20. Yüzyıl’da Tarihin Akışını Değiştiren 20 An

Boksör Ayaklanması ya da Boksör Hareketi, Batı’nın 19. yüzyılda Çin üzerindeki ekonomik ve siyasi tesirine karşı çıkartılan bir ayaklanmadır. Tüm yabancıların ülkeden çıkartılması hedeflenmiştir. 1899 yılı Kasım ayında başlamış 7 Eylül 1901’de sona ermiştir. Ayaklanma ve ayaklanmanın bastırılması sırasında binlerce asi, yabancı ve alt sınıfa ilişkin Çinli hayatını kaybetmiştir.

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun 1908’de işgal etmiş olduğu Bosna-Hersek’in Saraybosna kentinde, 28 Haziran 1914’te Gavrilo Princip isimli bir Sırp milliyetçisinin Arşidük Franz Ferdinand’ı öldürmesi I. Dünya Savaşı’nı başlatan kıvılcım oldu. 

Bu olaydan Sırbistan’ı sorumlu tutan Avusturya-Macaristan, 27 Temmuz 1914’te Sırbistan’ı işgal etti. Rusya Sırbistan’ı destekleyince Almanya, Avusturya-Macaristan’ın yandaşı olarak Rusya’ya savaş ilan etti; Fransa da 1892’de imzaladığı İkili İttifak Antlaşması çerçevesinde Rusya’yı destekledi. Bunun üzerine Almanya, Fransa’ya da savaş ilan etti.

Alman birlikleri Fransa’ya saldırmak için Belçika’ya girdi. 1839’da harhangi bir hücum karşısında Belçika’ya yardım etmeye kelam vermiş olan İngiltere, 4 Ağustos 1914’te Almanya’ya savaş ilan etti. Böylelikle I. Dünya Savaşı Avrupa’da başlamış oldu.

Çanakkale Savaşı, I. Dünya Savaşı sırasında 1915-1916 yılları ortasında Gelibolu Yarımadası’nda Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri ortasında yapılan deniz ve kara muharebeleridir.

İtilaf Devletleri; Osmanlı İmparatorluğu’nun başşehri pozisyonundaki İstanbul’u alarak İstanbul ve Çanakkale boğazlarının denetimini ele geçirmek, Rusya’yla inançlı bir erzak tedarik ve askeri ikmal yolu açmak, başşehir İstanbul′u zaptetmek suretiyle Almanya′nın müttefiklerinden birini savaş dışı bırakarak İttifak Devletlerini zayıflatmak gayeleri ile birinci maksat olarak Çanakkale Boğazı’nı seçmişlerdir. Lakin hücumları başarısız olmuş ve geri çekilmek zorunda kalmışlardır. Kara ve deniz savaşı sonucunda iki taraf da çok ağır kayıplar vermiştir.

Rus İhtilali, 1917 yılında Rusya’da yaşanan ve Çarlık otokrasisinin yıkılıp yerine Sovyetler Birliği’nin kurulmasıyla sonuçlanan ihtilallerin genel ismi. Şubat 1917’de (Gregoryen takviminde Mart) yaşanan birinci ihtilalde Çarlık idaresine son verilmiş ve siyasi egemenlik Süreksiz Hükûmet’e bırakılmıştır. Tıpkı yılın Ekim ayında gerçekleşen ikinci ihtilal ise Süreksiz Hükûmet’i ortadan kaldırmış ve bir Bolşevik (Komünist) hükûmeti kurmuştur.

I. Dünya Savaşı bitiminde imzalanan Mondros’tan sonra İtilaf Devletleri tarafından İstanbul, İzmir ve öbür Osmanlı topraklarının işgali, Türk Ulusal Hareketi’ni ortaya çıkardı. Çanakkale Savaşı’nın (1918) öne çıkan isimlerinden biri olan Mustafa Kemal Paşa’nın, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkışı ile Misak-ı Ulusal hudutları içinde kalan ülke topraklarının bütünlüğünü müdafaayı amaçlayan Türk Kurtuluş Savaşı başlatıldı.

23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi’nin Ankara’da açılmasıyla Ankara Hükûmeti, ülke topraklarındaki ikinci hükûmet olarak ortaya çıktı. Kurtuluş Savaşı’nda cephelerde kazanılan muvaffakiyetlerin sonuncusu, Batı Cephesi’nde Yunanistan Krallığı’na karşı kazanıldı; cephedeki Türk kuvvetleri 9 Eylül 1922’de zafer elde etti. 11 Ekim 1922’de imzalanan Mudanya Mütarekesi ile Kurtuluş Savaşı’nın sonuna gelindi. Büyük Millet Meclisi, 1 Kasım 1922’de saltanatı kaldırdı ve altı asırdan fazla varlığını devam ettiren Osmanlı İmparatorluğu tarih sahnesinden silindi. 24 Temmuz 1923’te imzalanan Lozan Antlaşması ile Misak-ı Ulusal’ın büyük kısmı gerçekleştirildi; yeni hükûmet memleketler arası manada tanındı ve 29 Ekim 1923’te cumhuriyetin ilan edilmesi ile “Türkiye Cumhuriyeti” resmen kuruldu. Yeni devletin başşehri Ankara oldu. Lozan mucibince yapılan Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi ile, Türkiye’deki 1.1 milyon Rum-Ortodoks ile Yunanistan’daki 380.000 Türk-Müslüman yer değiştirdi.

Bayanların oy hakkı gayreti, ferdi bir biçimde, 1600’lerin birinci yarısında başladı. Bayanların oy hakkı çabasına örgütlü bir biçimde girmeleri ise 19. yüzyılda gerçekleşti. Gayret bilhassa Büyük Britanya ve Amerika Birleşik Devletleri’nde yoğunlaştıysa da bayanların seçme hakkını tanıyan birinci ülkeler bunlar olmadı. Yeni Zelanda’dan (1893) sonra, 20. yüzyılın başlarında Avustralya’da (1902), Finlandiya’da (1906) ve Norveç’te (1913) bayanlar ulusal seçimlerde oy kullanma hakkını kazandılar. İsveç ve ABD’de ise birtakım lokal seçimlerde oy kullanma hakları vardı.

1914-36 devrinde ortalarında ABD (1920), Büyük Britanya (1918 ve 1928), Sovyetler Birliği (1917), Birmanya (bugün Myanmar; 1922), Ekvador (1929) ve Türkiye’nin de (1934) bulunduğu 28 ülkede bayanlar ulusal seçimlerde oy kullanma hakkını elde ettiler.

1929 Wall Street İflası (İngilizce: Wall Street Crash of 1929) , birebir vakitte “Great Crash”, ve “Stock Market Crash of 1929” olarak da bilinir. Yani Türkçesiyle, “Büyük İflas” ve”1929’un Borsa Çöküşü” olarak bilinir. 

Tesirlerinin uzunluğu ve kapsamı göz önüne alındığından ABD tarihinin en yıkıcı borsa çöküşüdür. Çöküş, tüm endüstrileşmiş batı ülkelerine tesir ederek 12 yıllık “Büyük Depresyon”döneminin başlangıcını sinyal verdi. Ve bu, Birleşik Devletler’de Amerikan 2. Dünya Savaşı seferberliğinin başlangıcı olan 1941’in sonuna kadar sürdü.

Birden fazla akademisyen 1929 Wall Street iflasını boom and bust‘ın (ani artış ve çöküş) yeni teorilerinin bir kesiminin tarihi gelişimi olarak gördü.

Polonya Seferi ya da Polonya’nın işgali, Polonya topraklarının Almanya, Sovyetler Birliği ve Slovakya tarafından işgal edilmesidir. İşgal harekatı Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı’nın (Molotov-Ribbentrop Paktı) imzalanmasından bir hafta sonra, 1 Eylül 1939’da başlamış ve 6 Ekim 1939’da Almanya ve Sovyetler Birliğinin Polonya’nın tamamını işgal etmeleriyle son bulmuştur. 

Alman saldırısı, savaş ilanı olmadan yapılmıştı. Bu taarruz bu yüzden memleketler arası hukuka muhalif bir taarruz savaşıdır.

Japon İmparatorluk Deniz Kuvvetleri’nin 7 Aralık 1941 (Japonya saatiyle 8 Aralık 1941) sabahı Hawaii adalarının Oahu adasında bulunan Pasifik Filosu ve Pearl Harbor askerî üslerine karşı düzenlediği sürpriz hücumdur.

Operasyonun maksadı, Büyük Okyanus’ta kuvvetle beklenen olan bir Amerikan askeri müdahalesini önlemektir. Atak sonucu Japonlar, 12 Amerikan savaş gemisini önemli biçimde hasara uğratmış yahut batırmış ve 188 savaş uçağını imha etmiş, ve 2.403 Amerikan askeri ile 68 sivilin vefatına neden olmuştur. Bununla bir arada Pasifik Filosu’nun üç uçak gemisi, üssün kıymetli tankerleri, denizaltılar ve fabrika gemileri üzere ögeleri limanda değildi ve ziyan görmekten kurtuldu.

D-day “Deliverance Day” yani Kurtuluş Günü anlamına geliyor. 6 Haziran 1944’teki Normandiya çıkarması bir manada 2’nci Dünya Savaşı’nın bitişini ve Avrupa’nın Hitler rejiminden kurtuluşunu sembolize ediyor. 

Normandiya Çıkarması’na 1 milyon 659 Amerikan, 829 bin 640 İngiliz askeri, 1213 savaş, 4 bin çıkarma ve 805 nakliye gemisi katıldı. Çıkarmaya havadan dayanak olan bombardıman ve nakliye uçaklarının sayısı 11 bin 590’dı. Bir ay süren çıkarma sırasında Alman ordusunun kayıpları 60 bin meyyit, 140 bin yarılı ve 210 bin tutsaktı. Müttefiklerse 41 bin askerini kaybetti. 16 bin askerin mukadderatı ise asla bilinemedi. 

En büyük kayıplar ise Amerikalılar’ın “Bloody Omaha” diye isimlendirdikleri Omaha kumsalında yaşandı. Normandiya çıkarması ile Almanya büyük bir darbe aldı.

6 Ağustos 1945 sabahı birinci atom bombası Enola Gay isimli bir bombardıman uçağı ile Hiroşima’ya atıldı. 3 gün sonra 9 Ağustos 1945 ‘te Nagasaki’ye atıldı.

www.youtube.com/watch?v=o1mzocvDTKc

Birleşmiş Milletler (UN/BM), 24 Ekim 1945’te kurulmuş dünya barışını, güvenliğini korumak ve uluslar ortasında ekonomik, toplumsal ve kültürel bir iş birliği oluşturmak için kurulan milletlerarası bir örgüttür. 

Birleşmiş Milletler kendini “adalet ve güvenliği, ekonomik kalkınma ve toplumsal eşitliği milletlerarasında tüm ülkelere sağlamayı maksat edinmiş global bir kuruluş” olarak tanımlamaktadır. Memleketler arası münasebetlerde, kuvvet kullanılmasını birinci olarak kozmik seviyede yasaklayan birinci antlaşma Birleşmiş Milletler Antlaşması’dır.

14 Mayıs 1948’de BM paylaşım planı uyarınca David Ben-Gurion tarafından İsrail Devleti’nin kuruluşu ilan edildi. 24 saat sonra, Mısır, Ürdün, Suriye, Lübnan ve Irak orduları hücuma geçerek İsrail topraklarına girdiler.

1949 yılının birinci aylarında BM nezdinde İsrail ile onunla savaşan Arap ülkelerinin her biri (o periyottan beri İsrail’le müzakere masasına oturmayı reddeden Irak hariç) ortasında direkt müzakereler düzenlendi ve bunların sonucunda bir ateşkes mutabakatı imzalandı. Mutabakat uyarınca kıyı şeridi, Celile ve tüm Necef İsrail’e, Yehuda ve Samiriye (Batı Şeria) Ürdün’e, Gazze Mısır idaresine ve Kudüs’ün ise Eski Kent’in de dâhil olduğu doğu kısmı Ürdün’e, batısı da İsrail’e bırakıldı. İsrail’in Filistinliler ile olan gerginliği ise sürmektedir.

Küba Füze Krizi, ABD’nin Türkiye’ye, SSCB’nin de Küba’ya nükleer başlıklı füze yerleştirmesi ile başlayan, Ekim 1962’de devrin iki üstün gücünü karşı karşıya getiren ve dünyayı nükleer savaş tehditi altında bırakan buhrandır.

ABD’nin otuz beşinci lideri John Fitzgerald Kennedy, 22 Kasım 1963 cuma günü saat 12.30’da Dallas’da öldürüldü.

Tıpkı gün, cinayetin sorumlusu olarak yakalanan 24 yaşındaki Dallaslı Lee Harvey Oswald, iki gün sonra, bir gece kulübünün sahibi olan Jack Ruby tarafından Dallas polis müdürlüğünün önünde öldürüldü.

Bu güne kadar kelam konusu cinayet aydınlatılamadı. Cinayetlerle uzaktan yakından ilgisi yahut bilgisi olan tüm şahıslar birer birer kanıt bırakılmadan ortadan kaldırıldı.

Apollo 11, Ay yüzeyine yapılan beşerli birinci uzay uçuşudur. Amerika Birleşik Devletleri’nin bu uzay uçuşunda astronotlar Neil Armstrong ve Buzz Aldrin 20 Temmuz 1969 günü saat 20:18’de (EEZ) Ay yüzeyine iniş yapan birinci beşerler oldu. İnişten altı saat sonra 21 Temmuz günü 01:56’da (EEZ) Armstrong ay yüzeyine adım atarak bu bahiste da bir birincisi gerçekleştirdi. Vazifenin üç üyesi de sekiz gün uzayda kaldıktan sonra dünyaya döndü.

Çernobil reaktör kazası, bir deney sırasında meydana gelen 20. yüzyılın birinci büyük nükleer kazasıdır. Ukrayna’nın Kiev vilayetine bağlı Çernobil kentindeki Nükleer Güç Reaktörünün 4. ünitesinde 26 Nisan 1986 günü erken saatlerde meydana gelen nükleer kaza sonrasında atmosfere büyük ölçüde fisyon eserleri salındığı 30 Nisan 1986 günü tüm dünya tarafından öğrenildi.

Bağımsız kaynaklar yüzlerce yıl boyunca Pripyat ve komşu bölgelerde yerleşimin inançlı olmadığını söylemektedirler. Ayrıyeten bölgeye giriş çıkışlar hala polis denetiminde olup kimi bölgelere giriş yapılamamaktadır.

Berlin Duvarı, (Almanca: Berliner Mauer) Doğu Almanya vatandaşlarının Batı Almanya’ya kaçmalarını önlemek için Doğu Alman meclisinin kararı ile 13 Ağustos 1961 yılında Berlin’de üretimine başlanan 46 km uzunluğundaki duvar.

Batı’da yıllarca “Utanç duvarı” (Schandmauer) olarak da anılan ve Batı Berlin’i abluka altına alan bu betondan hudut, 9 Kasım 1989’da Doğu Almanya’nın, isteyen vatandaşların Batı’ya gidebileceğini açıklamasının akabinde tüm tesisleriyle birlikte yıkıldı.

http://www.youtube.com/watch?v=qC61Tkf1jC4

http://www.youtube.com/watch?v=EbwwS7wtoM4

Apartheid (Afrika lisanında “ayrılık” manasına gelmektedir), Güney Afrika Cumhuriyeti’nde 1948 – 1994 yılları ortasında, Ulusal Parti hükûmeti tarafından uygulanan ırkçı ayrımcılık sistemidir.

Uzun yıllar boyunca beyaz ırkın idaresinde olan Güney Afrika’da siyahilere uygulanan ayrımcılık, 1948 yılı genel seçimlerinden sonra resmileşerek sürdü. 1958 yılından itibaren maddelerle da desteklenen Apartheid sistemi, insanların derilerinin renklerine nazaran sınıflandırılmaları sonucu, beyaz azınlık dışında kalanların vatandaşlık hizmetlerinden daha az yararlanmaları, devletin sağladığı sıhhat hizmetleri, eğitim vb. lerinden daha az yararlanmaları üzere ırkçılıklara taban olmuştur.

Güney Afrika’da apartheid’a karşı Anti-Apartheid Hareketi oluşturulmuş, Nelson Mandela iktidarıyla ırkçı-ayrımcı uygulamalar durdurulunca Apartheid’ın ortadan kalkmasıyla bu hareket de son bulmuştur.

11 Eylül atakları, El Esas tarafından 11 Eylül 2001 tarihinde düzenlenen Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşayan sivil ve askerleri maksat alan bir dizi terör saldırısı.

Mahallî saatle 08:46:30 da Amerikan Hava Yolları’na ilişkin kaçırılan bir yolcu uçağı Dünya Ticaret Merkezi Kuzey Kulesi 94.-98. katları ortasına kulenin kuzey tarafından çarptı. Bina çarpmadan 102 dakika sonra yıkıldı.

Lokal saatle 09:02:59 da ikinci bir uçak Dünya Ticaret Merkezi güney Kulesi 77.-85. katları ortasına kulenin güney tarafından çarptı. Bina çarpmadan 56 dakika sonra yıkıldı.

Lokal saatle 10:03:11 de Washington D.C.’un 240 km (150mil) kuzey batısına, Pensilvanya Shanksville kırsalıda dördüncü bir uçağın düştüğü açıklandı. Olay yerinde büyük bir uçak enkazına rastlanmadığı söylentileri dolaştı. Resmî makamlarca uçak enkazının olduğu vurgulanmıştır. Ayrıyeten birçok uçak modülü da bulunmuştur.

ABD hükûmetinin açıklamalarına nazaran olaylar şöyle gelişti: 11 Eylül 2001 Salı günü ABD’de dört yolcu uçağının ikisi New York’taki Dünya Ticaret Merkezi gökdelenlerine, bir oburu Washington D.C.’de Pentagon’a çarptı. Sonuncu uçak ise yolcular ve uçağı kaçıranlar ortasındaki uğraştan sonra 150 mil uzakta, Pensilvanya kırsalında düştü.

Olaylarda 19 hava korsanı ile uçaklarda ve yerde bulunan 2,974 kişi hayatını kaybettiği açıklanmıştır. Kayıp durumda olan 24 kişinin ise öldüğü varsayılmaktadır.