Afganistan’da 10 gün üzere kısa bir müddettir hükümet güçleriyle çatışmalarını sürdüren Taliban, 34 kent merkezinden 31’nde denetimi sağladıktan sonra Kabil’e girdi. Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nı da ele geçiren ve yeni İslami nizam ilan edeceklerini duyuran Taliban’ın zirvesinde kimler olduğu da merak edilmeye başlandı. Başka tarafta da bölgedeki aktörlerin kim olduğu merak ediliyor. İşte Afganistan’daki çalkantılı süreçte vazife üstlenen kişi ve bireyler hakkındaki tüm detaylar…
Cumhurbaşkanı Eşref Ghani
CUMHURBAŞKANI EŞREF GHANİ
Taliban’ın Kabil’i ele geçirmesinin akabinde 4 otomobil dolusu nakit parayla Tacikistan’a kaçtığı sav edilen Cumhurbaşkanı Eşref Ghani 2014 yılında misyonuna başladı. Ghani ABD’lilerin ülkede kurdurduğu birinci hükümet olan Hamid Karzai idaresinde maliye bakanı olarak vazife alıyordu. Ghani daha sonra ülkedeki yabancı askerlerin denetim noktalarını Afgan güçlerine bırakması konusunda faal rol oynadı.
TALİBAN KİMLERDEN OLUŞUYOR?
1990’larda Afganistan’da gücü ele geçiren Sovyetlere karşı çaba eden militanlardan oluşuyordu. Taliban’ın pek çok üyesi Afganistan’da etnik çoğunluğu oluşturan Paştun’lardan oluşuyor. Taliban 1996 yılında Kabil’i ele geçirerek bir ‘İslam emirliği’ kurmuştu. Taliban rejimi altında bayanlar eğitim alamıyor ve çarşaf giymeye zorlanıyorlardı. Müzik ve öteki medya araçları yasaktı.
Taliban önderi Hibetullah Ahundzade
TALİBAN ÖNDERİ HİBETULLAH AHUNDZADE
2016’da başa geçen Taliban önder Hibetullah Ahundzade vazifesi Akhtar Muhammed Mansur’un ABD tarafından öldürülmesinden sonra almıştı. Örgüt 1996-2001 ortasında devleti yönetirken Ahundzade üst seviye yargı üyesi olarak vazife yapıyordu. Hibetullah Ahundzade yıllardır medyanın önüne çıkmıyor.
RAHBARİ ŞURASI NE DEMEK?
60 yaşında olduğu iddia edilen Ahundzade’nin, Taliban’ın liderliğine gelmeden evvel Pakistan’ın Ketta kentinde bulunan ve birçok Taliban başkanının eğitim gördüğü bir medresede vaazlar verdiği ve öğretmenlik yaptığı bildirilmişti. Ahundzade’nin, Taliban’ın geneli üzerinde mutlak bir otorite sahibi olduğu biliniyor. Ahundzade’nin çabucak altında Rahbari Şurası bulunuyor. Tüm askeri ve siyasi kararlar 26 üyeden oluşan Şura’da alınıyor.
Molla Yakup
MOLLA YAKUP KİMDİR?
Taliban’ın kurucusu ve birinci başkanı Molla Ömer’in en büyük oğlu olan Molla Yakup, örgütün askeri gücünün en üst seviye ismi kabul ediliyor. Afganistan’da olduğu söylenen Molla Yakup’un, kendisinden evvel Taliban’ın askeri başkanı olan İbrahim Sadr’ın tersine daha barış yanlısı bir tavır sergilediği ve Afganistan’ın denetimini savaşmadan ele geçirmeyi hedeflediği biliniyor. Reuters’a nazaran 30’lu yaşlarında olan Yakup, Taliban içinde, babası nedeniyle çok sayılan ve sevilen bir isim. Lakin Afganistan’da değil de Pakistan’da büyümüş ve eğitim görmüş olduğu için kendisine yönelik negatif tavırlar sergileyen Taliban önderleri de olduğu söyleniyor. Afgan istihbarat kurumları ve güvenlik yetkilileri, Yakup’u “benmerkezci”, “kendini hak sahibi gören” ve “Afganistan’ın gerçeklerinden bihaber” olarak nitelendiriyor.
Molla Abdul Gani Birader
MOLLA ABDUL GANİ BİRADER
Taliban’ın Katar’da bulunan siyasi ofisinin lideri olan Birader, ABD ile 2020 yılında yapılan geri çekilme muahedesini da yürüten kişi. Taliban’ın kurucularından biri olan Birader, Sovyetlere karşı birebir vakitte kayınbiraderi olan Molla Ömer’in yanında savaştı. Guardian’a nazaran, 1996’da Taliban’ın Afganistan’ı fethetmesini sağlayan siyasi zaferlerde çok kıymetli rol oynayan Birader, 2010 yılında Pakistan’da tutuklanmış ve sekiz yıl mahpus yattıktan sonra ABD idaresinin teşebbüsleriyle özgür bırakılmıştı.
DE FACTO ÖNDERİ POZİSYONUNDA
Birader, 2020 yılında ABD ile temas kuran birinci Taliban üyesi oldu. Birader, 2020’de Doha Mutabakatı’na imza koyanlardan biriydi. Taliban’ın siyasi başkanı ABD Lideri Donald Trump ile çatışmaların durdurulması konusunda bir telefon görüşmesi yapmıştı. Pazar gecesi yayımlanan haberlerde Birader’in Doha’dan Kabil’e yanlışsız yola çıktığı ayrıntısı da yer aldı. Şu an Taliban’ın ülkeyi ele geçirmesiyle birlikte Baradar de facto bir başkan pozisyonuna geldi.
Siraceddin Hakkani
SİRACEDDİN HAKANİ
Taliban başkanı Ahunzade’nin kurmayları ortasında dördüncü sırada ABD’nin terör örgütleri listesinde bulunan ve Afganistan’daki birinci intihar ataklarını düzenlediğine inanılan Hakkani Ağı’nın önderi Siraceddin Hakkani bulunuyor. Siraceddin Hakkani de ikinci kuşak Taliban üyelerinden. Babası Celaluddin Hakkani Taliban’ın kurucularından ve Usame bin Ladin’in en yakın dostlarından biri olarak biliniyor. Celaluddin Hakkani de 80’li yıllarda Sovyetlere karşı ABD’nin yanında savaşan mücahitlerdendi. Birçok üst seviye Afgan yetkiliye yönelik suikastların yanı sıra çok sayıda intihar atağında ve birçok Batı ülkesi vatandaşının kaçırılmasında da Hakkani Ağı’nın ismi geçiyor. Hakkani Ağı’nın El Kural’la de çok yakın ilişkileri olduğu biliniyor. Şu anki yeri net olarak bilinmeyen Hakkani’nin 40’lı ya da 50’li yaşlarında olduğu söyleniyor.
Molla Abdul Hakim
MOLLA ABDUL HAKİM
Taliban önderi Ahunzade’nin üç yardımcısının yanı sıra Molla Abdul Hakim de bahsedilmesi gereken kıymetli isimlerden. Taliban’ın adalet yapısının yani yargısının başındaki kişi olan Molla Abdul Yargıç’a bu nedenle “başsavcı” da deniyor.
Hamid Karzai
HAMİD KARZAİ
Afganistan’ın en uzun mühlet hizmet eden Cumhurbaşkanı Hamid Karzai bu vazifeye 2001 yılında ABD’liler tarafından getirildi. 2014 yılında vazifesini bırakırken hükümetleri bazıları tarafından rüşvetçilik ile suçlandı. Taliban başşehir Kabil’e girdikten sonra yanına kızlarını da alarak bir görüntü çeken Karzai, “Afganistan’ın Taliban liderliğine geçişini barış içinde çözmeye çalışacağız” tabirlerini kullandı.
ABD Özel Elçisi Zalmay Khalilzad
ABD ÖZEL ELÇİSİ ZALMAY KHALİLZAD
Zalmay Khalilzad Eylül 2018’de ABD tarafından Taliban ile müzakere etmek için görevlendirildi. Afganistan’ın kuzey kenti Mazar-e Şerif’te doğan Khalilzad, ABD’nin Irak, Afganistan ve Birleşmiş Milletler Büyükelçisi olarak misyon yapmıştı. Khalilzad geçen nisan ayında Kongre’de bir oturumda ülkedeki durumu şu kelamlar ile açıklamıştı: “Bence Afganların önünde pazarlık ile oluşturulacak bir politik sistem yahut uzun bir savaş olacak.”
Bismillah Han Muhammedi
BİSMİLLAH HAN MUHAMMEDİ
Muhammedi, Ghani hükümetinde Savunma Bakanı olarak misyon yapıyordu. Bakana geçen günlerde Taliban tarafından suikast teşebbüsünde bulunulmuş ve olaydan sağ kurtulmuştu. Muhammedi, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, Cumhurbaşkanı Gani’nin, kendisinin ellerini geriden bağladığını sav etti. Muhammedi, “Elimizi gerimizden bağlayıp vatanı sattılar. Zengine de çetesine de lanet olsun” dedi.
