ABD’nin sık sık kuraklık ve buna bağlı orman yangınlarıyla gündeme gelen en kalabalık eyaleti California’nın yerüstü su kaynakları, artık vadeli süreçlerin konusu. Dünyanın en büyük borsa işletmecisi CME Group, geçtiğimiz 7 Aralık’ta eyaletin 1.1 milyar dolarlık su varlığına dayalı vadeli kontratları sürece açtı. Çeşidinin birinci örneği bu uygulama ile teoride, çiftçiler ve elektrik üreticileri üzere büyük su tüketicilerinin kuraklık kaynaklı fiyat değişimleriyle uğrayabilecekleri ziyandan korunmaları hedefleniyor. Kelam konusu kâğıt şubat vadede son olarak 508 dolardan süreç gördü.
RİSKTEN KORUNMA PROSEDÜRÜ
California, ABD’nin günlük su tüketiminin yüzde 9’undan sorumlu ve en büyük alıcı tarım kesimi. Gelecek aylardaki su fiyatı hakkında bilgi sahibi olmak çiftçiler için kritik ehemmiyete sahip. CME Group Global Pay Senedi Endeksi ve Alternatif Yatırım Eserleri Lideri Tim McCourt, vadeli süreçler ile tüketicilerin kuraklık vaktinde gereksinim duyacakları ekstra suyun fiyatını garanti altına alabileceklerini, böylelikle riskten korunacaklarını (hedge) söylüyor. Elbette kontratlar sadece çiftçilerin değil, finans piyasasının tüm aktörlerinin spekülasyonuna açık.
SPEKÜLASYON KAYGISI
Mevzuya kuşkuyla yaklaşan kimi uzmanlar ise, suyun insan hayatı açısından vazgeçilmez değerine dikkat çekiyor. Uzmanlar bu stil uygulamaların etik açıdan tartışmalı olduğuna vurgu yapıyor. Şu etapta, su, sırf ufak bir bölgede hudutlu formda süreç görse de, yaygınlaşması halinde su fiyatlarına ait spekülasyonların dramatik tesirleri olabileceği telaşı lisana getiriliyor. Örnek olarak vadeli süreçlerde geçmiş yıllarda kakao ve soya üzere temel unsurlarda yaşanan çok fiyat hareketleri gösteriliyor.
BİR KONTRAT 326 BİN GALON SUYA KARŞILIK
Vadeli su kontratları, 2018’de oluşturulan Nasdaq Veles California Su Endeksi temel alınarak üretildi. Petrol ya da diğer emtianın tersine, su kontratları eserin fizikî olarak takasıyla ilgili değil. Yani gerçekte kimse su teslim almıyor ya da satmıyor. Her bir kontrat yaklaşık 326 bin galon suya karşılık geliyor. Bir çiftçinin ocak ayında, o yıl kuraklık olabileceğini ve ilerleyen aylarda fazladan suya muhtaçlık duyabileceğini varsaydığını düşünelim. Bu durumda çiftçi gereksinim duyacağı suya karşılık gelen kontratı satın alır. Vade sonunda bunu nakde dönüştürerek spot piyasadan alacağı suyu karşılayabilmeyi umar.