İnternet ve sosyal medyanın hızı, üretilen haber ve içeriklerin doğrulanmadan dolaşıma girmesi, kimi zaman anonim kullanıcıların ya da parodi hesapların paylaştığı mizahi veya manipülatif bilgiler vs. derken günümüzün dijital medya mecralarında yanlış-yalan haberlerin/enformasyonun etkisi, daha önce hiç görülmediği ölçüde arttı.
Sorunun kendisini ortadan kaldırmak çok güç olsa da şu anda bu durumla baş edebilmek için elimizdeki en önemli enstrümanlardan biri doğrulama/teyit etme kuruluşları denebilir.
Biz de bu içeriğimizde son günlerde dolaşıma giren ve doğrulama alanında faaliyet gösteren Doğruluk Payı ve Teyit‘in kıymetli uğraşıları sonucunda netlik kazanan bilgileri sizlerle paylaşmak istiyoruz.
1. Bir Instagram sayfası tarafından 11 Şubat 2021 tarihinde gerçekleştirilen paylaşımda Türkiye Uzay Ajansı’nın 2020 ve 2021 yılında merkezi yönetim bütçesinin 5 milyon TL olduğu, aynı dönemde Diyanet İşleri Başkanlığı’nın yatırım bütçesinin de 20 milyon TL olduğu öne sürüldü.
Paylaşım, 143,3 bin kez görüntülenme, 9 binin üzerinde beğeni ve 200’ün üzerinde yorum gibi ciddi bir etkileşim almış.
Peki, iki yılda Diyanet İşleri Başkanlığı’na ayrılan yatırım payı Türkiye Uzay Ajansı’na ayrılan yatırımın dört katı mı?
Türkiye Uzay Ajansı’nın 2020 bütçesine bakıldığında toplam bütçenin 24 milyon 529 milyon TL olduğu anlaşılmakta. Kurumun toplam bütçesindeki sermaye giderlerine ayrılan pay ise 1 milyon TL düzeyinde. Bununla beraber, Türkiye Uzay Ajansı’nın 2021 yılındaki toplam bütçesi 38 milyon 71 bin TL iken, bu bütçenin 4 milyon TL’sini ise sermaye giderlerine, yani yatırım bütçesine tahsis edilmiş.
Türkiye Uzay Ajansı’na bu iki yıl için ayrılan sermaye gideri toplamda 5 milyon TL olduğu bilgi doğru. Fakat, Diyanet İşleri Başkanlığı’na ayrılan sermaye gideri bütçesi 2 yılda toplamda 20 milyon TL değil, 217 milyon 687 bin TL.
Kaynak: Doğruluk Payı
2. Bir Instagram sayfası tarafında yapılan paylaşımda IMF’nin ülkelerin vatandaşlarına yaptığı COVID-19 mali yardımlarının milli gelirlerine oranlarının yayınladığı ve bu rapora göre Türkiye’nin milli gelirinin %2,5’i değerinde vatandaşına en az yardım yapan ülkeler kategorisinde olduğu iddia edildi.
IMF’nin verilerine göre, Türkiye’nin millî gelirinin %2,5’i oranında doğrudan mali destek sağladığı belirtilmiş. Ancak, IMF’nin paylaştığı bir diğer rapordaki ve paylaşımda yer alan bu haritadaki kıyaslamada ise Türkiye’nin sağlık sektörü dâhilindeki ve haricindeki doğrudan maddi destekleri ve vazgeçtiği gelirleri yer alıyor. Haritada kıyaslamaların yapıldığı bu desteklerin Türkiye’nin millî gelirine oranı ise %1,1 düzeyinde. Bu sebeple Türkiye, destekler açısından %2,5’ten daha düşük seviyedeki ülkeler kategorisinde bulunuyor.
Dolayısıyla iddia doğru.
Kaynak: Doğruluk Payı
3. Bir Instagram sayfası tarafından 14 Şubat 2021 tarihinde yapılan bir paylaşımda Jean-Claude Van Damme’ın Müslüman olduğu ve Müslüman olduktan sonra hiçbir yönetmenden rol teklifi almadığı belirtildi.
İlgili paylaşımın 21 bin seviyesinde beğenildiği notunu düşmek gerek.
Jean Claude Van Damme, Türkiye’deki röportajlarında Müslüman olmadığını ve tüm dinlere saygılı olduğunu ifade etmiş.
Van Damme ayrıca, MBC kanalında Arap yemeklerini tercih ettiğini ve Hz. Muhammed’in beslenme biçiminin insan sağlığı için en doğru beslenme olduğunu söylemiş.
Van Damme’ın Müslüman olduğuna yönelik söylentiler bu röportajdan sonra ortaya çıkmış. Bununla beraber, Van Damme son dönemde filmlerde rol almaya devam ediyor. Bu filmleri oyuncunun IMDB sayfasından da doğrulamak mümkün.
Kaynak: Doğruluk Payı
4. Boğaziçi Üniversitesi rektörlüğüne atanması tartışma yaratan Prof. Dr. Melih Bulu’ya yönelik tepkiler, sosyal medyada sürmeye devam ediyor. Bir iddiaya göre, dünyaca ünlü Amerikalı metal müzik grubu Metallica, Twitter hesabından “#MelihBuluİstifa” etiketiyle bir paylaşımda bulundu.
Metallica’nın resmi Twitter hesabına bakıldığında ise böyle bir paylaşımın söz konusu olmadığı görülüyor.
İncelemenin gerçekleştirildiği tarihte, grubun son paylaşımının 9 Şubat tarihinde olduğunu ve bir müzik platformu hakkında olduğunu görmek mümkün. Oysa iddianın yer aldığı görsel, tweet’in 13 Şubat tarihinde atıldığını gösteriyor.
Metallica’nın hesabını geçmişe dönük olarak ayrıntılı biçimde incelendiğinde de, Türkiye’deki Boğaziçi protestoları ya da Prof. Dr. Melih Bulu’ya yönelik herhangi bir paylaşım yer almadığı tespit edilebiliyor.
Ayrıca Google önbelleğinde de Metallica’nın Twitter sayfasından böyle bir paylaşım yapılmadığı sonucuna varılabiliyor.
Görselin gerçeği yansıtmadığını ve parodi olduğunu belirtebiliriz.
Kaynak: Teyit
5. Sosyal medyada dolaşan bir haritanın, nüfusa oranla Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde aşılamanın düşük olduğunu gösterdiği öne sürülüyor. Söz konusu harita, aşılamada bölgesel ayrımcılık yapıldığının göstergesi gibi paylaşılmış.
Türkiye’de ilk Covid-19 aşısı 13 Ocak 2021’de Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’ya uygulandı. Bu tarihte başlayan aşılama çalışmalarında öncelikle sağlık çalışanlarının ilk doz aşılamaları tamamlandı. Yaşlı nüfusun (65 yaşından büyük olanlar) aşılanması ise devam ediyor. 8 Şubat 2021 itibariyle Türkiye’de 2 milyon 600 binden fazla kişi aşılandı.
Türkiye’de aşının uygulanma çalışmaları Ulusal Uygulama Stratejisi’ne uygun bir şekilde yürütülüyor. Bu stratejiye göre sağlık çalışanlarının ardından, yaşlı, engelli, koruma evlerinde kalanlar ve orada çalışanlar aşılanmaya devam ediyor.
Aşılamanın öncelik sıralamasında nüfus yoğunluğu değil, yaş dikkate alınıyor. Aşı uygulanacak grup sıralamasına bakıldığında, C grubunda bulunan 65 yaş ve üstü bireylerin öncelikli olduğu görülüyor. 8 Şubat 2021 itibariyle sıralamadaki 75 yaş ve üstü bireyler aşılanmaya devam ediyor.
Doğu ve Güneydoğu illerinde aşılama oranlarının düşük olmasının nedeni yaş ortalaması. Doğu ve Güneydoğu illerinde yaşlı nüfus oranının hayli düşük olduğu belirtilebilir.
Konu ile ilgili daha detaylı bilgiye aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
Kaynak: Teyit
