Eski Dışişleri Bakanı olan, NATO’nun Afganistan’daki Yüksek Kıdemli Sivil Temsilcisi olarak da Kabil’de 3 yıl vazife yapan Hikmet Çetin, “Afganistan’da sonunda bayanların haklarını almayı başaracağına inanıyorum. Afgan bayanlar yürekleriyle dünyaya seslerini duyuracaktır. Taliban’ı şiddete direnen bayanlar durdurabilir” dedi.
ABD’nin Rusya’yı Afganistan’dan kovmak için o ülkenin bir terör merkezi haline gelmesine sebep olduğunu belirten Çetin, “Afganistan bir manada soğuk savaşın bedelini ödedi” dedi.
Çetin, “ABD Lideri Biden “Yenilmemiz asla mümkün değil, burası ikinci bir Vietnam olmayacak” derken 300 bine yakın kişilik ordu 75 binlik Taliban’a yenildi. Bu nasıl oldu?” sorusuna şöyle cevap verdi:
“Biden yanıldı, ordunun oluşumunda yanlış prosedür kullandı. Afganistan karışık etnik yapılı bir ülke ve bunlar maaşlı asker. Ordunun ortasında Taliban da var, maaş alıyor ve bir mühlet sonra silahıyla gidip Taliban’a katılıyor. Mecburi askerlik olsaydı, bir ulus şuuru gelişip vatanı muhafazanın ehemmiyeti öğrenilebilirdi. Bu çok değerli. ABD büyük ölçüde çekilince, askerlerin maaşları ödenmemeye başladı, Amerika gidince düzgünce moralleri bozuldu. Kendi idarelerine de itimatları yok, savaşmadılar. Askerimiz meşruiyet sorunu yaşayacak.”
Türkiye’nin Afganistan’daki durumuna ait, “Büyükelçilik kapatılmamalıdır, benim orada olduğum devirde de kapatılmadı. Ağustos sonunda ABD ve NATO resmen çekilmiş olacak. Türk askeri şu anda NATO ismine orada bulunuyor. Ağustos ayının sonundan itibaren Türk askerinin orada bulunması konusunda meşruiyet sorunu çıkar” görüşünü tabir eden Çetin, “Artık Taliban idarede olduğuna nazaran askerimiz havaalanında bulunmak mecburiyetinde değil, yalnızca sivil bir idare havaalanı işletmesi konusunda teknik bilgi verebilir” diye konuştu.
Yeterli Parti kurucu üyeliği ve genel yönetim heyeti üyeliğinden istifa eden gazeteci Ruhat Mengi’nin Sözcü’de yer alan köşesinde sorularını yanıtlayan Çetin’in açıklamaları şöyle:
■ Sayın Çetin, Afganistan’da kaldığınız mühlet içinde Taliban idaresi olmasa da halkın Taliban’dan daima korkusu olduğunu gözlemlediniz mi?
Taliban korkusu bilhassa bayanlarda daima vardı. Bayan milletvekilleri, örgütleri, barıştan kelam edildiğinde daima bedelinin kendilerine ödetilmesi korkusu içindeydiler. Vakitle sivil idare değerli yanlışlar yaptı, yolsuzluklar, rüşvetler daima gündemdeydi. ABD ve NATO üyesi olan-olmayan 40’a yakın ülke oraya katkıda bulunmasına karşın, Afganların günlük ömürleri ekonomik açıdan değişmedi. İşsizlik, yoksulluk çok yaygındı. Köylerin suyu, elektriği yoktu. ABD, askeri alanda harcadığı trilyonları Afgan halkını kalkındırmak, eğitmek için kullansaydı, fabrikalar açsa, tarımı geliştirseydi, halk kazanımlarını savunur ve Taliban başarılı olamazdı. NATO ve müttefikler güvenliği sağlayamadı, vakitle mescitlere, yollara intihar akınları olmaya başladı. Taliban’la Amerikan askerleri karşı karşıya gelmiyor, Taliban yollara mayınlar döşeyip roketler atıp Pakistan’a geçiyordu. ABD 20 yıl içinde 2500 kadar asker kaybetmesine karşın bu bahiste başarılı olamadı. İnsanlarda giderek ümitsizlik başladı. Bayanlar çok eziyet çektikleri için ziyadesiyle endişe içindeydiler.
“Taliban’ı şiddete direnen bayanlar durdurabilir”
■ Artık bu eziyetlerden sabırları tükenmiş görünüyor. Son haberlere nazaran bir küme Afgan bayanı ellerinde pankartlarla yürüdüler ve haklarının geri alınmamasını istediler…
Esasen Afganistan’da sonunda bayanların haklarını almayı başaracağına inanıyorum. Afgan bayanlar yürekleriyle dünyaya seslerini duyuracaktır. Taliban’ı şiddete direnen bayanlar durdurabilir.
“Afganistan bir manada soğuk savaşın bedelini ödedi”
■ Amerika, Rusya’yı Afganistan’dan kovmak için o ülkenin bir terör merkezi haline gelmesine mi sebep oldu?
Evet. Afganistan bir manada soğuk savaşın bedelini ödedi. ABD Vietnam yenilgisinin rövanşını Sovyetler Birliği’nden Afganistan üzerinden almak istedi. Amerika’nın takviyesiyle Sovyetler Birliği’ne karşı cihad başlatıldı. Sovyetler Birliği çekildikten sonra dünya Afganistan’ı yalnız bıraktı. Sonra bu cihadcılar ve Taliban adım adım büyüyüp ilerlediler. Usame Bin Ladin o devirde ortaya çıktı. Afgan idaresi de gerekli güvenliği ve birliği sağlayamadı.
“Biden yanıldı, ordunun oluşumunda yanlış formül kullandı”
■ ABD Lideri Biden “Yenilmemiz asla mümkün değil, burası ikinci bir Vietnam olmayacak” derken 300 bine yakın kişilik ordu 75 binlik Taliban’a yenildi. Bu nasıl oldu?
Biden yanıldı, ordunun oluşumunda yanlış yol kullandı. Afganistan karışık etnik yapılı bir ülke ve bunlar maaşlı asker. Ordunun ortasında Taliban da var, maaş alıyor ve bir mühlet sonra silahıyla gidip Taliban’a katılıyor. Mecburi askerlik olsaydı, bir ulus şuuru gelişip vatanı müdafaanın değeri öğrenilebilirdi. Bu çok kıymetli. ABD büyük ölçüde çekilince, askerlerin maaşları ödenmemeye başladı, Amerika gidince uygunca moralleri bozuldu. Kendi idarelerine de itimatları yok, savaşmadılar. Askerimiz meşruiyet sorunu yaşayacak.
■ Türk askerinin Kabil Havaalanı dahil Afganistan’dan çekilmesi her gün gündemde. Muhalefet partileri karşı çıkıyor ancak Devlet Bahçeli “Askerimiz çekilmeyecek, Büyükelçilik açık kalacak, diplomatlarımız da kalacak” diyor. Şu anda hâlâ Suriye’de, Irak’ta askerlerimizi şehit veriyoruz. Türk askeri Afganistan’da da kalmalı mıdır?
Büyükelçilik kapatılmamalıdır, benim orada olduğum devirde de kapatılmadı. Ağustos sonunda ABD ve NATO resmen çekilmiş olacak. Türk askeri şu anda NATO ismine orada bulunuyor. Ağustos ayının sonundan itibaren Türk askerinin orada bulunması konusunda meşruiyet sorunu çıkar. Artık Taliban idarede olduğuna nazaran askerimiz havaalanında bulunmak mecburiyetinde değil, yalnızca sivil bir idare havaalanı işletmesi konusunda teknik bilgi verebilir.
“Erdoğan’ın Taliban’la görüşmesi yanlışsız değil”
■ Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Taliban’la görüşmesinin yanlış olduğunu söylediniz. Bunun nedenini açıklar mısınız?
Taliban’la görüşülmesine karşı değilim, aslında aylardır konuşuluyor. Ancak Cumhurbaşkanı seviyesinde görüşmenin yanlış olduğunu düşünüyorum. Birincisi devleti tek başına temsil ettiği için, ikincisi bir çok ülke Taliban’ı terör örgütü olarak kabul ediyor. Onların PKK ile görüşmesine reaksiyon gösterirken, başka tarafta Cumhurbaşkanı’nın Taliban’la görüşmesini yanlışsız bulmuyorum.
“Suriye’de de Şam idaresiyle bağlar devam etseydi Türkiye bu kadar göç almazdı”
■ Afganlar “Taliban’ı tanımayın” diye yalvarırken, AB Taliban’la diyalogdan yana. Sizce ne yapılması gerekiyor?
Taliban’ın birinci periyodunda yalnızca 3 ülke onu tanımıştı. Artık daha diğer ülkelerin de tanımasını istiyor zira dış ekonomik takviyeye muhtaçlığı var. Rusya ve Çin tanır fakat öbür ülkeleri bilmiyoruz. Her ülke kendi çıkarına bakıyor, Taliban’ı tanırlarsa terörün kendilerine gelmeyeceğini düşünürler. Şu anda Afganistan’a yapılması gereken yardım Taliban dışında kalan sivil idarelerle, eski başkanlarla irtibat kurarak, onlardan bir cumhurbaşkanı bulup “Sadece Taliban’dan oluşmayan” karma bir hükümet kurulmasını sağlamaktır. Bu bir manada Taliban’a fren olabilir, göçü de önleyebilir. Kaynağında tahlil en doğrusudur. Suriye’de de Şam idaresiyle alakalar devam etseydi Türkiye bu kadar göç almazdı.
“Zaman içerisinde El Kural ve IŞİD Taliban ile yan yana gelecektir”
■ Başşehir Kabil’e girdikten sonra ölçülü bildiriler vermelerine karşın bayanları katletmeye başladılar. 4 çocuk annesi bir fakir bayanı da kendilerine yemek vermediği için öldürmüşler. Türk hükümeti ölçülü iletilerden mutlu göründü, siz kısa müddette Taliban’ın eskiye döneceğine inanıyor muydunuz?
■ Afganistan’da bulunduğunuz mühlet içinde “İyi ki Türkiye’de yaşıyorum” diye düşündünüz mü?
Düşündüm natürel ve Atatürk’e minnet duydum; yeterli ki Türkiye’nin Atatürk’ü var, onun prensiplerine bağlı insanları var. Dünyanın hiçbir İslam ülkesinden bu türlü bir başkan çıkmadı. Yaptığı ıslahat ve ihtilallerle inanılmaz bir muvaffakiyet kazandı. Oradayken Afgan halkına acıyordum ve onlara sevgi duyuyordum.