17. Yüzyılda Osmanlı paşalarından Rüstem Paşa tarafından Yalova’da Mimar Sinan’a inşa ettirilen Rüstempaşa Camisi yıllara meydan okuyor. Birçok afet ve deprem de yaşayan cami bunlara rağmen yıllar içerisinde yapılan birkaç restorasyonla halen ibadete açık durumda halka hizmet veriyor. 17 Ağustos Marmara Depremi’nde minaresi kısmen zarar gören Rüstempaşa Camisi restore edilmişti. Bursa Vakıflar Bölge Müdürlü tarafından da tescil edilen tarihi eser aradan geçen onca yıla rağmen halen dimdik ayakta durmayı başarıyor. Araştırmalar kapsamında pek çok belgede cami Rüstempaşa Camii olarak geçiyor. 26 Eylül 1879 tarihindeki araştırmalara göre cami, Çarşı Camii olarak anılıyor. Gerçekten de hem en eski hem de merkezde bulunması gibi hususlardan dolayı yapının bu biçimde anılması çok doğal olarak nitelendiriliyor. Cami Evliya Çelebinin Seyahatnamesinde de yer alıyor. 17. yüzyılda Yalova ve civarında bulunan Evliya Çelebi, minaresi olan kubbeli bir caminin varlığından bahsediyor. Bu cami Rüstempaşa Camii mi yoksa başka bir cami mi bu tam olarak belirtilmese de Telhisi Mustafa Efendi’nin de not düştüğü bu yapının o zaman da Rüstem Paşa adı ile anılmasının mümkün olduğu belirtiliyor.
Depremlerden zarar gördü
Tarihçi yazar Muhsin Sevencan ise Osmanlı döneminde Rüstem Paşa Vakfiyesi olarak adlandırılan bu mahalle üzerinde inşa edilen caminin depremlerle defalarca zarar gördüğünü de dile getirdi. Sevencan, “Rüstempaşa Mahallesi, Rüstempaşa ile özdeştir ve Yalova’nın bilinen ilk mahallesidir. Bu caminin de 1540-1550 yıllarında yapıldığı tahmin ediliyor. Elimizde mimari krokisi yok ancak Osmanlı arşivlerinde Yalova Rüstempaşa Mahallesi ile ilgili restorasyon çalışmaları ya da tamir çalışmaları ile ilgili bilgiler var. Zaten Yalova’nın doğu tarafı, Millet Çiftliği’nden Kazimiye ve Elmalık köyüne kadar Rüstempaşa vakviyesi olarak geçiyor. Bu vakfiye Rüstempaşa’nın Yalova’da ki varlığını gösteriyor. Bu da muhtemelen Mimar Sinan’ın yaptığı eserlerden ama bu cami defalarca depremler neticesinde tadilat geçirdiği için ilk orijinal yapısının dışına çıkmış olabilir. Bu caminin yan tarafında Rüstempaşa dönemine ait bir de hamam bulunuyor. Kütüphane ise zamanla yıkılıp yok olmuş. Buralar tam bir külliye olarak imar edilmişti. Rüstempaşa camisi tadilatlarla günümüze kadar gelmiş olsa da o dönemden bu zaman kadar bir hatıra olarak gelmiştir” dedi.
Cami şu günlerde de ibadete açık tutuluyor. İbadetin yanı sıra Mimar Sinan’ın Yalova’daki tek eseri olan cami tarih meraklılarından da ilgi görüyor.
