Afganistan yüzyıllardır karmaşık savaşların gölgesinde bir ülke oldu. Afgan-Sovyet savaşlarında değerli rol oynayan kumandanlarından biri olan Ahmed Şah Mesud Eylül 1953’te Pencşir Vadisi’nde doğduğunda ülke nispeten sakin bir dönemdeydi. 1993’te tahta çıkan Muhammed Zahir Şah 40 yıllık saltanatının huzurlu günlerindeydi. Çok sürmedi, ABD-Sovyet çekişmesi Afganistan’a da ulaştı.
AHMED ŞAH MESUD’UN GEÇMİŞİ
Ahmed Şah Mesud 1870’lerde Semerkant’tan göçmüş esaslı bir aileye mensuptu. Babası okumayı seven bir askerdi. Mevlânâ’nın, Gazali’nin, Muhyiddini Arabi’nin, Sadi’nin yapıtları daima baş köşedeydi. “Horasan Erenleri” vasıtasıyla bir ucu Anadolu’ya ulaşan tasavvuf kültürüne bağlıydılar. Mesud bu terbiye içinde yetişti. Mühendislik eğitimi aldığı Kabil Politeknik Enstitüsü’nde arkadaşlarına Mesnevi’den kısımlar okuyordu. Üniversite yıllarında politik ortam daha da hareketlenmişti. Müslüman Gençlik Örgütü’ne girdi. Sonradan her biri Afgan- Sovyet savaşında olumlu- olumsuz taraflarıyla öne çıkacak birçok şöhretli isimle bu yıllarda tanıştı. İdareye isyan halindeydiler. Mesud, sertlik yanlısı olanlara karşı daha ölçülü kümelere girdi.
AFGAN TOPRAKLARINDA RUSLARA GEÇİT VERMEDİ
Sovyetler idaresi ele geçirip Aralık 1979’da Afganistan’ı işgal ettiğinde Mesud buyruğunda birlikleri olan bir gerilla kumandanıydı artık. Pencşir bölgesinde Ruslara geçit vermedi. 80’lerin ortasına gelindiğinde o artık bir efsaneydi. ‘Pencşir Aslanı’ olarak nam salmıştı. Milletlerarası basının da yakın takibindeydi. Sarp, çetin ve geçit vermez bir coğrafyadan hiç umulmayan bir profildi.
ŞİİRLER OKUYAN BİR KUMANDANDI
Çantasından kitaplar eksik olmayan, askerlerine şiirler okuyan bir kumandandı. Bir taraftan İmamı Gazali’yi hatmediyor, bir taraftan De Gaulle ve Churchill’in anılarını okuyordu. Brezilyalı gazeteci Pepe Escobar yıllar sonra onu “İnancı Pencşir şeftalisi kadar yumuşaktı” diye tanım edecekti.
TALİBAN TEHLİKESİNİ DÜNYAYA BİRİNCİ O ANLATTI
Ahmed Şah Mesud, Taliban’la daima çaba etti. Müzakereden de kaçınmadı. Görüştüğü Taliban heyetine ‘Halk sizi hakikaten istiyorsa, gelin seçime gidelim, sonuca hepimiz razı olalım’ demişti. Taliban en çok ondan korkuyordu. Memleketler arası alanda da boş durmadı. ABD’ye, Fransa’ya ve bütün Avrupa’ya Taliban’ın nasıl bir tehlike doğuracağını anlatmaya çalışıyordu. O bunları yaparken Pakistan’daki Afgan büyükelçisi günlüğüne şunları yazıyordu: “Mesud diye bir adam var dünya için savaşıyor fakat dünyanın bundan haberi yok. Bir adam gecesini gündüzüne katarak global terörizme dönüşecek terörizme karşı savaşıyor lakin kimse bilmiyor. O ve arkadaşları yalnızlar.”
Ahmed Mesud (solda) ile Baba Ahmed Şah Mesud
1989’da Sovyetlerin yenilgisi sonrası 1991’de Komünist rejim pes ettiğinde Kabil’e birinci giren Ahmed Şah Mesud’du. Bütün Afganları temsil eden demokratik bir idare kurulmasını istiyordu. İç çatışma ve çekişmeden korkuyordu. Çünkü 12 yıllık savaş sürecinde dünyanın dört bir yanından cihat için savaşçılar gelmişti. Bu kümeleri fiilen ve fikren denetim etmek de mümkün değildi. Mesud’un hem siyasi anlayışına hem de dini inancına karşıt gördüğü kümeler artık Afganistan’daydı. Vahhabi-selefi kümeler ve onların farklı bir tonu olan Taliban da bunlar ortasındaydı.
EĞİTİM VE BAYANLAR BİRİNCİ ÖNCELİĞİYDİ
Geçiş süreci sancılıydı. Mesud, ıslahatlar yaparak ülkenin yaralarının bir an evvel sarılmasını istiyordu. Eğitim ve bayanlar birinci önceliğiydi. Çocuklar en uygun biçimde eğitim alacak, bayanlar; tıp, hukuk, siyaset ve mühendislik üzere alanlarda okuyup Afgan toplumuna hizmet edecekti. Gazali Kültür Vakfı’nı kurdu. Lakin artık iç savaş da başlamıştı. Sovyetleri mağlup eden ‘Mücahitler’ artık birbiriyle savaşıyordu. Mesud’un diplomatik teşebbüsleri sonuç vermedi. Artık Taliban da alandaydı.
”DİN, ONUN İÇİN SİYASİ BİR ARAÇ DEĞİLDİ”
Sovyet savaşı periyodunda Pakistan’daki medreselerde eğitim görmüş öğrenciler örgütlenmiş ve savaşa dahil olmuştu. Katı ve radikal bir dini görüşleri vardı. Mesud’un Mevlâna’dan okuduğu merhamet, şefkat, müsamaha ve adaletten eser yoktu onlarda. Mesud onları “Allah’tan uzak merhametsiz insanlar” olarak tanımlıyordu. Kendisi geleneği koruyor, moderniteyi de ihmal etmiyordu. Princeton University’den Prof. Dr. Michael Baryy yakından tanıdığı Mesud için “Tamamen İslami geleneklerinden yola çıkan parlamenter bir hükümet yapısı, laik tertip, bayanlar ve erkekler için eşitlik ve Batı demokrasileriyle ittifaktan yana saf tutmuştu. İnançlı bir Müslümandı. Din onun için son derece derin bir teslimiyetti, siyasi bir araç değil” diye yazmıştı.
RÖPORTAJ İÇİN GELEN GAZETECİ KILIĞINDAKİ BİR KİŞİ TARAFINDAN ÖLDÜRÜLDÜ
Taliban 1996’da Kabil kapılarına dayandığında Ahmed Şah Mesud onlarla son defa konuştu. Lakin ikna edemeyince Kabil’in yeni bir savaşla tekrar harap olmasını istemediği için çekildi. “Kuzey İttifakı” önderi olarak Pencşir’de gayretine devam etti. Ta ki 9 Eylül 2001’e kadar. Taliban, El Esas ve türevleri için yalnızca askeri güç olarak değil fikir ve ideoloji olarak da bir büyük engeldi. Röportaj için gelen gazeteci kılığındaki iki suikastçı tarafından öldürüldü. Vefatından hem baş düşmanı Taliban hem de Usame Bin Ladin sorumlu tutuldu. Faili hâlâ meçhul. Onu tanıyan yabancı gazeteci ve araştırmacılara nazaran fanatizme, radikalliğe ve aşırılığa karşı bu türlü bir rol modeli istemeyenler tarafından ortadan kaldırıldı.
BAYRAĞINI DEVRALAN OĞLU, TALİBAN’A DİRENİYOR
Öldüğünde 12 yaşında olan oğlu Ahmed Mesud artık Pencşir’de Taliban ile gayrete hazırlanıyor. Ahmet Mesud Taliban’a teslim olmayan tek bölge olan Pencşir’de “Direnişe katılın” davetleri yaptı, ülkenin pek çok noktasında şovlar başladı.
İNGİLTERE’DE OKUYUP, LİDERLİK İÇİN AFGANİSTAN’A DÖNDÜ
Oğul Ahmed Mesud, Afganistan’ın sıcak çatışmalar içinde olduğu bir ortamda 1989 yılında doğdu. Bazen babasının yanına, dağlara getiriliyordu. O küçük çocuğu Mesud’un kucağında görenlerin çok azı onun oğlu olduğunu biliyordu. Bir mühlet ailesiyle Tacikistan’da yaşadı. Babası öldürüldüğünde 12 yaşındaydı. Cenaze merasiminde vakur ve serinkanlı haliyle dikkat çekti. Amerikalı gazeteci Sebastian Junger o günlerde röportaj yaptığı Ahmed Mesud’u şöyle anlatmıştı: “Daha 12 yaşındaydı lakin yaşının üstünde bir irfan ve kavrama kabiliyeti vardı. Kendisinin de bir gün Afganistan’a liderlik etmek üzere misyona çağrılabileceğinin pek farkındaydı. ABC’den iki şahısla birlikteydim. Hepimizin nutku tutulmuştu, adeta Buda ya da genç Dalai Lama ile röportaj yapmak üzereydi.”
AFGANİSTAN’IN BİRLİĞİNİ SAVUNUYOR
Ahmed Mesud, Tacikistan’daki birinci eğitiminin akabinde bir müddet Meşhed’te eğitim aldı. Rusların eğitim için davetini nazikçe reddetti. Daha sonra İngiltere’deki Sandhurst Kraliyet Askeri Akademisi’nde eğitim gördü. Akabinde 2012’de Londra’daki King’s College’da okudu. Memleketler arası Siyaset alanında da master eğitimi aldı. 2016’da Afganistan’a dönerek siyasete girdi. Babası üzere Mevlâna öğretilerinin takipçisi ve Afganistan’ın birliğini savunuyor. Bütün gücün Kabil’de toplanmasına karşı. Eğitim ve iktisat siyasetlerine öncelik veriyor.
