Geçtiğimiz günlerde sosyal medyada viral olan ve haber sitelerinde hatta gazetelerde kendine yer bulan bazı haberler gerçeği yansıtmıyor.
Gelin, bu haberler neymiş ve işin aslı nasılmış hep birlikte görelim.
Teyit.org işbirliği ile…
1. “Aşağıda yer alan bu görselin LC Waikiki'nin LGBTİ+ karşıtı yeni reklam amblemini gösterdiği iddiası”
Sosyal medyada yayılan bir iddiaya göre paylaşımlardaki görsel, giyim markası LC Waikiki’nin yeni logosunu gösteriyor. Görselde üzerindeki gökkuşağından siyah bir şemsiyeyle korunan çekirdek aile figürü görülüyor. Özellikle Twitter’da hızla yayılan paylaşımlardan teki 11 binden fazla beğeni aldı.
Ancak iddia yanlış. Markanın sitesinde logonun değişmediği görülebiliyor. İddia konusu görsel ise uzun zamandır internette paylaşılan bir tasarım.
Görsel LGBTİ+ karşıtı politikalara destek veren kurum ve kişiler tarafından farklı sloganlar eşliğinde birçok kez paylaşılmış.
2017 yılında İspanyolca bir içerikte ve Lehçe bir tişört baskısında aynı tasarımı görmek mümkün. LGBTİ+ karşıtı politikaları destekleyen kişiler ve kurumlar, LGBTİ+ bireylerin geleneksel aile yapısı için tehdit oluşturduğuna yönelik iddialarını dile getirmek için buna benzer birçok görsel kullanıyor.
Bunlara ek olarak, markanın internet sitesi ve resmi sosyal medya hesaplarında iddiaya konu olan görselin kullanılmadığını, mevcut logolarının kullanılmaya devam edildiğini görebiliyoruz.
Link
2. “Çocuk ticareti yaptığı söylenen Wayfair firmasına ait yasaklanan reklamın ortaya çıktığı iddiası”
Wayfair isimli çevrimiçi bir mobilya firması, yüksek fiyatlı ürünleri üzerinden çocuk ticareti yapmakla suçlanmıştı. Sosyal medyada paylaşılan bazı gönderilerde yer alan bir videonun ise Wayfair firmasının yasaklanan reklam filmini gösterdiği iddia edildi. Aynı iddia, birçok haber sitesinde de konu edildi.
Ancak iddia doğru değil. Wayfair’e ait olduğu söylenen reklam montajlanmış. Reklam filminin orijinali ise, lojistik firması FedEx’e ait ve 2018 yılında firma tarafından paylaşılmış.
Wayfair'e ait olduğu iddia edilen bu reklam filminin, aslında FedEx firmasına ait olduğu tersine görsel arama yöntemiyle görülebiliyor.
Reklam, FedEx’in YouTube kanalında 2018’de yayınlanmış. Ayrıca montajlanan Wayfair reklamı, orijinal FedEx reklamının yanında bir hayli düşük çözünürlüklü.
Montajlanan Wayfair reklam videosunda, FedEx’e ait orijinal reklamdan bazı kısımlar kesilip yerine bazı görüntüler de eklenmiş. Bu yüzden FedEx reklamı bir dakikayken, montajlanan video ancak 26 saniye.
Link
3. “Emekli maaşının gaz lambası fitilindeki fiyat değişimine göre yapıldığı iddiası”
Sosyal medyada yayılan bazı paylaşımlarda, gazyağı lambası fitilinin TÜİK’in enflasyon oranlarını ve dolayısıyla emekli maaşına yapılan zam oranını etkilediği iddia edildi.
Emekli maaşı zammının günümüzde kullanımı yaygın olmayan gazyağı lambası fitilindeki fiyat değişimine göre belirlendiği belirtilen paylaşımlarda, bu ürünün fiyatının 5,81 TL’den 5,99’a yükseldiği ifade edildi. Bazı paylaşımlarda ise yeni fiyatın 6,5 TL olduğu yazıldı.
Ancak iddia doğru değil. Gazyağı lambası fitili fiyatında, iddiadaki gibi bir değişim yok. Emekli maaşına yapılan zam da fitil fiyatındaki artıştan farklı. Gazyağı lambası fitili TÜİK’in enflasyon sepetinde bile değil; yani enflasyon ve maaş zamları bu ürünün fiyatından etkilenmiyor.
Emekli maaşlarına sosyal medya paylaşımlarındaki fitil fiyatlarına göre zam yapılmış olsaydı 5,81 TL’den 5,99 TL’ye çıkan fitil fiyatına göre yüzde 3; 6,5 TL’ye çıkan fitil fiyatına göre de yüzde 11'lik zam yapılmış olması gerekirdi.
Oysa Haziran ayında açıklanan enflasyona göre TÜFE’de 2020 yılı Haziran ayında bir önceki aya göre yüzde 1,13, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 5,75 artış oldu. Bu durumda Bağ-Kur ve SSK emeklilerinin maaşlarına yüzde 5,75 zam yapılacak.
Memurlara bu yılın ilk yarısında uygulanan toplu sözleşme doğrultusunda maaşlara yüzde 4 artış yapılmıştı, aradaki yüzde 1,75’lik fark da memur ve memur emeklilerinin maaşlarına yansıtılacak. Yani bu enflasyon ve zam oranları da incelediğimiz iddiadaki oranlarla uyuşmuyor.
Ayrıca Güncel TÜFE sepetinde gazyağı lambası fitili bulunmuyor. TÜİK veritabanından derlediğimiz 2011-2020 yılları arası TÜFE sepeti ve fiyat değişimleri dökümanında da gazyağı lambası fitiline rastlanmıyor.
Link
4. “TRT Çocuk’da yayınlanan Babamın Gölgesi adlı bir çizgi filmde Arapça öğretildiği iddiası”
Sosyal medyada paylaşılan bazı gönderilerde, TRT’nin çocuk kanalında yayınlanan Babamın Gölgesi adlı çizgi filmde çocuklara Arapça öğretildiği iddia edildi. Öğretmen ve öğrencinin yer aldığı sahneden bir görüntünün paylaşıldığı bazı gönderilerde tahtada yazılan ifadelerin Arapça olduğu öne sürüldü.
Ancak iddia doğru değil. Babamın Gölgesi adlı çizgi film 1915 Çanakkale Savaşını konu ediniyor. Çizgi filmde Arapça öğretilmiyor. Tahtada ise eski Türkçe “Ali ata bak” yazıyor.
18 Mart 2020'de TRT Çocuk'ta yayınlanmaya başlayan Babamın Gölgesi adlı bu çizgi film, çocuklara Çanakkale tarihini öğretmeyi amaçlıyor.
Yapım şirketi iddiaların doğru olmadığını, çizgi filmde paylaşılan bölümde tahtada eski Türkçe “Ali ata bak”, “Bak Ali bak” yazdığını açıkladı. Çizgi filmin dördüncü bölümünden alınan sahnede, 1915 yılının temel eğitiminden bir kesit yer alıyor.
Babamın Gölgesi'nde 1915 Çanakkale Savaşı’nda babalarını cepheye göndermiş bir ailenin hikayesi konu ediliyor. İstanbul Üsküdar’da yaşayan ailenin hayatıyla birlikte 1915 yılının mahalle kültürü, sosyal çevre ve eğitim kurumlarına dair örneklerin yer aldığını söyleyen YD Yapım, bölümde tarihi seyre uygun olarak dönem alfabesinin tercih edildiğini aktardı. Latin alfabesine geçiş 1928 yılındaki harf devrimiyle gerçekleşmişti.
Sonuç olarak 1915 yılını anlatan Babamın Gölgesi adlı çizgi filmde çocuklara Arapça öğretilmiyor. Tahtada Türkçe ifadeler dönemin alfabesiyle yazılmış.
Link
5. “Türkiye'nin Suriye'deki yaralı askerleri denize attığını gösteren bir video olduğu iddiası.”
Sosyal medyada paylaşılan bir gönderide Türkiye’nin Suriye’de yaralanan askerleri helikopterle Akdeniz’e attığı iddia edildi. Arapça ifadelerle paylaşılan görüntülerde arkası açık bir helikopterden düşen insanlar görülebiliyor.
Ancak iddia doğru değil. Bu video, 2018 yılında Rusya’da bir havacılık kulübü tarafından düzenlenen hava dalışını gösteriyor.
2018'de Rusya'da yapılan atlayış Aerograd Kolomna isimli bir kulüp tarafından organize edilmiş. Kulüp tarafından paylaşılan videodaki bahsi geçen sahne net olarak görülebiliyor.
Aerograd Kolomna’nın Facebook sayfasında etkinlik öncesinde ve sonrasında çekilen birçok görüntü mevcut. 20 Temmuz 2018 tarihli bir gönderide atlayış yapacak ekibin hazırlıkları ve atlayış anı kaydedilmiş.
Görüntüler, “Meksika Covid-19 kurbanlarını denize attı” iddiasıyla Hindistan ve Sri Lanka gibi ülkelerde de dolaşıma girdi. AFP ve Boomlive tarafından yapılan analizlerde iddianın doğru olmadığı ifade edildi.
Sonuç olarak video Türkiye tarafından Akdeniz’e atılan askerleri göstermiyor. Görüntüler bir Rusya’da düzenlenen bir hava dalışından.
Link
Bu içerikler de ilginizi çekebilir
