Ziraî üretimi evvel girdi maliyetlerindeki artış sonra kuraklık ve afetler zorladı. Türkiye’nin kelam sahibi olduğu pek çok ziraî eserde rekolteler düşüyor. Geçen üretim yılını da emsal meselelerle geçiren üreticinin nefesini bu yıl orman yangınları, çok kuraklık ve seller kesti.
Dünya’dan Ali Ekber Yıldırım’ın haberine nazaran ziraî üretim çok güç bir süreçten geçiyor. Yüksek girdi fiyatları nedeniyle üretimi sürdürmekte zorlanan çiftçiler, bu yıl da kuraklık başta olmak üzere doğal afetlerin yarattığı büyük ziyanla karşı karşıya kaldı.
Geçen yıl çok sıcak, don, sel, kuraklık, su sorunu ile karşı karşıya kalan çiftçiler, bu yıl çok hava olaylarının daha fazla tesirinde. Kuraklığın şiddetini artırması, sel, orman yangınları, yağış rejimindeki değişiklikle yaşanan su sorunu 2021 üretimini daha büyük oranda etkiledi.
Güneydoğu, Doğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgesi kuraklık nedeniyle ziraî üretimde yüzde 20 ile yüzde 70 ortasında değişen oranlarda ziyan görürken, Ege ve Akdeniz Bölgesi’nde orman yangınları, Karadeniz Bölgesi sel felaketleri ile sarsıldı. Yaşanan her felaket ziraî üretimin yapılmasını zorlaştırıyor.
Tarımda kullanılan kimyevi gübrelerdeki son bir yıllık fiyat artışı yüzde 100’ü aşarken, mazot, tohum, zirai ilaç, hayvancılık bölümü için yem ve öbür girdilerdeki yüksek artışlar üretimi tehdit ediyor.
Eser bazında değerlendirildiğinde çok hava olaylarından etkilenmeyen eser neredeyse yok üzere. Üretimin azalması sonucu, Toprak Mahsulleri Ofisi, hububat ve bakliyat eserlerinde geçen yıla nazaran alım fiyatını yüzde 35-40 oranında artırmasına karşın piyasanın gerisinde kaldığı için iç piyasadan eser alamıyor.
2021 yılında bilhassa bitkisel üretimde eser bazında yaşanan gelişmeler şöyle:
Buğdayda üretim azaldı ithalatta rekor kırılabilir
Türkiye, yılda ortalama 20-21 milyon ton buğday üretiyor. Kimi yıllar 22.5 milyon tona çıkan üretim kimi yıllar 18 milyon tona kadar geriliyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2021 yılına ait birinci iddiasına nazaran, 2020 yılında 20 milyon 500 bin ton olan buğday üretiminin 2021’de yüzde 7.3 oranında düşüşle 19 milyon ton olacağı kestirim edildi.
Hasadın büyük oranda tamamlandığı buğdayda bilhassa Güneydoğu, Doğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgesi’nde tesirli olan kuraklık nedeniyle üretimin 15-16 milyon tona kadar düştüğü söz ediliyor. Buğday üretiminde yüzde 14 hisseye sahip olan Güney Doğu Anadolu ile yüzde 38 hisseye sahip İç Anadolu Bölgesi›nde kuraklık nedeniyle birtakım alanlarda üretim yüzde 70 azaldı. Kuraklığın tesiri ile azalan buğday muhtaçlığı ithalatla karşılanıyor. Amerika Tarım Bakanlığı, Temmuz ayı sonunda yayınladığı raporda, Türkiye’nin buğday üretiminin 16.5 milyon ton olacağını açıkladı. Raporda, bu üretimin 2 milyon tonunun durum buğdayı olduğu, bu dönem Türkiye’nin 11.5 milyon ton buğday ithalatı ile rekor kıracağı bilgisine yer verildi.
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan, 17 Mayıs 2021’de ekmeklik buğday alım fiyatı 2020’de ton başına 1.650 lira olan ekmeklik buğday alım fiyatını 2021 eseri için yüzde 36,4 artışla ton basına 2 bin 250 lira olarak açıkladı. Makarnalık buğday alım fiyatını ise ton başına 1800 liradan yüzde 36.1 oranında artışla 2 bin 450 lira olarak açıkladı.
Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) açıkladığı fiyat özgür piyasa fiyatının altında kaldığı için Ofis, buğday alamadı. Bunun yerine ithalat ihaleleri ile buğday alımı yaptı. Hasat devam ederken Toprak Mahsulleri Ofisi, 30 Haziran, 13 Temmuz ve 4 Ağustos’ta her biri 395 bin ton olmak üzere toplam 1 milyon 185 bin ton ithalat ihalesi açtı. Bu ihalelerden 1 milyon ton civarında alım gerçekleşti. İthalat ihalelerinin devam etmesi bekleniyor.
İthalata karşın iç piyasada buğday fiyatı yükselmeye devam ediyor. Makarnalık buğdayın tonu 2 bin 800 lira düzeyinde, ekmeklik buğdayın tonu ortalama 2 bin 500 lira. Polatlı Ticaret Borsası’nda 12 Ağustos günü kırmızı sert ekmeklik buğdayın tonu 3 bin 237 lirayı gördü. Daha hasat tam olarak bitmeden bu fiyata ulaşılması gelecek hasat periyoduna kadar fiyatın daha da yükselebileceği kestirim ediliyor. Önümüzdeki günlerde buğday ithalatı ile ilgili vergi düzenlemeleri yapılması bekleniyor.
Arpa üretimindeki düşüş hayvancılığı olumsuz etkiliyor
Yem bölümünün kıymetli eserlerinden arpada da kuraklığa bağlı olarak üretimde büyük düşüş yaşandı. Amerika Tarım Bakanlığı raporuna nazaran, Türkiye’nin 2021 eseri arpa üretimi evvel 7.5 milyon ton olarak varsayım edilmişti, lakin kuraklığın tesiri ile 4.5 milyon tona revize edildi. Türkiye’nin 2 milyon 750 bin ton arpa ithalatı yapacağı da raporda yer aldı.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun 1.Bitkisel Üretim Tahmini’ne nazaran ise, 2020’de 8 milyon 300 bin ton olan arpa üretimi yüzde 6 düşüşle 7 milyon 800 bin tona gerileyecek. Piyasada yükselen fiyatlar ve Toprak Mahsulleri Ofisi’nin yaptığı ithalat, Amerika Tarım Bakanlığı kestiriminin daha gerçekçi olduğunu gösteriyor.
Toprak Mahsulleri Ofisi’nin 2021 eseri arpa alım fiyatı ton başına 1750 lira olarak açıklandı. Arpa satış fiyatı ise ton başına 1950 lira. Lakin, üretimin azalması nedeniyle arpa fiyatı özgür piyasada Haziran ayında ton başına 2 bin 800 lirayı gördü. Arpa fiyatı buğdayı geçti. Bu nedenle yem sanayicileri arpa yerine piyasadan buğday alarak yem üretiminde kullanmaya başladı. Toprak Mahsulleri Ofisi yem fiyatlarını düşürmek için yetiştiricilere ve yem sanayicilerine ucuz fiyatla tonu 1950 liradan arpa ve mısır satışına başladı. Açıkladığı fiyatla üreticiden arpa alamayan Toprak Mahsulleri Ofisi, 24 Haziran 2021’de 320 bin ton, 12 Temmuz’da 440 bin ton ve 3 Ağustos’ta 515 bin ton olmak üzere toplam 1 milyon 275 bin ton arpa ithalatı için ihale yaptı.
Son olarak yapılan 515 bin tonluk ihale yüksek fiyat nedeniyle iptal edildi. Artık, 20 Ağustos’ta 270 bin tonluk yeni bir ithalat ihalesi yapacak. Buğdayda olduğu üzere arpada da ithalatın devam etmesi bekleniyor. Arpanın tonu hala piyasada ortalama 2 bin 350 – 2 bin 400 lira düzeyinde. Arpa üretimindeki düşüş ve buna bağlı olarak fiyatındaki artış yem kesimini münasebetiyle hayvancılığı olumsuz etkiliyor. Dünya fiyatlarındaki artış ithalat maliyetini artırıyor.
Fındıkta düşük fiyat siyaseti ihracat gelirini sınırlıyor
2021 eseri fındık hasadı başladı, alım fiyatları da açıklandı. Lakin, yıllardır devam eden rekolte ve fiyat tartışması bu yıl da sürüyor. Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan, geçen hafta 2021 eseri kabuklu fındık alım fiyatını açıkladı. Giresun kalite fındığın kilosu 27 liradan, levant kalite 26.5 liradan ve sivri fındık ise 25.5 liradan alınacak.
Geçen yıla nazaran alım fiyatları yüzde 20 arttı. Üreticinin beklentisi 30 liraydı. Açıklanan fiyat üreticiyi değil lakin alıcıları şad etti. Fındık fiyatı açıklandı, lakin üretim ölçüsü resmi olarak açıklanmadı.
Tarım ve Orman bakanlığı Vilayet Müdürlükleri uyumunda iki sefer rekolte tespiti yapıldı ve üretim 650 bin ton olarak iddia edildi. Ancak, bu resmi olarak açıklanmadı. İhracatçıların iddiası ise 815 bin ton düzeyinde. Türkiye, dünya fındık üretiminin yaklaşık yüzde 70’ini gerçekleştiriyor.
Türkiye’den sonra en çok fındık üreten ülke İtalya. Bu yıl kuraklık nedeniyle İtalya›da üretimde büyük düşüş var. Memleketler arası Sert Kabuklu ve Kuru Meyveler Kurulu (INC) kestirimine nazaran İtalya’nın 2021-2022 dönemindeki üretimi geçen seneye nazaran yüzde 60 civarında azalarak 160 bin tondan 70 bin tona düşecek. İtalya’da fındık üretiminin yarı yarıya azalması demek, Türkiye’nin fazladan 90 bin ton kabuklu fındık karşılığı 45 bin ton iç fındık ihraç etmesi manasına geliyor. Türkiye için büyük fırsat. Bu yıl ölçü bazında ihracatta rekor kırılabilir. Fakat düşük fiyat siyaseti nedeniyle daha çok fındık ihraç edilse de ihracat geliri yeniden 2 milyar dolar düzeyinde olması bekleniyor.
