Avrupa Birliği, 4 Nisan tarihinde Doğu Avrupa ülkeleri için memleketler arası besin firmalarının eserlerinde uyguladığı ikili standartın önüne geçmeyi başardı. Yaklaşık 10 süren çaba sonunda alınan karar doğrultusunda besin firmaları eserlerinde ülkelere nazaran farklı katkı unsurları kullanamayacak.
Pekala Türkiye'de milletlerarası besin firmaları eserlerinde öbür ülkelere nazaran farklı hususlar kullanıyor mu?
Fotoğraf: Habertürk
Milletlerarası besin firmalarının, Türkiye'de tıpkı marka ve logoyla Batı ülkelerinden daha düşük besin kıymetine sahip eserler üretmesi toplumsal medyada gündeme gelmişti. Tartışma Twitter'da birtakım kullanıcıların Algida'nın Twister dondurmasının İngiltere ve Türkiye versiyonlarının karşılaştırılmasıyla başlamıştı. İngiltere'de ki Twister'ın süt oranının yüzde 13, Türkiye'deki Twister'daki süt oranının ise yalnızca yüzde 1 olması büyük reaksiyon toplamıştı. Bunun yanında Türkiye'deki Twister'da meyve püresi oranı yüzde 0.4 iken bu oran İngiltere'de yüzde 11.
Milletlerarası besin üreticilerinin çabucak hepsi bu tekniği izliyor
Habertürk'ten Selim Karahan'ın haberine nazaran, İngiltere ve Hollanda merkezli Unilever'in sahibi olduğu Algida, farklı isimlerle dünyanın birçok ülkesinde bulunuyor. Eserlerinin içeriği de ülkeden ülkeye farklılık gösteriyor. Türkiye'de kullanıcılar Algida'ya büyük reaksiyon gösterse de milletlerarası besin üreticilerinin hepsi tıpkı metoda başvuruyor. Örneğin İsviçre merkezli dünyanın en büyük besin üreticilerinden Nestle'nin Nesquik markalı buğday ve mısır gevreği gelişmiş ve gelişmekte olan bütün pazarlarda satılıyor.
Gaye kitlesi çocuklar olan bu eser barındırdığı vitaminler sebebiyle 'geleceği besler' sloganıyla satılıyor. İngiltere ve Türkiye'deki Nesquik'leri karşılaştırdığımızda ise kimi farklılıklar göze çarptı. Türkiye'deki Nesquik'te B1, B2, B3, B6, Folik Asit, ve B5 vitaminleri bulunuyor. İngiltere'deki Nesquik'te ise fazladan D vitamini bulunuyor.
Trans yağ oranları tıpkı eserde ülkeden ülkeye farklılık gösteriyor
PepsiCo'nun sahibi olduğu Frito Lay'in ürettiği Doritos markalı cipslerin içeriği ise ülkeden ülkeye çok az fark gösterse de bu fark aslında büyük değer arz ediyor. ABD'deki Doritos markalı cipslerle Türkiye'dekiler yağ, karbonhidrat, protein ve tuz ölçüleri karşılaştırıldığında kayda kıymet bir fark görünmüyor. Lakin toplam yağ oranı misal olsa da Türkiye'deki Doritos'ta 100 gramlık pakette 0.17 gram trans yağ bulunuyor. Trans yağ ölçüsünün toplam yağ ölçüsü içindeki oranı yüzde 1'i geçmediği için paketin üzerine yasal olarak 'Trans yağ içermez' ibaresini koyabiliyor. Tıpkı kuralın geçerli olduğu ABD'de Türkiye'deki üzere Doritos paketinin üzerinde 'Trans yağ içermez' yazıyor. Lakin farklı olarak besin pahaları tablosunda trans yağ ölçüsü hakikaten 0 gram olarak görünüyor. Türkiye'deki ölçü çok yüksek olmasa da tabiplerin günde 2 gram trans yağ tüketiminin kalp krizi geçirme mümkünlüğünü yüzde 25 artırdığını söylediğini unutmamak gerekiyor.
Yasaklanınca kalp hastalıklarında düşüş gözlemlendi
Trans yağ konusunda emsal bir farklılık İtalya merkezli Ferrero'nun ürettiği Nutella'da da göze çarpıyor. Türkiye'de şu anda satılan Nutellaların üzerinde iki farklı ve görünür yerinde 'Trans yağ içermez' yazıyor. Besin öğeleri tablosunda ise trans yağ ölçüsü '<0.1' gram yani '0.1 gramdan az' formunda yazılmış. ABD ve Batı Avrupa'daki Nutellalarda ise trans yağ ölçüsü 0 gram olarak görünüyor. Yüzde 1'in altındaki trans yağ oranını için 'trans yağ içermez' ibaresinin kullanılabilmesi son yıllarda ABD ve Avrupa'da sık sık tartışılıyor. Danimarka, bunu bilhassa yaşlıları aldattığı gerekçesiyle yasaklayan birinci ülkelerden birisi oldu. Danimarka Sıhhat Bakanlığı kelam konusu değişikliğin akabinde kalp hastalıklarında düşüş gözlemlendiğini açıkladı.
Avrupa'da mevzuyu birinci gündeme taşıyan ülke ise Romanya olmuştu
2009 yılında Romanya milletvekili Rareş-Lucian Niculescu Avrupa Komsiyonu'na “Farklı ülkelerde birebir isimle 4 farklı kalite kategorisinde eserler satıldığı argüman ediliyor. Bu mevzuda rastgele bir çalışma yürütülüyor mu” sorusunu yöneltti. Komite ise o periyot rastgele bir yasa delinmediği için sorunun üzerinde durmadı. Avrupa Birliği ortak pazar olsa da markalar için bir kalite standartı bulunmuyor. Yani paketin üzerinde içerik gerçek bir biçimde yazıldığı sürece bir eser tıpkı isimle farklı unsurlarla üretilebiliyor.
Doğu Avrupa ülkeleri uzun müddettir Avrupa Birliği içinde 'ikinci sınıf ülke' muamelesi gördüklerini lisana getiriyor. Bu şikayetin birçok nedeni olsa da besin konusunun siyasi bir karşılığı olduğu için daha çok öne çıkarılıyor. 2017'de Çekya'da Usvit Partisi'nin önderi Marek Cernoch bu sebeple ülkedeki seçim öncesi yaptığı açıklamada “Batılı şirketler Çek Cumhuriyeti'ne (o vakit ismi daha değişmemişti) ikinci sınıf ülke muamelesi yapıyor. Bizi Avrupa'nın çöplüğü olarak görüyorlar” diyerek birebir isimle düşük kaliteli eserlerin ülkesinde satılmasına sert reaksiyon göstermişti.
64 eserin 20'sinde farklılık tespit edildi
Besindeki ikili standarta reaksiyon gösteren bir öbür ülke de Macaristan. Macaristan'ın resmi besin ağlığı kuruluşu Nebih, 2017 yılında Almanya, İngiltere üzere ülkelerde birebir isimle satılan 68 eseri test etti. Macaristan'daki 18 eserin daha düşük kaliteli gereçlere sahip olduğunu açıkladı. Bu bahiste Avrupa Birliği'nin büyük ekonomileri İngiltere, İspanya, Fransa, İtalya ve Almanya sessiz kalmayı tercih ederken Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri uzun yıllar süren bir çaba verdi. Bu gayretin sonucu olarak Avrupa Kurulu da geçen yıl 64 eserde incelemelerde bulundu ve bunların 20'sinde ülkeden ülkeye kalite farkı olduğunu tespit etti. Bunun üzerine yapılan çalışmalar sonucu bu yılın nisan ayında Avrupa Kurulu ve Parlamentosu nisan ayında sorunu tahlile kavuşturacak bir ön mutabakata vardı.
'Türkiye'de şirketler rastgele bir maddeyi delmiyor'
Besin Güvenliği Derneği Lideri Samim Saner Türkiye'de besin kodeksinin Avrupa Birliği'yle birebir olduğunu söz etti. Milletlerarası şirketlerin bu mevzuat kapsamında daima denetlendiğini belirten Saner “Türkiye'deki tüm eserler mevzuata uygun olarak üretilmelidir. Farklı ülkelerde farklı formüller kullanılmasının nedeni maliyet olabiliyor. Bunun yanında birtakım ülkelerde tüketicinin damak tadına uygun olarak da değişiklikler yapılabiliyor. Bu Avrupa'da da çok tartışılan bir konu” dedi.
Besin Güvenliği Derneği eski Lider Yardımcısı Nerma Gökçe de emsal bir halde kelam konusu milletlerarası firmaların eserlerinin Türkiye'de daima kontrolden geçtiğini söyledi. Şirketlerin Türkiye'de Avrupa standartına uygun üretim yaptığını belirten Gökçe “Dolayısıyla şirketler rastgele bir maddeyi delmiyor. Aksi takdirde aslında üretim müsaadesi alamaz. Türkiye'de öncelikli olarak merdiven altı üretim yapan şirketlerin denetlenmesi gerekiyor” halinde konuştu.
Gundemtube.com’un görüntü sayfasını gördün mü? Görüntü izle sizlerle! Gundemtube artık videotube ile karşınızda! www.gundemtube.com/kategori/videotube/