Memleketler arası Af Örgütü ile merkezi Kanada’nın Waterloo kentinde bulunan ve bir silahsızlanma kümesi olan Project Ploughshares’in ortak hazırladıkları bir raporda, Justin Trudeau’nun başbakanlığındaki Kanada Hükümetinin, Suudi Arabistan’a silah satışını durdurmayı reddederek memleketler arası hukuku hiçe saydığı belirtildi.
İki milletlerarası kuruluşun, “Güvenilir İspat Yok: Kanada’nın Suudi Arabistan’a Silah İhracatının Kusurlu Analizi” başlıklı 49 sayfalık raporda Kanada’nın, Silah Ticareti Antlaşması’nın temel kararlarını görmezden geldiği için “temelde kusurlu” olduğuna işaret edildi.
Suudi Arabistan’ın, ABD dışında Kanada askeri mallarının en büyük müşterisi olmaya devam ettiği vurgulanan raporda, devrin Kanada Dışişleri Bakanı François-Philippe Champagne’in, 2020 yılında Suudi Arabistan’a yeni silah ihracatı müracaatlarını gözden geçirme konusundaki moratoryumu kaldırdığı hatırlatıldı.
“Kanada imali silahlar Yemen güçlerinin elinde görüntülendi”
Bunun, milletlerarası insan hakları hukuku, milletlerarası insancıl hukuk ve cinsiyete dayalı toplumsal şiddet ihlallerini işlemek yahut kolaylaştırmak için kullanıldığına işaret edilen raporda, şu görüşlere yer verildi:
“Böylece Kanada, ‘ifade, örgütlenme ve toplanma özgürlüğü haklarının baskı altına alındığı’ bir ülke olan Suudi Arabistan’a 2020’de 1,3 milyar dolardan fazla askeri mal ihraç etti. Suudi askerleri tarafından kullanılan Kanada üretimi hafif zırhlı araçlar, Suudi Arabistan-Yemen hududundaki çatışmalarda görüntülendi. Kanada üretimi keskin nişancı tüfekleri, Yemen hükümet askerlerinin yahut onların vekil güçlerinin elinde görüntülendi. Suudi Arabistan, İran takviyeli Husi isyancılara karşı Yemen hükümetini destekleyen Ortadoğu ve Afrika ülkeleri koalisyonunun önderi olarak 2015’ten beri Yemen’de bir savaşa bulaşmış durumda. Avrupa Parlamentosu da dahil olmak üzere insan hakları kümeleri ve Batılı siyasi önderler, Suudi Arabistan’a silah satışlarının dondurulması davetinde bulundu. BM İnsani İşler Uyum Ofisi’ne nazaran, Yemen savaşında yaklaşık çeyrek milyon insan öldü.”
Kanada, Global Silah Ticareti Antlaşması’na 2019’da katıldı
Yemen bahisli bir uzmanlar panelinde, Kanada’nın “Yemen savaşını körüklemeye yardımcı” olarak isimlendirildiğine dikkat çekilen raporda, Haziran 2020’de Yemen’deki çatışmayı yürütenlere silah satan ülkeler listesine Kanada’nın da dahil edildiği belirtildi.
Memleketler arası Af Örgütü ve Project Ploughshares raporunda, Kanada’nın tüm bu gelişmelerden sonra da Suudi Arabistan’a silah ihracatı konusundaki görüşünü değiştirmediğinin altı çizildi.
Global Silah Ticareti Antlaşmasının, imzacı ülkelerin ihraç edecekleri askeri mallar konusunda uyacakları kararları içerdiği hatırlatılan raporda, Kanada’nın da bu antlaşmaya 2019 yılında katıldığı bildirildi.
Antlaşma kararlarına nazaran, “barış ve güvenliği baltalayacak yahut memleketler arası insani yahut insan hakları hukukunun önemli ihlaline neden olacak yahut bunu kolaylaştırmak için kullanılması potansiyeli” bulunan ihraçların, “önemli risk” kaydı ile üye devlet tarafından engellenmesi gerekiyor.
Raporda Kanada’nın, “önemli risk” ögesini hafifletmek için eldeki kanıtlardan işine geleni kullandığı belirtildi.
Satış kararı 2014’de verilmişti
Periyodun Kanada Başbakanı Stephen Joseph Harper vaktinde, Ontario eyaletinde şurası GDLS’nin ürettiği LAV tipi askeri araçlara talip olan Suudi Arabistan, 928 araçlık bir satın alma gerçekleştirmişti.
2014 yılında süreçleri tamamlanan satış, 2015 yılında iktidara gelen Justin Trudeau hükümeti tarafından askıya alınmıştı.
Kanada kamuoyunda uzun müddet tartışmalara neden olan satış, devrin Dışişleri Bakanı Stephen Dion’un teşebbüsleriyle onaylanmış ve gerçekleşmişti.
Ağır akınlar için uygun araçlar
Antlaşmaya ait resmi açıklamada Kanada, Suudi Arabistan’a 928 adet LAV-6 modeli “hafif silahlı araç” sattı.
Kanada basınına daha sonra yansıyan haberlerde ise bu araçlardan yalnızca 354’ünün standart askeri işçi taşıyıcı olduğu, 119’unun ağır atak tipi LAV-6 olarak üretildiği ve bu modellerin taretlerine yerleştirilmiş güçlü 105 milimetrelik topları bulunduğu aktarıldı.
LAV-6’ların 119’unun anti-tank araçlar olarak yapılandırıldığı kaydedilen haberlerde, 119 adetlik bir öbür kümenin da 30 milimetrelik makineli tüfekle donatılmış direkt ateş takviyesi verebilecek özellikte olduğu, kalan araçlar ortasında ise ambulanslar, taşınabilir kumanda üniteleri, VIP taşıma ve vinçlerle donatılmış kurtarma araçlarının bulunduğu bilgisine yer verildi.
Kanada’nın Suudi Arabistan’a ihraç ettiği silahların, Yemen’de kullanıldığına ait, ortadan geçen vakit içinde dünya ve Kanada basınında kapsamlı haberler de yer aldı.
Kanada’nın, Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın öldürülmesi olayı nedeniyle bir mühlet askıya aldığı silah ihraç müsaadesi, devrin Kanada Dışişleri Bakanı François-Philippe Champagne tarafından 2020 yılında kaldırılmıştı.