihi itibariyle en düşük seviye oldu. Sektörler bazında baktığımızda ise; reel sektör endeksi %36,8, perakende %26 ve inşaat %42,2 azalırken en önemli sektör olan hizmet %50,1 ile en fazla düşüşü yaşadı.
Moody’s analistleri tarafından bugün yapılan açıklamada Nisan baz alınarak yıllıklandırıldığında Türkiye ekonomisinin ilk çeyrekte %11,8 daraldığına ve ekonominin koronavirüs sürecine yüksek işsizlik oranı ile girdiğine vurgu yapıldı.
Burada dikkat çekmek istediğimiz nokta ise Türkiye ABD ya da Avrupa’nın birçok ülkesi gibi virüs etkisine geç önlem almadı. Bu belki ekonomik durumu negatif etkiledi/etkiliyor, ancak vaka artışını engelleme ve can kaybını en azda tutmak için yapılması gereken, önce insan kararı ile süreç kontrol altında tutulmaya çalışılıyor.
Sürecin sosyal tarafından ziyade ekonomik etkilerini değerlendirdiğimiz için kabul etmemiz gereken bir durum var ki o da; Türkiye ekonomisi de ABD ve Avrupa başta olmak üzere diğer ülkeler gibi süreçten ekonomik olarak yıpranıyor ve yılın ilk yarısında resesyon olasılığı bizim için de çok yüksek. En önemlisi ise işsizlik. ABD’de 1,5 ayda 27 milyon kişi işsiz kaldı, Euro Bölgesi’nde de Mart rakamları yarın açıklanacak. Ülkemizde ise işsizlik oranı zaten son yılların en yüksek seviyesinde ve yılın ilk yarısında bu oran %16’yı aşabilir. Hükümetin gerek kamu gerekse özel bankalar aracılığıyla sağladıkları destek kredileri ve ertelemeler elbette önemli, ancak yeterli değil. Keşke zor gün için ayrılan fonlar böylesi zamanda kullanılsa da yaraya merhem olunsaydı!
