Koronavirüs aşısı olmaya karar verdiniz, ama dozunuzdan en iyi şekilde yararlandığınızdan nasıl emin olabilirsiniz? Diyet ve yaşam tarzı seçimleri nasıl?
Diyet ve yaşam tarzı seçimlerinin vücudunuzun aşı yanıtını gerçekten iyileştirip iyileştirmediği tartışmaya açıktır. Ancak yapılan yakın tarihli çalışmalar, aşı etkinliğinin değişebileceğini gösteriyor. Aşılar tıbbi bir harikadır. Bu süreçte sizi hasta etmeden, bağışıklık sistemlerimizin bakteri ve virüs gibi bulaşıcı istilacıları nasıl tanıyacağını öğrenmesine izin verirler.
Biontech gibi MRNA aşılarının bunu yapmasının yolu, hücrelerinize virüsün başak proteininden zararsız bir parça yapmaları için talimatlar vermektir. Uyarlanabilir bağışıklık sistemimiz yabancı istilacıları tanımada çok başarılı olur ve bu enfeksiyonlarla gerçek hayatta karşılaştığımızda antikorların oluşturulmasına yardımcı olur. Bağışıklık sisteminiz daha sonra virüsü hızla tanır ve onunla savaşabilir.
Araştırmalar, Pfizer-BioNTech COVID-19 aşısının, semptomatik enfeksiyonu önlemede yüzde 90’ın üstünde ve ciddi hastalıkları önlemede yüzde 100 etkili olduğunu gösteriyor.
Sinovac aşısı ise hücreye başak proteini yapma talimatı vermek için bir adenovirüsün değiştirilmiş bir versiyonunu (bu etkisiz hale getirildiğinden sizi hasta edemez) tanıtarak daha geleneksel bir yöntem kullanır. Vücudunuza girdiğinde, bağışıklık sistemimiz dikenli proteini tanır ve aynı bağışıklık tepkisini oluşturur. Sinovac’ın etkinlik oranı da Biontech’e benzer şekilde.
YAŞAM TARZI FAKTÖRLERİ AŞILARI ETKİLEYEBİLİR Mİ?
COVID-19 aşılarıyla ilgili olarak, yaşam tarzı faktörlerinin aşı yanıtını etkilediğine dair en azından şimdilik hiç kanıt yoktur. Aşı yanıtınızı iyileştirmeye veya genel olarak bağışıklık sisteminizi güçlendirmeye yönelik ürünlere dikkat edin. Genel olarak, bağışıklık sistemlerimiz sağlam ve çok karmaşıktır. Uzmanlara göre insanların büyük çoğunluğunun bağışıklık sistemlerinin bu aşılara iyi yanıt vermeyeceğine dair endişesi olmamalıdır.
Ancak istisnalar arasında aşırı uykusuzluk, yetersiz beslenme, alkolizm veya ciddi kronik hastalıklar yer alıyor ve bunların tümü tepkinizi etkileyebilir. Ancak COVID-19’a karşı ‘bağışıklık sisteminizi güçlendirmenin’ kanıta dayalı tek yolu en azından şu an için bir aşıdır.
STRES VE DİYET GİBİ FAKÖTRLER BAĞIŞIKLIĞI NASIL ETKİLER?
Bağışıklığınızı ‘artırabilecek’ şeyler ile bağışıklık sistemi işlevinizi ve tepkinizi azaltabilecek faktörler arasında bir fark vardır. Vvücudunuzu desteklemek için eyleme geçirilebilir adımlar atabileceğiniz yer de burasıdır. 30 yıllık verileri ve insanlarda 49 aşı çalışmasını analiz eden Ocak 2021 çalışması, bazı faktörlerin aşıları etkileyebileceğini ortaya koyuyor.
Önceki araştırmalar, önemli yaşam stres faktörlerinin sizi hastalığa daha yatkın hale getirebileceğini göstermiştir. Yeni çalışmada, araştırmacılar, günlük stres faktörlerinin benzer bir etkiye sahip olup olmadığına ve aşılar söz konusu olduğunda klinik alaka düzeyinin ne olabileceğine baktılar.
Araştırmada, aşıdan kısa bir süre önce daha stresli ve endişeli olan kişilerin aşıya karşı antikor geliştirmesinin daha uzun sürdüğü saptandı ve bu durumun genç, sağlıklı kişiler için de geçerli olduğu görüldü. Çalışma yazarları ayrıca stresli kişilerin aşıda yorgunluk gibi daha fazla yan etki gördüklerine dair kanıtlar buldular. Bu etkinin arkasında stres ve depresyon gibi zihinsel sağlık koşullarında ortaya çıkan nöroendokrin veya inflamatuar değişiklikler olabilir. Stresli veya depresyonda olan kişilerin kaliteli uyku, doğru beslenme ve düzenli egzersiz gibi genel olarak sağlıklı alışkanlıklara sahip olma ihtimalinin daha düşük olduğu unutulmamalıdır.
Araştırmaların ilk olarak, analiz ettikleri geçmiş çalışmaların COVID-19 aşılarını içermediğini, hbilmek önemlidir. Uzmanlar, psikolojik ve davranışsal faktörlerin yanıtı nasıl etkileyebileceğini anlamak için COVID-19 aşıları üzerinde özellikle araştırma yapılması gerektiğini söylüyor. Bu aşılar, özellikle ciddi hastalıkları önlemek söz konusu olduğunda oldukça etkilidir, bu nedenle araştırmacıların bu faktörlerin gerçekte ne kadar önemli olduğunu keşfetmeleri gerekir.
AŞIDAN ÖNCE VE SONRA YAPILMASI VE YAPILMAMASI GEREKENLER
Aşı randevunuz olsun ya da olmasın, sağlık alışkanlıklar uygulamak her zaman faydalıdır. Şu anda özellikle dikkat etmek isteyebileceğiniz şeyler ise şunlardır:
Sigara ve Alkolden Uzak Durun
Geçmiş araştırmalara göre, sigara ve alkol bağışıklığın zayıflamasına neden oluyor. Genel olarak, ne kadar az sigara ve alkol içerseniz, sağlığınız o kadar iyi olabilir.
Tüm Gıdalar Açısından Zengin Sağlıklı, Dengeli Bir Diyet Yapın
Tek besinin veya besin eksikliğinin aşı tepkisi üzerinde çok az etkiye sahip olduğu bilinse de, genel beslenme durumu önemli bir husus olabilir. Bu, işlenmiş gıdalardan ve ilave şeker içeren ürünlerden uzaklaşmak ve daha taze, bütün yiyeceklere dayalı bir yaklaşıma geçmek anlamına gelir. Zamanın belirli bir noktasından ziyade tüm yaşam için bu tarz bir beslenme düzenine odaklanmak en iyisidir.
Bağışıklık sisteminizi güçlendirmek için aldığınız takviyelerin hiçbir etkisi olmayabilir. Takbiyeler yerine meyve ve sebzeler, kepekli tahıllar, baklagiller ve kuru yemişlerden oluşan sağlıklı bir diyet izlemelisiniz. Ayrıca, bağışıklık da dahil olmak üzere vücudunuzun tüm sistemlerini desteklemek için diyetinizdeki rafine şekerleri ve unu azalmanız gerekir.
COVID-19 aşısını almadan önce veya sonra bu şekilde yemenin önemli bir etkisi olup olmayacağı net olmasa da, bu sağlıklı beslenme seçimlerini yapmaktan zarar gelmez. Bununla birlikte, takviyeler gereksiz yere pahalı olabilir ve size yanlış bir güvenlik hissi verebilir. Unutmayın; bir hap almak stresli olmayı, uykusuz olmayı veya fiziksel olarak aktif olmamayı telafi etmez.
Uyku Kalitesine ve Uzunluğuna Öncelik Verin
Uyku kalitesi ve süresi bağışıklık için çok önemlidir. Uzmanlara göre ideal uyku süresi gecelik 7 ila 9 saattir. Araştırmalar, sadece bir gecelik kötü uykunun bile bağışıklığı yüzde 70’e kadar düşürebileceğini gösteriyor.
Ayrıca araştırmalara göre uykudan yoksun bireylerin soğuk algınlığına neden olan rinovirüs gibi virüslere maruz kaldıklarında hastalanma riskleri daha yüksektir. Yeterli uyku aynı zamanda vücudunuzun patojenlerle temas ettiğinizde uygun bir bağışıklık tepkisi oluşturmasını sağlar. Araştırmacılar, The Lancet Respiratory Medicine’da yayınlanan Mart 2021 tarihli bir başyazıda yazdıkları gibi, bazı aşılardan önceki ve sonraki gecelerde iyi bir gece uykusu aşı etkinliğini artırabilir.
Şubat 2021’de yayınlanan bir gözlemsel araştırma, salgının birçok kişi için uyku süresini artırdığını ve bu durumun bağışıklık sisteminizi olumlu yönde etkileyebileceğini ortaya koydu. Bu kapsamda aşı randevunuzu, bir hafta önce ve sonra iyi uykuyla birleştirmek başarıya ulaşmanıza yardımcı olabilir.
Stres Düzeylerini Kontrol Altında Tutun
Bu, egzersiz, daha fazla uyumak, sevdiklerinizle bağlantı kurmak veya favori stres azaltma stratejilerinizle yapılabilir. Depresyon veya anksiyete gibi mevcut zihinsel sağlık sorunları için yardım aramak önemlidir ve faydaları elimizdeki konunun çok ötesine uzanır.
DAHA FAZLA ÇALIŞMAYA İHTİYAÇ VAR
Genel olarak, psikolojik veya davranışsal faktörler bir aşıya karşı bağışıklık tepkisi geliştirmek için gereken süreyi etkileyebilse de, bunun COVID-19 aşısı açısından hala araştırılması gerektiğini unutmayın.
Uzmanlar aşıyı yaptırdıktan sonra vücudun bağışıklık kazanmasının birkaç hafta sürdüğünü söylüyor. Şu anda hayatınızda neler olup bittiğine bakılmaksızın, bunu aklınızda tutmak önemlidir. Diğer bir deyişle, en sağlıklı alışkanlıklara sahip olsanız bile, bu tamamen korunduğunuz anlamına gelmez ve temizlik, maske ve mesafe tedbirlerine her zaman uyulmalıdır. Ayrıca kendinizi aşının iki dozu arasında virüse maruz bırakabilirsiniz.
Aynı şekilde, özellikle gergin bir dönemden geçiyorsanız ve uykunuzun ve stresinizin şu anda doğru yerde olmadığını biliyorsanız, bu, işler sakinleşene kadar bir randevu almaktan kaçınmanız veya beklemeniz gerektiği anlamına gelmez. Şu anda bağışıklık sisteminiz için yapabileceğiniz en iyi şey o aşıyı yaptırmaktır.