Taliban, hem afyon çiçeği (haşhaş) üretimini hem de yasa dışı uyuşturucu ticaretini, 2001’de ABD liderliğindeki koalisyon üçlerinin işgaline dek Afganistan‘da idaresi elinde bulundurduğu devirde durdurduğunu tez ediyor.
2001 yılında keskin bir düşüş kayda geçmiş olsa da, Taliban’ın denetimindeki bölgelerde afyon yetiştiriciliğinin geçtiğimiz yıllarda arttığı görülüyor.
Afganistan’da afyon üretimi ne durumda?
Afyon çiçeği işlendiğinde, eroin dahil şiddetli bağımlılığa neden olan uyuşturuculara dönüşüyor.
Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Kabahat Ofisi’ne (UNODC) nazaran Afganistan, yüzde 80’i aşan bir oranla dünyanın en büyük afyon üreticisi.
UNODC’nin varsayımlarına nazaran 2018’de afyon üretiminin, Afganistan ekonomisindeki hissesi yaklaşık yüzde 11’di.
Taliban ne diyor?
Afganistan’da başşehir Kabil’i de alarak ülkede denetimi ele geçiren Taliban’ın sözcüsü Zabihullah Mücahid, “Daha evvel idarede olduğumuzda uyuşturucu üretimi yoktu” demişti.
“Afyon yetiştiriciliğini yeniden sıfıra indireceğiz” diyen Mücahid, uyuşturucu kaçakçılığının da önüne geçeceklerini öne sürdü.
Taliban devrinde afyon üretimi nasıl değişti?
ABD Dışişleri Bakanlığı , Taliban’ın 1990’lı yıllarda idareye gelmesiyle afyon üretimi önemli oranda artmıştı. 1998’de 41 bin hektara yakın alanda hasat toplanırken bu sayı 2000’de 64 binin üzerine çıkmıştı.
Dünyadaki yasa dışı afyon üretiminin de yüzde 39’u, ülkede üretimin büyük kısmının gerçekleştiği Taliban’ın denetimindeki Helmand vilayetindeydi.
Fakat 2000 yılının Temmuz ayında Taliban denetimi altındaki bölgelerde afyon yetiştirmeyi yasakladı.
Birleşmiş Milletler ise Mayıs 2001’de Raporda, yasağın bu bölgelerde “neredeyse büsbütün başarılı bir biçimde uygulandığı” belirtildi.
Taliban’ın yasağı sonrası, 2001 ve 2002’de dünyada el konulan afyon ve eroin ölçüsünde gözle görülür düşüş yaşandı.
Afganistan’daki Taliban’ın tekrar denetimi sağlaması öncesi son hükümetin idaresinde, ülkede kimi bölgelerde bir ölçü üretim olsa da, aslen afyon yetiştiriciliği görülen bölgeler Taliban’ın denetimindeydi.
Örneğin ülkenin güneyindeki vilayetler Helmand ve Kandahar, 2018’de Taliban’ın denetimindeyken en çok afyon yetiştirilen topraklara sahipti.
Taliban afyondan nasıl para kazanıyor?
Afganistan’da afyon yetiştiriciliği işgücünün değerli bir kısmını oluşturuyor.
Afganistan’da afyon üretimiyle ilgili bir raporuna nazaran, 2019’da afyon yetiştiriciliği 120 bin bireye istihdam sağladı.
ABD Dışişleri Bakanlığı’na nazaran Taliban, haşhaş ekiminden vergi alıyor, dolaylı olarak da afyonun işlenmesi ve kaçırılması üzerinden para kazanıyor.
Taliban, afyon yetiştiren çiftçilerden yüzde 10 vergi topluyor.
Afyonun eroine dönüştürülüğü laboratuvarlardan ve yasadışı uyuşturucu kaçakçılığı yapanlardan da vergi alınıyor.
Taliban’ın yasadışı uyuşturucu iktisadından aldığı yıllık hisse, kestirimlere nazaran, 100 milyon dolar ile 400 milyon dolar ortasında değişiyor.
ABD idaresine bağlı bir denetçi kuruluş olan , Taliban’ın yıllık gelirinin yüzde 60’a yakını yasadışı uyuşturucu kaynaklı.
Uyuşturucular nereye gidiyor?
Afganistan’da yetiştirilen afyondan üretilen eroin, Avrupa pazarının yüzde 95’ini karşılıyor.
ABD Uyuştucuyla Uğraş Dairesi DEA’ya nazaran ülkede uyuşturucu arzının sırf yüzde 1’i Afganistan kaynaklı. Büyük çoğunluğunun kökeni ise Meksika.
2017-2020 periyodunda afyonun yüzde 90’ı karayolları üzerinden taşındı.
Lakin son vakitlerde Hint Okyanusu ve Avrupa ortasındaki deniz yollarında ele geçirilen uyuşturucuların ölçüsünde da bir artış var.
Özetle Afganistan’da afyon üretimi ve ticareti son 20 yılda aşikâr dalgalanmalar göstermekle bir arada arttı.
Sigar’a nazaran, yetkililerin uyuşturucu ticaretinin önüne geçme gayretleri ve tutuklamaların da, ülkedeki afyon üretimi üzerinde pek tesiri olmadı. 2008’den beri el konulan afyon ölçüsü, Afganistan’da 2019 yılında üretilen afyonun sırf yüzde 8’i.
