Pollective ve VMLY&R ortaklığıyla çevrimiçi olarak gerçekleştirilen araştırma ile “Türkiye’de Kadın Olmak, Kadınlar Günü ve Güçlü Kadın” gibi konulara yer verildi. 8 Mart Kadınlar Günü araştırmasının sonuçları yayınlandı. Araştırma kapsamında, 16-65 yaş aralığında, 68 şehirden 1018 kadın katılımcı fikirlerini ve deneyimlerini paylaştı.
8 Mart, Kadınlar Günü değil, Emekçi Kadınlar Günü!
- Araştırmaya katılan kadınların %98’i 8 Mart’ın Kadınlar Günü olduğunu biliyor. %31’u ise “emekçi” diye ekledi.
- “Kadınlar Günü’ne özel bir hediye alınmalı mı?” sorusuna 4 katılımcıdan sadece 1’i hediye alınmalı cevabını verdi. Geri kalan %55’i hediye beklemiyor.
- %18 oranında kadın ise “Kadınlar Günü’nde hediye alınmalı mı?” sorusuna net biçimde “hayır” cevabını verdi.
Kadın-erkek eşitliğinde kat edilecek çok yolumuz var!
8 Mart’ın önemi her geçen yıl daha da artarken kadın erkek eşitliği noktasında kadınlar “kat edecek daha çok yolumuz var” diye düşünüyor.
- “Türkiye’de kadın erkek eşitliği var mı?” sorusuna katılımcılarının sadece %1’i net bir şekilde “evet var” diye cevap verdi.
- Katılımcıların %76’sı kesinlikle yok derken %22’si biraz daha kararsız yaklaşarak “ne var, ne yok” dedi.
Güçlü kadının özellikleri; bağımsızlık ve ekonomik özgürlük
Güçlü kadınların özellikleri arasından en önemli olanı seçmeleri istendiğinde,
- Katılımcıların %78’si “bağımsız yaşar” dedi.
- %19’u “kendi parasını kazanır”
- %3 “annedir” seçimini yaptı.
Annelik yapan, bakımı üstlenen kadınlar daha güçlü görülüyor
Araştırmanın geneline bakıldığında kadının güçlü olmak için anne olmak zorunda olmadığı ama annelik eden/bakım veren kadınların daha güçlü algılandığını görüldü. Bunun en önemli kanıtı, “Yakın çevrende tanıdığın güçlü bir kadın var mı? Varsa kim?” diye sorusuna verilen cevaplar:
- Her 10 kişiden 6’sı “anne/abla/kardeş” seçimi yaptı.
- Katılımcıların ikinci seçimi %12 ile “tanıdıklar/iş dünyası/çevre” oldu.
- “Arkadaş” %9 ile 3. sırada yer aldı.
- Her 10 kadından biri ise yakın çevresinde güçlü bir kadın figürü bulamadığını söyledi.
Güçlü kadın kimdir?
Araştırmanın en dikkat çeken sonuçlarının çıktığı bu soruda katılımcılara güçlü kadın olarak nitelendirdikleri gerçek ya da kurgusal 3 kişiyi nedenleri ile yazmaları istendi:
Katılımcıların güçlü kadın olarak tanımladığı ünlü figürler
- Frida Kahlo, %15’lik oranla güçlü kadın dendiğinde akla gelen ilk isim.
- Katılımcıların anneleri %10 ile ikinci güçlü kadın figürü oldu.
- Emma Watson hem aktivist duruşu hem de canlandırdığı Hermione Granger karakteri ile 16-24 yaş arası katılımcıların yoğun ilgisi sayesinde üçüncü sırada yer aldı.
- Pucca, fenomenler arasında listeye giren tek kadın oldu.
- Televizyon dünyasının öne çıkan isimleri Müge Anlı ve Gülse Birsel. Müge Anlı, genç kadınlar nezdinde dikkat çekici şekilde görünür hale gelmiş ve güçlü kadınlar listesine dahil edilmiş. En çok sabrı ve duruşu ile anılmış.
- Türkan Saylan ile Marie Curie, en çok değinilen kadın akademisyen ve bilim kadınları olarak listede yer aldı.
- Virginia Woolf, edebiyat dünyasındaki isimler arasında en çok bahsedilen kişi oldu.
“Z Kuşağı” kadınları, annelerini daha çok anlamaya çalışıyor
Annelerin en güçlü kadın figürler arasında 2. sırada olmasının yanı sıra genç yaştaki kadınlar ailedeki kadın figürleri daha çok gözlemliyor ve anlamaya çalışıyor. Araştırmadaki açık uçlu sorulara verilen ifadeler mercek altına alındığında, yoğunlukla “anne”nin kendi ayakları üzerinde durabilmesi, sevdiklerini olduğu gibi kabul etmesi ve dışarıya karşı savunması, kaybedilen baba/koca ardından kadınların baş başa vermesi gibi hikayeler “güçlü kadın” anlatısında merkezde yer alıyor.
Yaşça daha büyük kadınlar için annelerini anlamak, anne olunca ya da olgunlaşınca idrak edilen bir süreç olarak anlatılırken, genç kadınlar daha çok empati kurma, anlamaya çalışma ve takdir etme çabasında.
Siyasi kadın figürleri ve ilkler & enler
2023 seçimleri yaklaşırken gündeme gelen 16-24 yaş arasındaki gençlerin apolitize olup olmadığı konusu bu araştırmanın sonucunda da tartışma konusu.
Güçlü kadın figürlerine baktığımızda siyasi kadınların genç kadınları etkilemekte pek başarılı olmadığını söylemek mümkün. 25 yaş üzerinde Meral Akşener’in siyasi kimliğinden bağımsız olarak kadın hareketine verdiği destek ise görünür olmayı başarmış.
Araştırma sonuçlarına bakıldığında ilklerin de unutulmadığı görülüyor. Sabiha Gökçen, Marie Curie gibi isimlerin yanında toplumsal cinsiyet rollerini odak alan düşünür Simone de Beauvoir ve Türkiye’nin ilk kadın hekimi olan Safiye Ali adı geçen isimler arasında.
Güçlü kadınlar arasında; Özgecan Aslan, Emine Bulut, Feray Şahin gibi katledilen kadınlardan da bahsedildi. Hayatta oldukları sürede tanınmayan bu isimler, hikayeleriyle kadınlara güç veriyor, güçlü olmayı hatırlatıyor.
Yaş 35 “Ben güçlü bir kadınım
35 yaş ve üstü kadınlar -doğrudan sorulmamasına rağmen- güçlü kadınlar listesine kendilerini de eklemiş. Diğer yaş gruplarında yoğun olarak görülmeyen bu eğilim daha çok evlenme/evlenip boşanma; aile kurma deneyimiyle ilgili. Kadınlar hem kendilerinden hem diğer kadınlardan bahsederken, aile hayatında başından geçen olaylarla ilgili anlatılara yer verdi.
Toplum tarafından evlenme yahut aile kurma, idealde insanın (özellikle de kadının) bir kere başına gelmesi gereken bir olgu. Geleneksel bir perspektiften bakmayan kimseler için bile bu öğrenilmiş/alışılagelmiş bir yargı. Dolayısıyla bu yaş grubundaki kadınlar, toplum tarafından hoş görülmeyen “başarısız” evlilik geçiren kadınlara önce kendilerinden başlayarak daha çok sahip çıkıyor. Araştırmada, Blog Yazarı Pucca’nın yaş büyüdükçe listenin başına doğru geçmesi; yakın zamanda boşanma süreci geçirmesi ve bu süreci açık yüreklilikle sosyal medya üzerinden takipçileri ile de paylaşmasıyla ilişkilendiriliyor.
“Rağmen” ve “fakat” ile kadın olmak!
Araştırmada güçlü olmak/kalmak ile ilgili soruların yanıtlarında “olumsuz bir faktöre rağmen” anlatısı ortaya çıktı.
Olumsuz faktör, kadın olmanın kendisi olarak görülüyor. Araştırma sonuçlarına göre kadınların birçoğu kadın olarak hayata gelmeyi, hayata dezavantajlı başlamak olarak düşünüyor. Ancak tarihten gelen bu miras bugün kadını geriye değil ileriye götüren bir katalizör olarak görülüyor. “Kadın olmasına rağmen dünyada/Türkiye’de varlığını sürdürebilen herkes güçlüdür” deniliyor.
- En güçlü kadın figürlere baktığımızda, ister istemez erkeklere ve erkekliğe rağmen geldikleri konum ön plana çıkıyor.
- Kurgusal ya da değil; erkekleri manipüle eden, erkekler tarafından önü kapatılmasına rağmen sıyrılabilen hatta kurgusal karakterlerde erkeklere fiziksel olarak üstünlük sağlayabilen kadınların adı unutulmuyor.
- Dizi ve film karakterlerinin yanı sıra tarihi ve mitolojik figürler de sıklıkla cevaplar arasında yer alıyor.
İki kişiden biri İstanbul Sözleşmesi’nin içeriğine hakim
Katılımcıların %59’u İstanbul sözleşmesinin içeriğine hakim.
%38 maddeleri yeterli bulurken %21 maddeleri yetersiz buluyor.
%23 maddelerin içeriği hakkında yeterince bilgi sahibi olmadığını düşünüyor.
%14 ise kararsız.
Türkiye’de kadınların karşılaştığı en önemli sorun nedir?
- %47 fiziksel taciz
- %28 sözlü taciz dedi.
- Fiziksel ya da sözlü; her 4 kişiden 3’ü taciz en önemli sorun olarak görüyor.
- %11 İş bulma zorluğu ve iş yerinde haksızlık,
- %6 Eğitime erişim,
- %8 Diğer sorunlar diye yanıt verdi.
Markalar kadın sorunlarının neresinde kalıyor?
“Bir markanın kadın sorunlarına değinmesi sende olumlu izlenim bırakır mı?” sorusuna,
%89 “evet bırakır” yanıtını verdi.
Kadınlarla en çok bağdaşan, aklına gelen ilk üç marka/reklam/figür
“Kadınlarla en çok bağdaşan, aklına gelen ilk üç marka/reklam/figür yazar mısın?” sorusuna ilk akla gelen markalar şöyle oldu:
- Her yaş grubunda ilk akla gelen iki marka: Orkid ve Molped
- Kategori ve unisex tek marka Nike’ın listeye 3. sıradan giriş yaptı ve rakiplerinden ciddi oranda ayrıştı.
- Hatırlama sırasında listeye giren ilk 10 markadan diğerleri sırasıyla Elidor, Kotex, Dove ve Gratis oldu.
Kadınların arasında en hatırda kalıcı güç veren sloganlar
Kadınlar özellikle Ped markalarını ve onların güçlendirici söylemlerini hatırlıyor. Kız Gibi (Orkid), Dünya Tek Biz İkimiz (Molped), Gerçek Güzellik (Dove), Bizi Böyle Bilin (Nike), Kız Sözü (Molped) spontane hatırlanan ilk 5 slogan.
(*) Bu araştırma 2021 yılında veri partneri olarak çalışmaya başlayan yeni nesil araştırma ve pazarlama platformu Pollective ile pazarlama ve iletişim çözümleri ajansı VMLY&R tarafından Şubat 2021’de gerçekleştirilmiştir.