Yalan Söyleme: Çocukların yalanı keşfetme macerası aslında 3 yaşından sonra başlıyor. 3 yaşına kadar kendi düşündüklerini herkesin düşündüğünü zannediyorlar, bu yüzden de her şeyi olduğu gibi anlatıyorlar. Bu durumun öyle olmadığını fark ettikleri zaman da olan olayları farklı anlatma durumu başlıyor. Peki, neden buna ihtiyaç duyuyorlar?
a. Örnek alma: Çocukların yalana başvurmasının nedenlerinden biri çevresindeki yetişkinleri örnek almalarıdır. Bazen arkadaşımıza dışarıda olmamıza rağmen evdeyim, dinleniyorum şeklinde bir söylemimiz bile çocuğun bizi örnek almasına neden olabilir ve o da benzer tarzda yalan söyleyebilir.
b. Baskı ve korku: Hata yaptığı zamanlarda sert tepkilerle karşılaşan, hoşgörülü davranılmayan çocuk hatalarını baskı ve korku yüzünden yalanla örtmeye çalışır.
c. Kıyaslanma: Ebeveynleri tarafından sürekli diğer çocuklarla karşılaştırılan çocuk, yetenekleri ve becerileri konusunda yalan söyleyebilir.
d. Yetersiz sosyal ilişki: Çocukla yeterli bir sosyal ilişki kurulmamışsa ve çocuğa ihtiyaç duyduğu eğitim ortamı sağlanamamışsa çocuk kendini kontrol edemeyebilir ve içinde bulunduğu durumlarla ilgili yalan söyleyebilir.
Çocuğun yalan söylemesini nasıl önleyebiliriz?
✦Çocuklar model alarak öğrendikleri için ilk önce kendimizi kontrol edebiliriz ve doğru örnek olmak adına bir adım atabiliriz.
✦Çocukların her birinin ayrı özellikleri vardır ve hepsinin iyi oldukları noktalar birbirinden farklıdır. Çocuğumuzu değerlendirirken yalnızca kendi becerilerini referans almaya özen gösterelim.
✦Bizler gibi çocuklar da hata yaparak öğrenirler. Yaptıkları hataları sakin ve yumuşak bir tavırla karşılamaya özen gösterelim.
✦Çocukların ihtiyaç duydukları yeterli sosyal ortamı ve eğitimi onlara sağlamak durumundayız. Onlarla şefkat ve güven temelli bir ilişki kurmak, olumlu bir benlik algısı geliştirmelerine yardımcı olmak, diğerlerinin hak ve özgürlüklerinin olduğu bilincini çocuğa aşılamak çocuğun temel ihtiyaçlarının karşılanması anlamına gelmektedir. Bu durumda çocuk özgüvenli, çevresiyle uyumlu, olumlu değer yargılarına sahip bir birey olarak yalan söylemeye ihtiyaç duymaz.
Çalma: 3-6 yaş arasındaki çocuklar başkasına ait bir eşyayı almanın ya da okulda oynadığı oyuncağı eve götürmenin yanlış bir davranış olduğunu anlamakta güçlük çekebilirler. Onların amacı yalnızca beğendikleri, sevdikleri bir oyuncağı yanlarında götürmektir. Bunun temel sebebi bu yaşlarda mülkiyet kavramının henüz gelişmemiş olmasıdır ve bu davranışlar hırsızlık olarak nitelendirilmez. 7-8 yaşından sonra halen devam eden bir çalma davranışı varsa o zaman davranış bozukluğu olarak değerlendirilir.
Çocuk hangi durumlarda çalma davranışına yönelir?
a. Çocuğun aile içinde kabul görmemesi, dinlenmemesi, sevgi ve ilgi görmemesi,
b. Çocuğa maddi cezalar verme, ebeveynlerin paraya karşı tutumu (cimrilik),
c. Çocuğun ihtiyaçlarının karşılanmaması çalma davranışına neden olabilir.
Çalma Davranışını Nasıl Önleyebiliriz?
✦ Çocuğun ihtiyaçlarını tam olarak karşılamak, ihtiyaç duyduğu ilgi ve sevgi ortamını hazırlamak,
✦ Onun odasına izinsiz girmemek ve eşyalarını izinsiz almamak,
✦ Yargılayıcı ve cezalandırıcı tutumdan kaçınmak çocuğun davranışlarını ve kendisini doğru değerlendirmesine yardımcı olur.
Saldırganlık: Çocuklar çoğu zaman engellendiklerinde ve baskıcı bir tutumlakarşılaştıklarında saldırganlık davranışı gösterirler. Tekme atma, oyuncakları fırlatma/kırma, arkadaşlarına ve çevresine karşı agresif tavır sergileme, ısırma, saç çekme, tükürme gibi davranışlar saldırgan davranışlar olarak nitelendirilir.
Hangi durumlar saldırganlık davranışını ortaya çıkarır?
a. Çocuğun çevresinde saldırgan tutumlarla karşılaşması, evde yaşanan olumsuz tartışmalar,
b. Kendisini ifade etme konusunda engellenmesi, değersiz hissetmesi,
c. Ailenin çocuğa kendisini nasıl koruması gerektiğini yanlış öğretmesi (sana vururlarsa sen de vur)
d. Olumsuz davranışları karşısında fiziksel ve psikolojik şiddete maruz kalması saldırgan davranışları hem ortaya çıkarır hem de artmasına neden olur.
Saldırgan Davranışları Nasıl Önleriz?
✦ Öncelikle anne ve baba olarak çocuğumuzla iletişim kurma şeklimizi ve onun davranışlarına verdiğimiz tepkileri gözden geçirelim. Kendi problem çözme becerimizi geliştirmek için çaba harcayalım. Çünkü çocuklar bizleri model alarak kendi davranışlarına yön verirler.
✦ Çocuğun kendisini ifade edebilmesi için gerekli ortamı sunalım ve saldırgan davranışlarının nedenini anlamak için çaba harcayalım. Hangi durumlarda saldırgan davranışlar gösterdiğini gözlemleyelim. (Örneğin; istediğini yaptırmak için vb.)
✦ Şiddet içerikli oyunlardan, filmlerden çocukları uzak tutalım Bu oyunlar ve filmler uzun vadede çocuğun şiddeti normalleştirmesine neden olabilir.
✦ Çocuğun bu davranışlarında ona duygularını anladığımızı göstermeye çalışalım. “Kızgınsın, anlayabiliyorum ancak kızgın olduğunda yaptığın bu davranış doğru değil. Seni kızdıran şeyi merak ediyorum, kızgınlığını daha doğru ifade etmen için sana yardımcı olabilirim.” şeklinde bir geri bildirim onu anladığımızı ve yardımcı olmaya çalıştığımızı gösterir. Aynı zamanda kendi duygu ve davranışlarının da farkında olmasına destek sağlar.
✦ Öfkesini yönetebilmesi ve davranışlarını kontrol edebilmesi adına bir spora yönlendirebiliriz.
Kitap Önerileri
