Ekonomik olarak güç durumda olan patronlar, işletmenin ayakta kalabilmesi gerekçesiyle vakit zaman çalışanların fiyatlarında düşüş yapabiliyor. Kimi patron fiyat düşürürken çalışandan onay isterken, kimi patron personelin onayını almadan direkt fiyatları indirebiliyor. 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 22. unsuruna nazaran, iş kontratıyla yahut iş mukavelesinin eki niteliğindeki işçi yönetmeliği ya da iş yeri uygulamasıyla oluşan çalışma şartlarında “esaslı” bir değişiklik yapılabilmesi için, çalışanın isteği gerekiyor. Fiyatı düşürme halindeki değişiklikler “çalışma şartlarında temelli değişiklik” manasına geliyor.
Çalışma şartlarında asıllı bir değişiklik yapılabilmesi için öncelikle patronun personele yazılı bildirimde bulunması zarurî. Yazılı olarak yapılmayan ve emekçi tarafından 6 iş günü içinde yine yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler emekçiyi bağlamıyor.
Eski İş Kanunu’nda personel altı gün içerisinde bu türlü bir teklife yazılı cevap vermezse teklifi kabul etmiş sayılırken, artık karşıtı bir uygulama kelam konusu. Yeni yasaya nazaran, çalışanın altı gün içinde rastgele bir yanıt vermemesi durumunda teklifi reddetmiş kabul ediliyor.
İŞE İADE DAVASI
Emekçi 6 iş günü içerisinde değişiklik teklifini kabul etmezse, patron değişikliğin geçerli bir nedene dayandığını kanıtlayarak yahut diğer bir geçerli neden göstererek iş akdini feshedebilir.
Haklı bir münasebete dayandırsa bile patronun personelin kıdem tazminatını ödemesi gerekiyor. Personel bunun haklı bir münasebet olmadığı argümanıyla evvel arabulucuya başvurup, burada uzlaşma sağlanamazsa işe iade davası açabilir. Şayet mahkeme de çalışanın talebini kabul ederse işe iadesine karar verebiliyor. İade davasını kazanan emekçiyi işe başlatmayan patron en az dört aylık ve en çok sekiz aylık fiyat fiyatında tazminat ödemek zorunda kalabiliyor.
FİYAT İNDİRİLİRSE PERSONEL İSTİFA EDEBİLİR
Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberine nazaran; çalışanın yazılı isteği olmadan patronun fiyatı düşürmesi, emekçi açısından iş akdinin haklı fesih sebebidir. Bu türlü bir durumda emekçi iş akdini feshettiğinde kıdem tazminatını da alır.
Personelin yazılı isteği alınmadan indirim yapılması halinde, emekçi daha sonra alacak davası açabilir. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin karara bağladığı bir belgede, fiyatı düşürüldükten sonra iki yıl boyunca bordroyu imzalayan personelin iki yıllık periyottaki fiyatları ile hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil, yıllık fiyatlı müsaade ve ikramiyelerinin eksik ödendiği gerekçesiyle açtığı davada emekçi haklı bulundu.
Yargıtay, personelin fiyatın düşürülmesine karşı çıkmaması ve sessiz kalmasının, İş Kanunu’nda yazılı açık düzenlemesi karşısında çalışanın bu değişikliği kabul ettiği manasına gelmeyeceği istikametinde karar verdi. Yargıtay’ın kararında, “Bordroların ihtirazi kayıtsız imzalanması ya da fiyat düşürülmesi münasebeti ile fesih yoluna gidilmemesi personel aleyhine yorumlanamaz. Dava konusu devirde bu alacakların talep edilmemesinin yeterli niyet kurallarıyla bağdaştırılması mümkün değildir” denildi.
KIDEM TAZMİNATI DA DÜŞER
Fiyatta düşüşü kabul eden çalışanların kıdem tazminatı da düşer. Zira kıdem tazminatı son fiyat üzerinden hesaplanıyor. On yıl boyunca birebir iş yerinde çalışan bir emekçi fiyatta indirimi kabul ettiği takdirde, fiyatın indirildiği devirde işten çıkartıldığında on yıllık periyodun kıdem tazminatı indirilmiş fiyat üzerinden hesaplanır.
FİYATI ÖDENMEYEN PERSONELİN ÇALIŞMAMA HAKKI
Fiyatı 20 gün içinde zorlayıcı bir sebep olmaksızın ödenmeyen emekçi, çalışmama hakkına sahip. Birden fazla personelin bu nedenle çalışmama hakkını kullanması grev olarak nitelendirilemez. Gününde ödenmeyen fiyatlar için en yüksek mevduat faizi oranı uygulanır. Fiyatlarını alamadıkları için çalışmama hakkını kullanan emekçilerin iş akitleri, çalışmadıkları gerekçesiyle feshedilemez, yerlerine yeni personel alınamaz, işleri diğer emekçilere yaptırılamaz.
Patronun konkordato ilan etmesi, patron için aciz vesikası alınması, iflası yahut iflas erteleme istemesi üzere durumlarda çalışanlar Fiyat Garanti Fonu’ndan yararlanmak üzere Türkiye İş Kurumu’na başvurabilirler. Fondan personellere, son üç aylık net fiyatları fiyatında ödeme yapılabiliyor. Fiyat Garanti Fonu’ndan hem fiyatını almadan çalışmaya devam etmekte olan personeller, hem de işten ayrılmış olanlar yararlanabilir.
Fiyat Garanti Fonu’ndan yararlanabilmek için çalışanın patronun ödeme zahmetine düşmesinden evvelki son bir yıl içinde birebir iş yerinde çalışmış olması gerekiyor. İşsizlik Fonu’ndan yapılan ödemeler taban fiyatın yüzde 80’i ile sonlu iken Fiyat Garanti Fonu’ndan taban fiyatın 7,5 katına kadar olan fiyat üzerinden ödeme yapılabiliyor.