Tükenmişlik sendromunu depresyondan ayıran en önemli özellik çalışma hayatıyla ilgili oluşu. Tükenmişlik sendromunun “profesyonel bir kişinin mesleğinin anlamı ve amacından kopması, hizmet verdiği insanlar ile artık gerçekten ilgilenemiyor olması” biçiminde tanımlandığını belirten Klinik Psikolog Gülçin Şenyuva, Pudra.com okuyucuları için tükenmişlik sendromunun boyutlarını ve aşamalarını anlattı.
Tükenmişlik sendromunun üç boyutu var
Duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarısızlık hissi olmak üzere 3 boyutu olan tükenmişlik sendromunun boyutlarını Klinik Psikolog Gülçin Şenyuva şöyle açıklıyor:
- Duygusal tükenme: Kişinin yaptığı iş nedeniyle emosyonel olarak kendini aşırı yüklenmiş, tükenmiş hissetmesidir ve tükenmişliğin en önemli belirleyicisidir.
- Duyarsızlaşma: Kişinin hizmet verdiklerine karşı –bu kişilerin birer birey olduklarını dikkate almaksızın- duygudan yoksun biçimde tutum ve davranışlar sergilemesidir.
- Kişisel başarısızlık hissi: Sorunun başarı ile üstesinden gelememe ve kendini yetersiz görme
Tükenmişlik sendromunda 6 belirtiye dikkat!
Uzman Klinik Psikolog Gülçin Şenyuva, tükenmişlik sendromu belirtilerini şöyle sıralıyor:
1. Yorgunluk: İlk aşamalarda sıradan bir yorgunluk gibiyken tükenmişlik ilerledikçe, gündelik işleri sürdürmek hatta kişisel bakımını sağlamaya kadar gidebilen işlevsellikte bozulma görülebilir.
2. Uykusuzluk: Artmış strese bağlı olarak tükenmişlik yaşayan kişi, yorgun hissetmesine karşın uykuya dalmakta zorlanabilir ya da uyandığında dinlenmiş hissetmeyebilir.
3. Unutkanlık, dikkat dağınıklığı: Stresle beraber tükenmişliğin erken aşamalarında ortaya çıkan bir belirtidir. Tükenmişlik ilerledikçe unutkanlık ve dikkat sorunları kişinin işini yapmasını engelleyebilmektedir.
4. Bedensel şikâyetler: Göğüste daralma hissi, çarpıntı, boğazda daralma, kolay irkilme, baş, omuz, karıncalanma ve gastrointestinal sorunlar gibi bedensel stres bulguları gözlenebilir.
5. Sık hastalanma: Kronik stres nedeniyle bağışıklık sistemi sorunlarına veya hastalıklarına zemin hazırlar.
6. Ruhsal tepkiler: Sinirlilik, depresif duygulanım, keyif alamama, çaresizlik hissi, karamsarlık, hastalara karşı duyarsızlık ve özsaygının azalması gibi bulgular görülebilir.
Tükenmişliğin aşamaları
Klinik Psikolog Gülçin Şenyuva, tükenmişliğin aşamalarını da şöyle sıraladı:
1- Kişinin kendini kanıtlamaya dair ihtiyacı
2- Daha çok çalışma
3- Kendi gereksinimlerini ihmal etme
4- Çatışma ve gereksinimlerin yer değiştirmesi
5- İş dışı gereksinimler için hiç zaman kalmayışı
6- Sorunun inkârının daha da artması, düşünce ve davranış esnekliğinde azalma
7- Geri çekilme, hedefsizlik, boş vermişlik
8- Davranışsal değişiklikler, psikolojik tepkiler
9- Duyarsızlaşma
10- İçte boşluk hissi, kaygı
11-Anlamsızlık duygusu ve ilgi kaybının derinleşmesi
12- Hayatı tehdit edebilecek düzeyde fiziksel yıpranma