Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütünün (OPEC) küresel petrol piyasasında arz fazlasını düşürmekte başarısız olması ve örgütten üye ülkelerin ayrılması, OPEC’in piyasa gücünü kaybettiği ve yakın zamanda dağılabileceği şeklinde yorumlanıyor.
Son 3 yılda petrol üretiminde 2 kez arz kesintisine giden OPEC’in petrol fiyatlarında hedeflediği artışı gerçekleştirememesi, Katar’ın bu yıl üyelikten ayrılması, Ekvador’un ise gelecek yılın başında üyelikten ayrılmayı talep etmesi, bir dönem küresel petrol piyasasının yüzde 70’ini kontrol eden OPEC’in gücünün sorgulanmasına neden oldu.
Endonezya, Katar ve Ekvador’un üyelikten ayrılması, ABD yaptırımları nedeniyle İran’ın petrol ihracatı yapamaması, Venezuela’nın ham petrol üretiminin düşük seyretmesi ve Rusya ile kesinti anlaşması gibi etkenlerle üretimi azalan 14 üyeli OPEC’in, küresel petrol piyasasındaki payı yüzde 29’a geriledi.
EKVADOR YENİ YILDA AYRILIYOR
Petrol piyasasında fiyatları artırmak ve uluslararası petrol şirketlerine karşı blok oluşturmak amacıyla Suudi Arabistan, Irak, Kuveyt, İran ve Venezuela tarafından 1960’da kurulan OPEC’e, 1962-1975 döneminde Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi Orta Doğu ülkelerine ek olarak, Endonezya, Libya, Nijerya, Cezayir ve Ekvador gibi önemli petrol üreticisi ülkeler katıldı.
Yeni üyelerin katılımıyla, OPEC’in 1970’lerde küresel petrol piyasasındaki payı yüzde 70’e ulaşırken, örgüt piyasadaki arzı ve fiyatları büyük ölçüde kontrolü altına aldı.
Bugünkü OPEC Genel Sekreteri Mohammed Barkindo, Angola’nın 2007’de, Ekvator Ginesi’nin 2017’de ve Kongo Cumhuriyeti’nin 2018’de örgüte katılmasına öncülük ederken, 1975-1995 döneminde üye olan Gabon’un 2016’da OPEC’e dönmesine yardımcı oldu.
Öte yandan, OPEC’e 1973’te üye olan Ekvador, üretimini artırmak istediği için 1992’de örgütten ayrılma kararı almıştı. Ülke, 2007’de örgüte yeniden üye olmasına rağmen OPEC’in şu anki petrol kesinti kararının ekonomisine zarar verdiğine işaret ederek, 1 Ocak 2020 itibarıyla yeniden üyelikten ayrılacağını açıkladı.
Suudi Arabistan ve müttefikleri tarafından İran’a destek verdiği iddiasıyla Orta Doğu’da siyasi olarak yalnızlaştırılan Katar ise bu yılın başında OPEC’ten ayrılarak 58 yıllık üyeliğini sonlandırdı.
ABD yaptırımları nedeniyle petrol ihracatı yapamayan İran, Orta Doğu’daki siyasi rakibi olan Suudi Arabistan tarafından OPEC içinde izole ediliyor.
Dünyada en fazla ham petrol rezervlerine sahip olan Venezuela’da ekonomik durgunluk nedeniyle ham petrol üretim seviyesinde yıllardır düşüş yaşanıyor, Libya’da ise iç savaştan dolayı üretimde zaman zaman kesintiler oluyor.
Dünyanın en büyük 20 ekonomisinden biri olan ve OPEC’e 1962’de katılan Endonezya, petrol ithalatçısı konumuna geçince 2008’de çıktığı üyeliğini 2016’da yinelemiş ancak OPEC ile Rusya’nın üretim kesintisi anlaşması nedeniyle 11 ay sonra üyeliğinin askıya alınmasını talep etmişti.
PİYASA PAYINI ABD ELE GEÇİRİYOR
OPEC’in küresel petrol piyasasındaki payını kaybetme nedenlerinin başında, ABD’nin hidrolik çatlatma ve yatay sondaj gibi teknikler sayesinde kaya petrolü üretimini hızla artırması geliyor.
Son 10 yılda petrol üretimini iki katından fazlasına çıkaran, Suudi Arabistan ve Rusya gibi devleri geri bırakarak şu an dünyanın en büyük ham petrol üreticisi olan ABD’nin piyasadaki payı yüzde 13 seviyesinde bulunuyor. Söz konusu oran 10 yıl önce yüzde 6 düzeyindeydi.
Rusya’nın liderlik ettiği OPEC dışı ülkeler ile OPEC arasındaki anlaşmada ham petrol üretim kesintisinin büyük kısmının Suudi Arabistan tarafından karşılanması da örgütün piyasadaki payının azalmasına yol açıyor.