Erdoğan’ın bir kere daha MB’ye faiz indirimi için ileti göndermesi sonrası dolar tekrar yükseldi. Faiz indirimi durumunda ekonomik krizin derinleşeceği ikazında bulunan ekonomist Yalçın Karatepe, DW Türkçe için yazdı.
Geçtiğimiz Mart ayında bir önceki Merkez Bankası (MB) Lideri Naci Ağbal birden bir gece yarısı yayınlanan kararname ile misyonda alınmış ve yerine şimdiki Lider Şahap Kavcıoğlu atanmıştı. Bu değişimden sonra finansal piyasalarda büyük çalkantılar yaşandı. 7,20 lira düzeyinde seyreden dolar süratle 8,80’lere kadar yükseldi. Lider değişimin dışında öbür bir değişikliğin olmadığı bu süreçte, ekonomik göstergelerde, bilhassa döviz kurlarında meydana gelen değişimin tek münasebeti, lider değişimi ile birlikte Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın iktisat kuramlarında karşılığı olmayan “faiz sebeptir enflasyon sonuçtur” iddiasının da yeni MB idaresi tarafından para siyaseti kararlarını alırken dikkate alacakları beklentisiydi. Öteki bir tabir ile yeni idarenin siyaset faiz oranlarında erken ve süratli bir faiz indirimine gitmesi telaşı kurları üst taraflı hareketlendirmişti.
Lakin yeni MB idaresi bu manada Erdoğan’ın beklentisini karşılayacak kararlara şimdi imza atamadı. Zira yükselme eğilimine giren enflasyon çok önemli bir sorun olarak karşılarında duruyor. Enflasyonun yükseldiği bir periyotta faizlerde yapılacak bir indirimin ne tıp sonuçlara yol açacağı biliniyor. Bu nedenle “faizleri indirmesi talimatı” ile vazifeye geldiği düşünülen yeni Lider da çaresiz bir halde faizleri bir evvelki Lider Ağbal’ın yükseltmiş olduğu yüzde 19 düzeyinde tutmaya devam etti ve yaptığı açıklamalarda “enflasyonun altında bir faiz” uygulamayacaklarını da sıklıkla söz etti.
Bu hafta başında TÜİK tarafından açıklanan Temmuz ayı enflasyon bilgileri, resmi tüketici enflasyon verisi ile MB siyaset faiz oranı ortasında bir farkın kalmadığını gösterdi. Temmuz ayı sonu itibariyle yıllık enflasyon, enteresan bir biçimde yüzde 18,95 düzeyinde açıklandı. Siyaset faiz oranı ise yüzde 19. Bu bilgiler bize gösteriyor ki MB taş ile kayanın ortasına sıkışmış durumda.
Erdoğan’ın faiz indirimi ısrarı
Tüm bu göstergeler gün üzere ortada iken, Çarşamba akşamı bir televizyon programına katılan Cumhurbaşkanı Erdoğan, faiz ve enflasyon bağlantısı konusundaki, yanlış olduğu herkes tarafından bilinen görüşlerinde hâlâ çok ısrarcı. Bu görüşlerinin hayata geçirilmesi için MB’den bir beklenti içinde olduğunu, “ben de sinyalimi muhakkak yerlere vermiş oluyorum” diyerek açıkça söz etti. “Ağustos enflasyon dataları açıklandığında enflasyonun düştüğünün görüleceğini” söyleyen Erdoğan, MB’nin faiz indirimlerine gitmesi gerektiğini ima etti.
Bu açıklamaların tesirini anında döviz kurlarında gördük. Bir müddettir düşme eğiliminde olan dolar ve avro, yine yükselişe geçti. Bu yazının yazıldığı saatlerde dolar 8,54 düzeyinin üzerinde süreç görüyor.
Öncelikle Ağustos ayı sonunda enflasyonda bir düşüş olması olağan şartlarda mümkün değil. 12 aylık olarak hesaplanan yıllık enflasyonun düşmesi için Ağustos’ta TÜFE’nin aylık olarak yüzde 0,86’dan daha düşük “açıklanması” gerekir. Zira geçen yılın Ağustos ayı verisi buydu. Bu mümkün olamayacağına nazaran, enflasyonda baz tesiri kaynaklı bir gerileme kelam konusu olmayacak. Yurtiçi üretici fiyat enflasyonunun yüzde 44,92 olarak açıklandığı bir periyotta, üreticilerin maliyet artışlarını fiyatlara yansıtmadan faaliyetlerine devam etmeleri mümkün görünmüyor. TÜFE’nin düşük çıkmasının tek yolu TÜİK’in “düşük bir data açıklaması” ile mümkün. Şayet bu türlü bir bilgi açıklayacak olurlar ise bu da esasen prestiji önemli formda zedelenmiş olan TÜİK’in çok sıkıntı durumda kalmasına yol açar.
Artık ne olacak?
Erdoğan’ın yalnızca kendisinin inandığı ve etrafındakilerin itiraz bile etmeye yürek edemedikleri “faiz sebep, enflasyon sonuçtur” görüşünün MB Para Siyaseti Şurası tarafından karşılık bulması mevcut enflasyon dataları ve beklentileri çerçevesinde kelam konusu dahi olamayacaktır. MB’nin 2021 yılı sonuna kadar bir faiz indirimine gitme ihtimali bulunmuyor. Lakin MB şayet olur da Erdoğan’ın baskılarına direnemez ve faiz oranlarında süratlice bir indirime sarfiyat ise bunun başta kurlar ve enflasyon üzerinde çok olumsuz tesirleri olur. Esasen uzun müddetten beri devam etmekte olan ekonomik kriz derinleşir. Lakin ben faiz indirimine gitmenin mümkün olmadığı görüşümde ısrarcı olduğumu tekrar belirtmek isterim.
Bunun örneklerini son birkaç haftadır ülkede yaşanan felaketler karşısında takındığı durumda da görüyoruz. Evvel Rize’de selden etkilenen vatandaşlara çay poşetleri atan Erdoğan, gelen tüm tenkitlere rağmen birebir tavrını Marmaris’te yangın felaketinde ziyan görenlere karşı da sürdürdü. Bu da gösteriyor ki kendi bildiğinden asla geri adım atmıyor, bunların muhtemel olumsuz sonuçlarını hiç dikkate almıyor, yapılan tenkitleri umursamıyor. Mevcut idare sistemi çerçevesinde Erdoğan’ı buna zorlayacak bir düzenek da bulunmuyor. Meclisin fonksiyonsuz hale geldiği, devletin kurumsal kapasitesinin önemli formda erozyona uğradığı, istikrar düzeneklerinin olmadığı bu modelde, Erdoğan’ın yanlışta ısrar etmesini önlemek de mümkün değil.
Türkiye’nin ekonomik ve öbür tüm alanlarda karşılaştığı sıkıntıların temelinde de “en doğruyu ben bilirim, oburlarının ne düşündüğünün ehemmiyeti yoktur” anlayışının varlığı ve bunu engelleyecek sistemlerin bulunmaması yatmakta.
Coğrafya baht midir bilemem, ancak idare modelinin mukadderat olmadığı açık.
Yalçın Karatepe
©️ Deutsche Welle Türkçe
Prof. Dr. Yalçın Karatepe, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ne misyon yapmaktadır.
