İsrail’deki Arap azınlık, nüfusun yaklaşık beşte birini oluşturuyor; lakin son yıllarda ülkede işlenen cinayet kabahatlerinin büyük çoğunluğu bu topluluğu etkiledi.
İki topluluk ortasında olumlu bağlar için çalışan Abraham İnisiyatifi gurubuna nazaran 2020’de 97 Arap İsrail vatandaşı öldürülürken, Yahudi toplumunda öldürülenlerin sayısı bunun yarısından azdı. Bu yılsa şimdiye kadar 60 kadar İsrailli Arap öldürüldü.
Cinayet yüzünden hayatını kaybedenlerin birçok genç erkekler, lakin ruhsatsız silahlar, kan davaları ve organize hatalarla irtibatlı şiddet hatalarının ortasında kalanlar da var.
Mothers for Life (Yaşam için Anneler) kuruluşundan Maisam Jaljuli, “Bu şoke edici. Bu hatalılar için bayan ve çocukların kırmızı çizgi olduğunu düşünürdük” diyor.
Maisam’ın memleketi Tira’daki hoşluk salonunun kapısında büyük bir asma kilit var. Salonu 38 yaşındaki arkadaşı Suha Mansur işletiyordu.
Nisan ayında, üç çocuk annesi Suha içeride iki müşterisi varken, maskeli bir saldırgan tarafından yakın aradan açılan beş el ateşle öldürüldü.
Maisam, “Polis güvenlik kamerası manzaralarını aldı. Lakin polis şimdiye dek kimin sorumlu olduğunu bulamadı ya da bulamadıklarını sav ediyor” dedi:
“Merak ediyorum, Bu bir ‘Kimin umurunda?’ hali mi. Arap onlar, bırak birbirlerini öldürsünler durumu mu?”
Ayrımcılık şikayeti
Kulağa şaşırtan gelse de Maisam’ın hali o denli pek alışılmadık değil.
Teoride İsrailli Araplar ya da birçoğunun tanımlamayı tercih ettiği üzere İsrail’in Filistinli vatandaşlarının, Yahudi vatandaşlarla eşit hakları var. Lakin sık sık devletin ayrımcılığından şikayet ediyorlar.
Yasalar karşısında eşit olmalarına rağmen, birçok İsrailli Arap ayrımcılığa uğramaktan şikayetçi
Kurban yakınları ve Arap yetkililer, polisin harekete geçmemesinin, mahallelerinde yaygın şiddetin en önemli nedenlerinden biri olduğunu argüman ediyor.
İsrail’in kuzeyindeki bir kasabada yaşayan bir Arap anne, “Delirdim, kendi hayatımı ya da gözlerimi kaybetmiş üzereydim. Oğlumu öldürdüler, tek oğlumu” diyor.
Cinayeti, eşinin ailesinin işlediğinden emin, lakin polis bu şüphelileri suçlamak için kâfi ispat olmadığını söylüyor.
Ağlayarak, “Polis hiçbir şey yapmadı. Arap topluluklarında olan bitenlere aldırmıyorlar” diyor.
Çözülen cinayetlerin oranı
Haaretz gazetesinin geçtiğimiz günlerdeki bir haberine nazaran İsrail polisi bu yıl Arap cinayetlerinin yalnızca yüzde 23’ünü, Yahudi cinayetlerinin ise yüzde 71’ini çözdü. Polis bu dataları teyit etmiyor, fakat özür dileyecek bir durum olmadığı konusunda ısrarlılar.
Yeni oluşturulan Arap Bölgelerinde Kabahat Tedbire Departmanı’nın kumandanı Ygal Ezra, “Polis Arap topluluğuna çok yatırım yapıyor” diyor.
Son yıllarda yaklaşık 700 Müslüman polis memurunun işe başladığını ve Arap kasabalarına daha çok polis karakolu inşa edildiğini söylüyor.
Arap ve Musevilerin katillerinin kovuşturulma sayıları ortasındaki farkı gündeme getirdiğimde kendisinin ve çalışma arkadaşlarının sıklıkla güvensizlik ve işbirliğinde isteksizlikle karşılaştığını savunuyor.
Ezra, “Bir Arap topluluğundaki cinayette, olay yerine gittiğinizde, beşerler kanı yıkamış, mermileri yok etmiş ya da katili saklamış olabiliyor” diyor.
“Biri imaj çekmiş ve saklamış olabilir, zira bu olaya karışmak istemiyor olabilir” diye de ekliyor.
Harekete geçme talebi
Geçen yıl Arap toplumu tarafından kitlesel şovlar düzenlendi. Mothers for Life kümesi, Hayfa’dan Kudüs’e altı gün süren bir yürüyüş yaptı. Lakin sorun devam etti.
Jaljulia’da Siham Ades’in oturma odası, 14 yaşındaki yüksek notlar alan öğrenci oğlu Muhammed’e adanmış bir anıt üzere.
Muhammed, olayda ağır yaralanan bir arkadaşıyla birlikte, konutunun dışında pizza yerken vuruldu.
Ades, “Evden çıkmalarından 15 dakika sonra silah seslerini duyduk. Dışarı çıkıp baktık, Mustafa kanlar içinde yerde yatıyordu. Muhammed’i bulamadık ve sonra çığlık atmaya başladım” diye hatırlıyor.
İki toplumun birlikte yaşadığı Hayfa da Museviler ve Araplar ortasında daha evvel görülmemiş şiddet olayları yaşandı.
Umm el Fahm’da bir Arap hekimin, otomobiliyle eşi ve yeni doğmuş bebeğiyle hastaneden dönerken vurulup öldürüldüğünü duydum. Galile’de bir bayan ve bir erkek, kızlarıyla birlikte seyahat ederken bir araçtan açılan ateşle öldü. 9 yaşındaki kızları ise yaralandı.
Uzmanlar, polisin son 10 yılda büyük Yahudi İsrailli çetelerin üzerine giderken organize hatanın Arap bölgelerine kaydığını söylüyor.
Silahlı çeteler, müdafaa parası topluyor, tefecilik yapıyor ve insanları tehdit ediyor.
Birinci sefer bir İslamcı Arap partinin de bulunduğu yeni koalisyon hükümeti harekete geçme kelamı verdi.
Arap toplumunda kabahatle uğraş için 1 milyar şekel (310 milyon dolar) ayrıldı. Birçok kişi, İsrailli Arapların görece yoksulluğuyla da çaba edilmesi gerektiğini söylüyor.
Muhalefetteki İsrailli Arap milletvekili Aida Touma Süleyman, “İsrail hükümetinin ve sorumluların organize kabahat örgütleriyle ekonomik gayret de vermesini istiyoruz. Zira kendilerini var ettikleri ekonomik altyapıyı yok etmezlerse hiçbir şey değişmeyecek” diyor.
Birlikte çaba daveti
Bu ortada, siyasetçiler ıslahat planları yaparken, aktivistler harekete geçilmesini, polisle işbirliği yapılmasını talep ederken, İsrail’deki Arap hata dalgasıyla uğraş daha büyük bir değer arz ediyor.
Mayıs ayında, İsrailliler ve Filistinliler ortasındaki çatışmalar, ayrımcılığa uğrama hissiyle birleşti ve toplumlar ortası çatışmalar yaşandı. Arap ve Yahudi aşırılıkçı kümeler, İsrail’in karışık nüfuslu kentlerinde çatıştı.
Linçler, mülklerin vandalize edilmesi ve dini alanların kirletilmesi olayları görüldü. Hatta kimileri, yaklaşmakta olan bir iç savaşa bile işaret etti.
İsrail’in toplumsal bağlarının tehdit altında olduğunu hisseden Maisam Jaljuli, Arap ve Yahudi vatandaşlara, kabahat ve cinayetlerle birlikte uğraş etme daveti yapıyor.
“Bizim için çok değerli, zira bunun ‘İsrail içindeki Arap topluluğu ya da Filistinli topluluğu sorunu’ olduğunu düşünmüyoruz. Bu tüm İsrailliler’in sorunu” diyor.
“Tüm İsrail toplumu katılmalı. Biz daima ‘şiddet ve cinayetin yalnızca Arap topluluğunda olduğunu düşünüyorsanız, yanılıyorsunuz’ dedik. Yakında Yahudi toplumunda da olacak.”
