İKAZ: Bu haberdeki kimi anlatılanları rahatsız edici bulabilirsiniz
90’lı yılların sonunda Afganistan’daki Taliban rejimi altında yaşayan Taliban’dan kaçarak Türkiye’ye gelen göçmen bayanlar, şu an Afganistan’da yaşananları kaygı içerisinde izliyor. BBC Türkçe’nin Ankara’nın farklı bölgelerinde ulaştığı bayanlar, Taliban ile ortalarında binlerce kilometre olmasına karşın güya hâlâ o günleri yaşıyormuşçasına korktuklarını anlatıyor. Taliban’ın şiddetine direkt maruz kalmış bayanların hepsi şunu söylüyor: “Tarih tekrar ediyor. Hiç kimse Taliban’ın bu kere daha barışçıl olacağına ve bayanlara zulmetmeyeceğine inanmasın.“
Farklı isimlere ve farklı geçmişlere sahip olsalar da konuştuğumuz tüm Afgan göçmen bayanların öyküsünde ortak olan bir şey var: Taliban’ın yaşattığı acı.
2014 yılında seçim yönetim ofisinde bayan bir memur olarak çalışırken Taliban’ın sivilleri maksat alan akınında ölümcül bir halde yaralandıktan sonra tüm ailesiyle birlikte Türkiye’ye kaçan Ferzane ile Altındağ’daki konutunda buluşuyoruz.
Dokuz kurşunla vurulan Ferzane, hâlâ yüzünde ve bedeninde o taarruza ilişkin kalıcı yaralar taşıyor.
Lakin Ferzane’nın Taliban’la birinci sefer karşı karşıya kalışı çok daha eskiye dayanıyor:
“Taliban geldiğinde 15 yaşındaydım. Bir gece duvarlarla çevrili bahçemizde oturuyorduk. Yan komşumuzun konutundan otomobil sesleri ve akabinde bayan çığlıkları gelmeye başladı. Sonraki gün öğrendik ki Taliban, meskenin bir genç kızını alıp götürmüş.“
“Aylar sonra kızı gebe bir halde geri getirip babasının meskenine bıraktılar. Bir zindana götürüldüğünü ve gece gündüz farklı erkekler tarafından tecavüze uğradığını anlattı. En küçük bir ani hareketten korkar hale gelmişti.“
“Ben ve öteki kız kardeşlerim de birebir şeyi yaşayabilirdik. O yüzden babam, başka çocuklarına karışmasınlar diye bir kız kardeşimi Taliban’a vermek zorunda kaldı.“
Taliban’ın gelişiyle bayanlar artık Afganistan’da yanlarında aile üyesi bir erkek olmadan sokağa çıkamıyor, sokakta burka ismi verilen bir giysiyle doruktan tırnağa örtünmek zorunda kalıyordu.
Ferzane, burkasını çıkardığı için bir Taliban üyesi tarafından kırbaçlanışını şöyle anlatıyor:
“Hava çok sıcaktı ve burkadan ötürü nefes alamaz hale gelmiştim. Biraz nefes alabilmek için burkayı çok kısa bir mühlet ağzımdan aşağı indirdim. Bir talib ansızın minibüse girip beni ve yanımdaki başka bayanları kırbaçladı.“
“Başıma kaç darbe aldığımı hatırlamıyorum, bayıltana kadar vurdular. Başka bayanları da “Niye yanınızdaki bayanın burkasını açmasına müsaade veriyorsunuz” diyerek dövdüler. Dört gün hasta yattım lakin bir tane bile ağrıkesici bulamadım.“
Küçük yaştaki erkek kardeşinin başından geçen bir olayı ise şöyle anlatıyor:
“Bir gün Taliban mahalledeki tüm erkekleri akşam çok âlâ bir maç olacağını söyleyerek stadyuma çağırdı. Küçük kardeşim döndüğünde konuşamaz haldeydi. Bir bayanı stadyumun ortasında silahla idam etmişler, öbür erkeklerin de izlemesini istemişler.“
‘Tam kendimi insan üzere hissetmeye başlamıştım ki Taliban tekrar geldi’
Taliban’ın Afganistan’daki kararı beş yıl sürdü.
Ferzane, Taliban rejimi bittikten sonra lise eğitimine kaldığı yerden devam etti. Üniversitede edebiyat kısmını bitirerek devlet dairelerinde memur olarak çalışmaya başladı:
“Konutlara gazete girmesin diye bakkallarda ekmekleri gazeteye sarıp vermeyi yasaklamışlardı. Bazen çöpleri karıştırıp, üzerinde yazı yazan şeyler bulmaya çalışıyordum. Yarıda lise kitaplarımı her gün tekrar tekrar okuyordum.“
“Taliban masraf gitmez okula başladık fakat bina, pencere, sıra yoktu. Biz yeniden de o sınıfları doldurduk. Yalnızca ben değil, bütün kızlar okumak için çok hevesliydi. Tüm zorluklara ve yoksulluğa karşın okuduk.“
“Dört çocuğum varken üniversiteye başladım zira okumayı çok istiyordum. Tam hayatımı tam düzelttim derken, her şey yine mahvoldu.“
‘Hem bayansınız hem çalışıyorsunuz, sizi öldüreceğiz’
Tam hayatını tertibe sokup “kendisini insan üzere hissetmeye başlarken” yine taarruza uğradığını söyleyen Ferzane, Afganistan’dan kaçmasına neden olan olayı şöyle anlatıyor:
“2014 yılında Seçim yönetim ofisinde çalışırken, “Hem bayansınız hem çalışıyorsunuz hem de seçim yönetimde çalışıyorsunuz. Sizi öldüreceğiz” diyen telefonlar alıyorduk. Bizi korkutmayı amaçlıyorlardı fakat ben hiç korkmadım.“
“Bir gün ofiste çalışırken patlama oldu, pencereler kırıldı. Çabucak kendimizi odaya kapattık lakin kapıyı kırıp içeri girdiler. Yarım metre aralıktan ateş ettiler. Çok fazla insan öldü.“
“Ben beş saat boyunca kanların içinde yatıp meyyit numarası yaparak kurtuldum. Yanımda yatan öbür bir yaralı arkadaşıma elimle işaret ederek ses çıkarmamasını söyledim zira Taliban hala içerideydi. 4 gün sonra gözlerimi hastanede açtım. Bedenimden dokuz kurşun çıkarıldı.“
‘Taliban’ın kestiği eller kuruyana kadar ağaçlarda asılı kalırdı’
Bir yıl evvel altı çocuğuyla birlikte Afganistan’dan kaçarak Ankara’ya yerleşen Dr. Sohaila Hamidi ile buluşuyoruz.
Hamidi 90’lı yıllarda tıp fakültesi öğrencisiyken bir anda kendisini dört yıllık ‘hapis hayatında’ bulduğunu söyleyerek, hala o günlere ilişkin şiddet imgelerini hafızasından silemediğini anlatıyor:
“”
“Bir gün kardeşlerimle birlikte bir sokak ortasındaki çatışmanın ortasında kaldık. Tanımadığımız meskenlerin kapısını çalarak bizi içeri almaları için yalvardık. Sonunda bir mesken kapısını açtı ve geceyi orada geçirdik. Sonraki gün konutumuza dönerken, tüm sokağı kaplayan cesetlerin ortasından geçtik.“
Hamidi, Taliban rejimi mühletince yalnızca radyo dinleyerek dünyada olan bitenlerden haberdar olabildiğini söylüyor:
“Kentimize yalnızca haftada iki sefer elektrik veriliyordu. Konutlara girip televizyonları kırdılar, yalnızca radyo dinleyebiliyorduk. Müzik dinlememiz ve cep telefonu kullanmamız yasaktı. Kiralık kitapları ortamızda gizlice paylaşarak kitap okuyabiliyorduk.”
Genç yaştaki erkeklerin ise casusluk yapmaları ya da savaşa katılmaları için meskenden alınıp götürüldüklerini söyleyen Hamidi, kaçırılan iki erkek kuzeninden 23 yıldır haber alamadıklarını söylüyor.
‘Kızlarım benim yaşadıklarımı yaşamasın diye Afganistan’ı terk ettim’
Taliban rejimi sona erdikten sonra üniversiteye dönen Hamidi, tıp fakültesinde kalan dört yıllık eğitimini de tamamlayarak tabip oldu.
Hamidi, ortadan geçen yirmi yıla karşın Taliban’ın yine güçlenmesiyle Afganistan’dan ayrılmaya karar verdiklerini söylüyor:
“Taliban gitmiş olsa bile Afgan erkekler artık Taliban üzere düşünmeye başlamış, Taliban zihniyetine bürünmüştü. Üniversiteye geri döndükten aylar sonra burkamızı çıkarabilmeye cüret edebilmiştik. Bayanlar 20 yılda çok savaş vererek özgürlüklerini bir ölçü kazanabilmişti. Fakat artık her şey başa döndü, yirmi yıllık uğraş yok oldu.“
“”
Hamidi’nin Türkiye’de doktorluk mesleğine devam edebilmesi için evvel Türkçe yapılan bir denklik imtihanını geçmesi gerekiyor.
Bir daha mesleğini yapamamaktan korktuğunu söyleyen Hamidi, “Şu an haberlerde Taliban erkeklerinin sesini duymaya bile dayanamıyorum. Aklıma çabucak eski yıllarda yaşadığımız acılar geliyor. Orada yaşanan her şey, bana geçmişi hatırlatıyor” diyor.
‘Taliban, asker ailelerindeki bayan ve çocukların peşine düşüyor’
Dışkapı mahallesinde, ailesinin erkek üyeleri Taliban’la olan savaşta hayatını kaybetmiş iki Afgan bayanla konuşuyoruz.
Bayanlar, asker ailesi olduklarını bilen Taliban’ın yıllarca peşlerini bırakmadığını ve sonunda Afganistan’dan kaçmak zorunda kaldıklarını anlatıyor.
Bu bayanlardan biri, iki çocuğuyla birlikte beş ay evvel Türkiye’ye kaçmış olan 48 yaşındaki Şefika.
Taliban’la savaşan kocasını iki yıl evvel kaybettiğini söyleyen Şefika, o günden beri iki çocuğuyla birlikte Taliban’ın tehdidi altında yaşadığını anlatıyor:
“Eşim öldükten sonra çocuklarıma bakabilmek için çalışmaya başladım. Daima tehdit telefonları alıyordum. Bana, ‘İşi bırak, konutunda otur. Yoksa kocan üzere seni de öldürürüz, çocuklarını kaçırırız’ diyorlardı. Telefon numaramı değiştirdim lakin bu defa yeni numaramı bulup tehditlere devam ettiler.“
“Taliban, yaşadığımız kente 10 km aralığa kadar yaklaşmıştı. Artık çocuklarımı alıp kaçmaktan öteki dermanım kalmamıştı. Dağ yollarında ölmeyi göze alarak kaçmam gerekiyordu zira Taliban’a izimizi kaybettirememiştik. Kocamın asker olduklarını bildikleri için peşimizi bırakmadılar.“
Türkiye sonundan otobüslerle direkt Ankara’ya getirildiklerini söyleyen Şefika, artık Afganistan’a dönmelerinin imkânsız hale geldiğini söylüyor.
Ailesinin geçimini şu an 13 yaşındaki oğlu, günlük 15 lira fiyatla kuaförde çalışarak sağlıyor:
“Türkiye’ye gelmek için beş saat boyunca dağlarda yürüdük. Yorgunluktan bayılınca öbür Afganlar yardım etti. Daima otomobil değiştirerek ve yolumuzun üzerindeki Afgan konutlarında konaklayarak Ankara’ya kadar geldik.“
‘Hayatım ve mesleğim için çok uğraş ettim ancak olmadı’
Tanınmış bir albay olan babasını şimdi altı yaşındayken Taliban’a karşı savaşta kaybettiğini söyleyen Zahra da ortadan geçen yıllara karşın Taliban’ın ailesini hiçbir vakit rahat bırakmadığını anlatıyor:
“Gözümü açtığımdan beri savaştan öteki bir şey görmedim. Ailemden sekiz erkek şehit oldu. Taliban’ın Afganistan’a birinci girdiği gecede ailemize ilişkin beş konuta baskın yapıldı. Daima tehdit altında kaçarak yaşadık.“
Taliban tarafından kaçırılmamak için 17 yaşında kuzeniyle evlenmek zorunda kaldığını söyleyen Zahra, her şeye karşın tıp fakültesini bitirip tabip olduğunu anlatıyor:
“Tabip olarak işe başlamam daha riskli oldu. Ailemize yönelik Taliban tehditleri sürüyordu. Nereye gitsek izimizi buluyorlardı, telefonlarımıza ulaşıyorlardı.”
“Kendi özel muayenehanemi açmak için evrak işlerini sürdürürken tehditler daha da artmaya başladı. Herhalde her yerde tanıdık bireyleri vardı ve haber veriyorlardı, yoksa nereden bulabilirler?“
“Büyük kızım üniversite diş hekimliği kısmını okurken bir gün telefon geldi. ‘Ya kızını bize ver ya da biz onu kaçıracağız’ diyorlardı. Devlete şikâyet ettik, askerler bizi korumak için birkaç gün konutumuzun etrafında bekledi lakin bizi tehdit edenler asla bulunamadı.“
Zahra, beş çocuğunu korumak için bir gece her şeyi geride bırakıp kaçak yollardan Türkiye’ye geldiklerini söylüyor:
“Türkiye’ye gelince izimi kaybettirebilmek için iki sene kimseyle bağlantıya girmedim. Depresyona girdim, kendimi öldürmeye kalktım lakin sonra çocuklarıma baktım, onları kim büyütecek?“
“Hem ailemi destekleyecektim hem de bir bayan olarak kendi ayaklarımın üzerinde duracaktım ancak yapamadım. Hayatım, çocuklarım ve mesleğim için çok gayret ettim fakat olmadı.“
Konuştuğumuz Afgan bayanların hepsi, baskıcı bir Taliban rejiminin akabinde okul hayatına dönüp meslek sahibi olsalar bile tekrar de Taliban zulmünden kaçamadıklarını anlatıyor.
Türkiye’de göçmen olarak yaşayan bu bayanların hiçbiri, Afganistan’da türlü zorluklar içerisinde kazandıkları mesleklerini sürdürme talihi bulamıyor.