Afganistan’da zengin ailelerden hükümet yetkililerine kadar birçok kişi, seyahat etmek için sahte Covid testleri ediniyor.
Afganistan Sivil Havacılık İdaresi yöneticisi Mohammad Qasim Wafayeezada, geçtiğimiz yılın Ekim ayında söz konusu vakaların ortaya çıkmaya başladığını anlatıyor:
“Başlangıçta her uçakta 10-20 kişinin sahte Covid test sonuçları taşıdığını tahmin ediyorduk. Daha sonradan durum kötüleşti ve bu sayı 50’ye kadar çıktı. Bu kişiler gittikleri yerlerde teste tabi tutulduğunda pozitif sonuçlar karşılarına çıkıyor.”
Birleşik Arap Emirlikleri, ülkeye giriş yapacak yolculardan negatif PCR testi istiyor. Ülkeye girişte 53 ülkenin vatandaşlarından test sonucu bildirmesi isteniyor.
Afganistan bu ülkelerden biri. Birleşik Arap Emirlikleri, bu ülkeden gelen yolcuların bir kısmının sahte test sonucu taşıdığını tespit etti. Ancak bazı yolcular, ellerindeki sonucun sahte olduğunu bilmediğini savundu.
Afganistan’ın başkenti Kabil’de tüccarlık yapan Yasin, Dubai’ye yapacağı yolculuktan önce güvenilir bulduğu bir kliniğe giderek pahalı bir Covid-19 testi satın aldı.
Yasin, “Testim negatif çıktığı için çok mutluydum, içim rahat şekilde havaalanına gittim. Kabil’deki havaalanında testi kabul ettiler ancak Dubai’ye geldiğimde yaptıkları ikinci testte sonuç pozitif çıktı” diye anlatıyor.
Yasin karantinaya alındı ve yolculuğu sahte test yüzünden mahvoldu. Gittiği kliniğin sahte test sonucu verdiğini bilmediğinde ısrarcı.
Afgan yetkili Qasim Wafayeezada, sahte test sonuçları verdiğinden şüphe duyulan beş özel hastanenin belirlendiğini aktarıyor. Afgan hükümeti sahte Covid testlerinden kaynaklı sorundan, hem tıp merkezlerini hem de yolcuları sorumlu tutuyor.
Afganistan Devlet Başkanı Yardımcısı Amrullah Saleh, Facebook hesabında özel laboratuvarların sahte test sonuçları verdiğini duyurdu. Saleh, Afganistan’ın sağlık standartları konusundaki itibarının zedelendiğini belirterek, bu laboratuvarları açığa çıkarmak için gizli görevlilerin faaliyet yürüttüğü uyarısında bulundu.
Hükümet birçok özel test merkezinin lisansını iptal etti ve Kabil havalimanının yalnızca 25 laboratuvarın vereceği sonuçları kabul edeceğini duyurdu.
Ancak sorun çözümsüz kaldı. Bir laboratuvar teknisyeni, Afgan yetkililerin ve bazı milletvekillerinin, laboratuvara hiç uğramadan Covid test sonucu edindiklerini ve bu sonuçları pasaportlarına işlettiklerini anlattı:
“Laboratuvarlar bunu genellikle para için yapıyor. Bazen de nüfuz sahibi kişileri memnun etmek istiyorlar.”
İsmini gizli tutmak isteyen bir laboratuvar çalışanı, BBC’ye konuşarak sahte test sonuçlarının nasıl üretildiğini anlattı.
“Bazı büyük kliniklerin şubeleri, test için kişinin boğazından ve burnundan numune almak yerine, su ile test yapıyor ve merkezdeki test sonucunun negatif gelmesini sağlıyor.”
BBC, laboratuvar, eczane ve hatta fotokopicilerden sahte PCR testi sonucu alan kişilerle görüştü. Bu kişiler hiçbir numune vermeden ve yaklaşık 3 dolar gibi bir ücret ödeyerek bu test sonuçlarını edinmişler. Özel laboratuvarlardaki gerçek testlerin ise ortalama 65 dolar tutarında olduğu biliniyor.
Sahte Covid testi sorunu Afganistan dışında da oldukça yaygın. Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA), Brezilya, Bangladeş ve Fransa’da benzeri vakaların görüldüğünü belirtiyor.
İngiltere’de de bir yolcunun sahte belge hazırlayarak negatif test sonucu elde ettiği tespit edilmişti.
Danimarka, 22 Ocak’tan itibaren 5 günlüğüne Dubai’den yapılacak uçuşları ‘Covid testlerinin güvenilirliğine yönelik şüpheler’ nedeniyle askıya aldı.
Fransız yetkililer de Paris Charles de Gaulle Havalimanı’nda yaklaşık 200 sahte test bulundurduğu belirlenen yedi kişiyi yakaladı.
İran’da ise hükümet bazı test merkezlerini sahte belge düzenledikleri gerekçesiyle kapattı.
Pakistan ve Kenya’da da benzer vakaların ortaya çıktığı basına yansıdı.
IATA, sorunun kaynağındaki faktörlerden birinin, basılı belgelerde kolaylıkla sahtecilik yapılabilmesi olduğunu düşünüyor. Belgeler farklı dillerde ve çeşitli formatlarda olduğundan denetlenmesi zorlaşıyor.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ise sorunun çözümü için dijital aşı sertifikası gibi projeler üzerinde çalışıyor ancak söz konusu uygulamanın etik ve yasal açıdan henüz kat etmesi gereken çok yolu var.
IATA da yolcuların cep telefonlarına yükleyecekleri bir “Geçiş Kartı” uygulamasıyla ilgili olarak hükümetlerle görüş alışverişi içerisinde.