Yaşanan doğal afetlerin çocuklar üzerinde önemli olumsuz ruhsal tesirlere yol açtığını belirten Çocuk Muhafaza ve Bakım Uzmanı Barış Tuncer, “Yetişkinlerin çocuk ve ergenlere kelam dinletebilmek için onları yangın ve sel üzere felaketlerle korkutmayın” dedi.
Son haftalarda yaşanan ağır sel ve yangın felaketleri, hem direkt mağdur olanlara, hem şahit olanlara hem de olayları izleyen topluma önemli travmalar yaşattı. Altınbaş Üniversitesi Çocuk Muhafaza ve Bakım Hizmetleri Programı Lideri Barış Tuncer, büyük afetlerin akabinde bireylerin travma sonrası gerilim bozukluğu yaşayabileceklerini kaydederek, Travmayı atlatamayanlar açısından yaşadıklarının tesiri daha önemli problemlere dönüşebileceğini söyledi.
“ÇOCUKLAR DAHA KIRILGAN”
Travmatik olaylardan en fazla olumsuz etkilenecek kümesi çocuklar ile ergenlerin oluşturduğunu söyleyen Tuncer, “Çocukların afet gibisi travmatik olaylarda daha fazla etkileniyor. Çocuklar yetişkinlere nazaran daha kırılgan olmaları ve ömür deneyimlerinden değerli ölçüde mahrum olmaları nedeniyle travmadan etkilenme konusunda daha dezavantajlı pozisyondadırlar. Çocukların travmaya gösterdikleri reaksiyonlar de yetişkinlerin yansılarından daha farklıdır” sözlerini kullandı.
“TRAVMALAR GELİŞİM PROBLEMLERİNE YOL AÇABİLİR”
Travmaların, bebeklerle yeni yürüyen çocuklarda (0-3 yaş aralığı) gelişim meselelerine yol açabileceğini tabir eden Barış Tuncer, buna ait örnekleri şöyle sıraladı:
“Travmadan etkilenen bebeklerde sık görülen reaksiyonlar ortasında, kolay şaşırma, dertli görünme ile altını ıslatma, konuşma sorunları üzere gerileme davranışları ortaya çıkabilir. Travma yaşayan çocuklar anne-babadan ayrılmak istemeyebilir, uyku problemleri yaşayabilir, kabuslar görebilir. Çok ağlama, çığlık atma, beşerlerle bağlarda ürkeklik, itimat sorunları de travmatik olayların bebek ve çocuklarda görülebilecek tesirler ortasında yer alır. Denetim edilemeyen saldırganlık, iştahsızlık ve sindirim meseleleri da travma sonucu ortaya çıkabilecek sonuçlar ortasında sayılabilir. Bu ortada travmalar, çocukların oyunlarına da yansır, travmayla ilgili tekrarlayan oyunlar görülebilir.”
“HAYALLE GERÇEĞİ KARIŞTIRMA”
0-3 yaş çocuklarda görülen travma sonrası gerilim reaksiyonlarının büyük kısmının 4-6 yaş aralığındaki okul öncesi çocuklarda da görülebileceğini belirten Çocuk Müdafaa ve Bakım Uzmanı Barış Tuncer, travmatik olaya maruz kalmış okul öncesi çocuklarda genel olarak gözlenen yansıları şöyle sıraladı:
“Yatak ıslatma, parmak emme üzere gerileme davranışları. Anne-babadan ayrılmama. Hayalle gerçeği karıştırma. Ani heyecanlanmalar. Kaçınma davranışları. İçe kapanma. Suçluluk hissetme. Kabuslar görme ve gece kaygıları yaşama. Tipik davranışların takıntılı bir formda tekrarlanması. Dikkat problemleri. Dertli bir ruh hal. Hayvanlardan ve yabancılardan korkma.”
“KORKUTMAK ÇOK SAKINCALI”
Okul öncesi çağındaki çocuklar için en değerli kendini söz etme araçlarından birinin oyunlar olduğunu vurgulayan Barış Tuncer, “Çocuklar, yaşadıkları olumlu ya da olumsuz yaşantıları ve hislerini çabucak oyunlarına yansıtıp bunu bir tıp söz aracı olarak kullanırlar. Çocukların travmayla ilgili algılarını ve hislerini oyunlarında gözlemek mümkündür. Bu periyotta çocuklar benmerkezcilikten ötürü afetlere, travmatik olaylara kendilerinin neden olduğunu düşünebilirler. Çocuk, yaramazlık yaptığı, anne-babasının kelamını dinlemediği için bu olayın meydana geldiğini düşünebilir. Nu nedenle çocuklara yaramazlık yaparsan bizim meskenimiz de yanar, bizim konutumuzu de su basar vb. şeyler söylemek çok sakıncalıdır” biçiminde konuştu.
“OKUL MUVAFFAKİYETİNİ DÜŞÜRÜR”
Travmanın okul çağındaki çocukları okul öncesi periyottaki davranışlara geri götürebileceğini söyleyen Tuncer, “Okul başarısı düşebilir, okula gitmek istemeyebilir. Okulda da davranış sıkıntıları yaşamaya başlar. İsyankarlık, saldırganlık ve gevezelik de bunlar ortasında yer alır. Tekrarlayan hareketler, yağmur, rüzgar, şimşek üzere doğal olaylardan korkma, dikkat ve konuşma sıkıntıları da görülebilir. Erkek çocuklarda silahlara ve savaş oyunlarına ilgi artabilir, bedenlerinde ağrılar görülebilir” biçiminde konuştu.
“TRAVMA, ERGENLERİ ALKOLE YÖNELTEBİLİR”
13-18 yaş çocuklarda sıkça görülebilecek önemli aksiliklere yol açabileceğini söyleyen Tuncer, “Uyuyamama ya da fazla ahenge, iştahsızlık ya da çok yeme üzere durumlara sıklıkla rastlanabilir. Ergenlerde travma sonrası yansımalar ortasında mide bulantısı, kalp çarpıntısı, kolay ağlama, alkol ve/veya unsur kullanımına yönelme, hatalı ve çaresiz hissetme, öfke patlamaları, kabuslar görme, anne-babayla çatışma, okul sıkıntıları sıklıkla yer alabiliyor. Hırsızlık ya da saldırganlık, çok heyecan ve yerinde duramama, bağ kuramama, içe kapanma ve halüsinasyonlar görme de bunlar ortasında sayılabilir. Ayrıyeten gelecek hakkında olumsuz tavırlar, günlük etkinliklere ilgi duymama ve hatta intihar teşebbüsleri de maalesef ergenlerde travma sonrası görülebilen durumlar ortasında yer alıyor” dedi.
“GERÇEK DIŞI SÖZLER KULLANMAYIN”
Orman yangınları ile sel felaketlerinin yol açabileceği travma ve sonrası yaşanabilecek aksiliklere karşı Tuncer ebeveynlere tekliflerde bulundu:
“Çocuklarla doğal afetler (yangın, sel, deprem) hakkında yaş ve gelişim seviyesine uygun biçimde konuşun, dürüst davranın. ‘Tekrar yangın, sel olmayacak’ gibi gerçek dışı tabirler kullanmayın. Çocuğa yaşanan afetlerin süreksiz olduğunu anlatın. Sakin davranın ve yetişkinler olarak her vakit yanında olacağınızı belirtin, inançta hissettirin. Ancak durumun ciddiyetini inkar etmeyin. Çocuğunuzun bu bahisteki duygu ve niyetlerini anlatmaları için fırsat tanıyın. Yaşananları kendi söz ve cümleleriyle söz edilebilmesi için çocuğunuzu destekleyin. Kimi çocuklar için olayları tekrar tekrar anlatmak yaraları sarma sürecinin bir modülüdür. Onu dikkatle dinleyin, bir arada gelişim seviyesine uygun oyun oynayın, fotoğraf yapın, öykü ve masal anlatın. Çocuğunuzun paylaştığı hisleri yargılamayın, hissettiklerinin doğal olduğunu anlatmaya çalışın. Fiziksel temas seviyenizi artırın. Çocuğunuzun bedensel hudutlarına ve gereksinimlerine hürmet duyarak, çocuğunuza sarılın ve sevginizi gösterin. Çocuklar etraflarındaki yetişkinleri örnek alır. Bu nedenle kendi his, fikir ve davranışlarınızın farkında olun, sakin ve optimist kalmaya uğraş edin. Zahmet yaşıyorsanız bir uzmandan dayanak alın. Çocuklara medyada sık yer alan afetlere ait haber ve programları izletmeyin. Çocuğun yanında söylediklerinize çok dikkat edin. Onlar düşündüğünüzden çok daha fazlasını duyar ve anlarlar. Evdeki olağan ömür döngüsünü sürdürmeye çalışın. Aile üyelerinin bir ortada olmasına itina gösterin. Çocuğun bir an evvel sistemli ve programlı bir gündelik yaşama girmesini sağlayın. Travma sürecini atlatmasını sağlamak için çocuğunuza yaşına uygun vazifeler verin. Bu, aile içinde dayanışma hissini artırır, çocuğun da kendisini inançta hissetmesini sağlar.”
SON SARSINTILAR: Türkiye ve dünyadan son dakika zelzeleler listesi.
Kaynak: Demirören Haber Ajansı