“Çocuklar imtihanlara birbirlerinden farklı halde reaksiyon verirler. Birtakım öğrenciler için imtihana hazırlık ve imtihan süreci eğitimin ‘olağan’ modülleridir. Kimi öğrenciler için ise epeyce telaş vericidir. Bu çocuklarda başarısız olma korkusu o kadar ağır yaşanır ki, imtihan anında sahip oldukları bilgileri kullanmakta zorlanırlar. Performansı olumsuz etkileyen telaştan kurtulmak için yalnızca çocuklara değil ailelere de misyon düşmektedir” diyen Bahçeşehir Koleji Ruhsal Müracaat ve Rehberlik Koordinatörü Sibel Durak, bu gerilimli devirde ebeveynlerin dikkat etmeleri gerekenleri anlattı.
UYGUN MODEL OLUN
Ailenin çocuğa ve imtihana ait olumsuz fikirleri çocuğun telaş seviyesinde tesirli olacaktır. Ailenin çocuğa güvenmemesi, imtihanın çok güç olduğu ve çocuğun bu imtihanı kazanamayacağı üzere olumsuz niyetleri korkuyu arttıracaktır. Anne baba olarak olumsuz fikirlerinizi olumluya çevirmelisiniz. Zira telaş bulaşıcı bir histir. Anne babalar çocuklarının en yakınında olan temel modelleridir. Şayet siz korkulu olursanız çocuğunuzun da telaşlı olması ihtimali yüksektir.
İMTİHAN YALNIZCA BİLGİ ÖLÇER
İmtihanın bilgi yerine kendi kişiliğini değerlendirdiğine inanan çocuklar daha fazla kaygılanır. Ortaya çıkan korku, akıl yürütme ve soyut düşünme tarafındaki zihinsel faaliyetleri bozar. Bu tesirleri nedeniyle imtihana yüklenen mana, performansın düşmesine neden olan en değerli faktörlerden biridir. Kendini imtihan sonucuna nazaran “yetersiz” ve “değersiz” gören bir çocuğun mutsuz olacağı ve öz inancının düşeceği, buna bağlı olarak da gireceği imtihanlara yönelik korkusunun artacağı açıktır. Çocuklara, girdikleri imtihanın sonucu ne olursa olsun bedelli olduklarını hissettirmek sanıldığı kadar sıkıntı olmayacaktır. Ona olan sevginizin belirli şartlara bağlı olmadığını, her durum ve şartta sevip destekleyeceğinizi davranışlarınızla ve sözlerinizle muhakkak etmelisiniz.
UĞRAŞINI TAKDİR EDİN
Gayret, zekâ ve yetenek üzere değişim sağlanması mümkün olmayan özelliklerden farklıdır. Zira efor artırılabilir ya da azaltılabilir. İmtihana hazırlanmak için elinden geleni yapan, buna karşın imtihandan beklentisinin altında sonuç alan bir çocuk, ailesinden ya da öğretmeninden sıklıkla tenkit alırsa kendini çaresiz hisseder Bu nedenle öncelikle gösterdiği uğraş için takdir edilin ve sonrasında yaşanan meseleye odaklanın.
OLUMLULARI DAHA ÇOK GÖRÜN
Çocuğunuzun olumlu davranışlarını takdir etmeli, uygun olan her ortamda muvaffakiyetlerini övmelisiniz. Anne babasının kendine güvendiğini ve onu takdir ettiğini gören çocuğun kendine olan hürmeti ve itimadı de artacaktır. Sahip olduğu olumlu özelliklerin etrafı tarafından da fark edildiğini gören çocuk kendini daha güçlü hissedecek ve problemiyle daha rahat başa çıkacaktır.
B PLANINIZI BİRLİKTE OLUŞTURUN
“Bu yıl üniversite/x lise olmazsa” hangi alternatiflerin gündeme geleceği kesinlikle evvelden belirlenmelidir. Alternatifsizlik, var olan olağan gerginlik ve tasayı aşılması güç bir boyuta getirebilir.
İTİMADINIZI HATIRLATIN
Anne ve babaların “sana güveniyorum” tabirini öğrenciler genelde “senden bekliyorum” formunda algıladıklarından bu ifadeyi sıkça kullanmak olumlu bir tesir yaratmaz. “Kesin kazanırsın” cümlesi, bazen “sen hiçbir şey yapamazsın” demek kadar tehlikeli olabilir. Şayet çocuğunuzun hakikaten çalıştığını gözleyebiliyorsanız “ne kadar emek harcadığını görüyorum, hiçbir emek karşılıksız kalmaz” demek daha tesirlidir.
BEKLENTİLERİNİZDE GERÇEKÇİ OLUN
Her insanın yeteneklerinin sonu ve ölçüsü vardır. Öğrenciyi hudutlarının üstünde zorlamak, ulaşamayacağı amaçlar konusunda ısrarcı olmak gerginlik, dert, başarısızlık, güvensizlik ve mutsuzluk sonuçlarını doğurur. Gerçekçi beklenti için çocuğunuzu âlâ tanımalı neyi başarıp neyi başaramayacağını bilmeli, onu özgün kişiliği içinde değerlendirin.
KIYASLAMA YAPMAYIN
Sık görülen bir davranış da tahminen motivasyon maksatlı başvurulan, fakat motivasyon yaratmayan, çocuğunun muvaffakiyetini yakın etraftaki öbür çocukların başarısıyla karşılaştırma eğilimidir. “Komşunun kızı gece ikiye kadar çalışıyormuş, Onların ekonomik durumları yeterli değil, lakin çocuk zehir üzere, nasıl da çalışıyor, sen neden çalışmıyorsun anlamıyorum” tipinde bir konuşma ekseriyetle tartışmayla sonuçlanır. Çocuğunuzu yalnızca kendisiyle karşılaştırmalısınız. Yani evvelki başarısı, evvelki davranış biçimleriyle şimdiki durumu karşılaştırmak daha olumlu sonuç verecektir. Üstelik çocuğunuzu diğerleriyle karşılaştırdığınız vakit onların da sizi öteki anne babalarla karşılaştırma hakkı doğmuş olur.
VAKİT ÇALICILAR İÇİN BİR ARADA TEDBİR ALIN
Son yıllarda imtihana hazırlık sürecinde cep telefonu ve bilhassa bilgisayarın şuurlu kullanılmamasının sorun haline geldiği görülüyor. Bu hususta aile bireylerinin yazılı bir mutabakat yapıp uyulacak kuralları esprili bir lisanla unsurlar halinde sıralaması ve imzalaması uygun bir formül olabilir.
KAZANAMAMASI BİR CEZA DEĞİL
“Eğer kazanamazsan, falan okula gidersin” üzere kelamlar onun gideceği okulu, yapacağı işi sevmesine imkan bırakmaz. Çocuğun eğitim alabilmesi ve yararlanabilmesi lakin okulunu ve eğitimi sevmesiyle mümkündür. Daima ‘Çalış!’ demek yerine, ’Ne yaptın, nasıl gidiyor, bizlerden bir isteğin var mı?’ tarzında bir yaklaşım tercih edilmelidir.
SEVGİYİ ŞARTLI SUNMAYIN
Birçok öğrenci sınavı kazanamama durumunda anne ve babalarının kendilerine yönelik sevgi ve güvenlerini kaybedeceklerini düşünür. Başarılı ya da başarısız her koşulda onların yanında olabileceğimizi onlara hissettirmeliyiz. Sınavlar sadece birer fırsattır. Bu fırsatların bir şekilde telafisi vardır. Aile, öğrenciye sınavın bir ölüm-kalım meselesi olmadığını, yararlanılması gereken bir fırsat olduğunu, bu fırsat kaçırılsa bile hayatta başka fırsatların onu beklediğini, bir kapı kapanırsa başka bir kapının açılacağını anlatmalı.
HUZURLU ORTAM YARATIN
Her ailede zaman zaman olağan sayılabilecek tartışma ve çekişmeler olur. Olağan tartışmalar sağlıklı iletişimin de göstergesidir. Ancak tartışmaların huzuru bozacak düzeye gelmemesine özen gösterin. Sınav döneminde sakin ve huzurlu bir aile ortamına sahip çocuklar, verimli ve başarıyla sonuçlanan bir sınav dönemi geçireceklerdir. Çocuğunuzun başarısını değerlendirirken sizin payınızın da yüksek olduğunu unutmayın.
SINAV GÜNÜ NELER YAPMALI?
– Sınava birkaç gün kala eleştiri içerikli cümlelerden kaçınmalısınız. Sınava hazırlık sürecinde çocuğunuzun gerekli olan çabayı göstermediğini düşünüyorsanız, bu durumla ilgili eleştirilerinizi artık sınav sonrasına ertelemeniz gerekir. Bu durum sınavdan sonra mutlaka konuşulmalıdır ama sınava birkaç gün kala değil.
– Sizin doğal ve rahat tavrınız çocuğunuza yansıyacaktır. ”Heyecanlanma!”, “Heyecanlanacak bir şey yok!” gibi cümleler çocuğunuzu rahatlatmak yerine tam tersine heyecanlanmasına neden olabilir. Bu nedenle sınav akşamı ve sabahını günlük yaşam koşullarınızı değiştirmeden olabildiğince doğal ve “her zamanki” gibi geçirmeniz daha yararlı olacaktır. Sizin desteğinize ihtiyaç duyduğunu hissettiğinizde “Emeklerinin karşılığını alacağına inanıyorum.” gibi sınava yönelik olumlu cümleler kullanabilirsiniz.
– Sınav öncesi “iyi dilek telefonları” için önlem alın. Sınava bir gün kala yakın çevredeki birçok kişi özellikle aile büyükleri, akrabalar iyi niyetle öğrencilere başarı dilemek amacıyla telefon etme gereksinimi duyar. Ancak iyi niyetle yapılan bu girişim genelde sınava girecek öğrencide ne yazık ki negatif bir etki yaratır. “Başaracaksın, biliyorum, sana güveniyorum, hadi göster kendini, başar ve çık, beyaz önlük sana yakışacak, iyi bir doktor olacaksın” gibi hoş görünen sözler öğrencilerde olağan sınav heyecanını arttırabilir. Bu nedenle, bu tür telefon konuşmalarında anne ve babaların çocuklarını koruma rolünü üstlenmelerinde, çocuklarının bu konuşmalara katılmalarını engellemelerinde yarar var.
– Çocuğunuzun normaldeki uyku düzenini sürdürmesini teşvik edin. Sınavdan önceki gece normalde uyuduğu saatten daha erken yatmasına gerek yoktur. Uyuyamaması durumu da sizi endişelendirmesin. İdeal olan iyi alınmış bir uyku olsa da, uykusuz geçen bir gecenin etkisi ertesi gün öğleden sonra saatlerinde ancak etkisini hissettirmeye başlar. Yani uykusuz sınava girmek düşünüldüğü kadar korkutucu sonuçlara yol açmaz. Sonucu olumsuzlaştıran, bu durumu gereğinden fazla önemsememizdir. Ilık bir duş alması, süt ya da bitki çayı gibi sakinleştirecek bir içecek tüketmesi gibi önerilerde bulunabilirsiniz.
– Öğrencinin sınav günü giyeceği kıyafetlerini bir gün önceden hazırlaması sınav sabahı yaşanacak zaman kaybı ve karmaşayı önler. Ortamın ısısına göre giyip çıkarabileceği şekilde tişört ve yelek gibi katlı şekilde giyinmesi sınav sırasında ortamın ısısından etkilenmemesini sağlar.
– Çocuğunuz dilerse son gün akşamına kadar ders çalışabilir. Son gün de ders çalışmak isteyen çocuğunuzu, yeni bir şeyler öğrenmeye çalışmak yerine “tekrar testleri” çözmeye veya konu tekrarı yapmaya yönlendirebilirsiniz.
– Sınav günlerinde beslenmeye yönelik yapılacak değişiklikler öğrencinin metabolizmasını olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle sınav öncesi çocuğunuzu dışarıya yemeğe götürmekten kaçının; bu tarz etkinliklerinizi sınavlardan sonraya erteleyin. Sınavdan önceki gün ya da sınav sabahında normalde tüketmediği gıdaları tüketmesi konusunda ısrarcı olmayın. Dengeli bir kahvaltı hazırlayın. En ideali sabahları kahvaltı yapmaktır ama çocuğunuzun böyle bir alışkanlığı yok ise bunu dayatmak, abartılı bir kahvaltı hazırlamak sınav kaygısı ile birleşince mide bulantısına hatta kusmaya bile sebep olabilir.
– YKS’ye girecek öğrencilerimiz sınava girecekleri okulu mutlaka önceden görmeliler. Sınava gireceği okulu önceden görmek, sınıfını, sırasını öğrenmek sınav salonuna alındığında bir nebze de olsa rahat olmasını sağlar.
– Sınav günü çocuğunuzu uğurlarken ya da vedalaşırken süreci fazla uzatmaktan kaçının. “Elinden gelenin en iyisini yapacağını biliyorum” gibi cümlelerle ona güvendiğiniz mesajını verin. Motive etmek amacıyla daha fazlasını söylemeye çalıştığınızda sınava yönelik heyecanının artmasına neden olabilirsiniz. Çoğu zaman içten bir şekilde sarılmak çok daha fazla işe yarayabilir.