Taliban rejiminden Türkiye’ye kaçan Afgan bayanlar anlatıyor. Türkiye’de dördüncü doz aşıya neden gerek duyuldu? ABD füzyonla güç üretiminde kritik eşiğe yaklaştı ve daha fazlası. BBC Türkçe, Bundle okuyucuları için haftanın öne çıkan gelişmelerini derledi.
‘Kızlarım benim yaşadıklarımı yaşamasın diye Afganistan’ı terk ettim’
2014’te memur olarak çalışırken Taliban’ın ofislerine düzenlediği taarruzda dokuz kurşunla yaralandıktan sonra çocuklarıyla birlikte Türkiye’ye kaçan Ferzane, BBC Türkçe‘ye yaşadıklarını anlattı:
“Taliban geldiğinde 15 yaşındaydım. Bir gece duvarlarla çevrili bahçemizde oturuyorduk. Yan komşumuzun konutundan otomobil sesleri ve akabinde bayan çığlıkları gelmeye başladı. Sonraki gün öğrendik ki Taliban, meskenin bir genç kızını alıp götürmüş.
“Aylar sonra kızı gebe bir formda geri getirip babasının konutuna bıraktılar. Bir zindana götürüldüğünü ve gece gündüz farklı erkekler tarafından tecavüze uğradığını anlattı. En küçük bir ani hareketten korkar hale gelmişti.”
Haberin tamamı için: Taliban rejiminden Türkiye’ye kaçan Afgan bayanlar anlatıyor: ‘Kimse bayanlara zulmetmeyeceklerine inanmasın’
‘Diyalog, Taliban’ı tanımak manasına gelmez’
Afganistan’da geçiş hükümeti kurulması ya da Taliban’ın direkt hükümetini ilan etmesi seçeneklerine nazaran “bekle-gör” siyaseti izleme eğilimindeki Ankara, yeni rejimi tanıma konusunda ise milletlerarası toplumla birlikte hareket etmeyi planlıyor.
Taliban’la diyalog kanalları açık tutulmaya çalışılırken, hükümet kaynakları; yeni rejim şekillenene kadar, başta “göç sorunu” olmak üzere yeni periyotta yaşanacak kasvetleri olabildiğince bertaraf etmek için şimdilik Türk askerinin çekilmesi konusunda harekete geçilmeyeceğine işaret ediyorlar.
NATO ve ABD’nin Afganistan’dan çekilme süreci tamamlanmadan, Taliban’ın Kabil’i ele geçirmesi, ülkedeki Türk askerinin durumu ve Kabil Hamid Karzai Havaalanı’nın güvenliğini sağlama planı konusundaki belirsizlik sürüyor.
Afganistan’daki siyasi yapılanmanın nasıl oluşacağı konusunda şimdilik “bekle-gör” siyaseti izleyen Türkiye, Taliban’la da diyalog uğraşını sürdürüyor.
Haberin tamamı için: Taliban’la diyalog arayışı ne manaya geliyor, Ankara’da Afganistan için hangi seçenekler tartışılıyor?
Taliban’ın idaresi ele geçirmesinin dünyada yansımaları
Diplomasi uzmanı Jonathan Marcus, süratli geri çekilme kararının ABD’nin güvenilirliğine, sağlam bir ortak olduğu inancına ve dünya sorunlarında ahlaklı bir tavır aldığı fikrine büyük bir darbe vurduğunu belirtiyor.
Marcus’a nazaran demokrasi ve hukukun üstünlüğünü yaymayı hedeflediği söylenen Batı biçimi liberal müdahalecilik modeli Afganistan’da denenirken tahribata uğradı. Bundan sonra emsal teşebbüslere dayanak verilmesi sıkıntı gözüküyor.
Haberin tamamı için: Taliban’ın Afganistan’da idaresi ele geçirmesi dünya nizamını nasıl etkileyecek?
Sinovac etkisiz mi kaldı?
Türkiye’de 3. ve 4. doz aşı uygulamalarının başlatılması temelde Çin aşısı Sinovac’ın kullanımıyla ilgili.
BBC Türkçe’ye konuşan virolog Semih Tareen bu durumu şu sözlerle anlatıyor:
“Sinovac üzere inaktif koronavirüs aşılarında etkililiği mRNA aşılarındaki üzere olmadığını görüyoruz. Bu halkımızın korkması manasına gelmiyor. Aşıların hedefi, önemli hastalığı önlemek. Lakin inaktif aşıların, mRNA aşıları kadar tesirli olmaması sebebiyle, Delta varyantını Sinovac aşısına karşın daha fazla görmeye başladık.
“Bu yüzden Türkiye dahil birtakım ülkeler, iki doz Sinovac olanlara üçüncü doz hakkı açıldı. Ya BioNTech ya da Sinovac. Burada da şunu anlıyoruz: Yaşadığınız ülkede varyant, hadise sayıları, insanların davranışı ve yapılan aşıların cinsine nazaran bir kombine etkiyi görmek mümkün.”
Haberin tamamı için: Türkiye’de 4. doz aşı kararı: Neden muhtaçlık duyuldu, uzmanlar ne diyor?
AB’den aşı sertifikasına onay
Covid-19 aşı sertifikası ve geçerli vizeye sahip olan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları, 20 Ağustos Cuma gününden itibaren, 27 Avrupa Birliği ülkesine meselesiz biçimde seyahat edebilecek.
Geçerli sertifikaya sahip AB vatandaşları da, birebir halde Türkiye, Ukrayna ve Kuzey Makedonya’ya gidebilecekler.
Türkiye’de iki doz aşı olan şahıslar “Covid-19 Aşı Kartını” e-Nabız üzerinden yahut Hayat Meskene Sığar (HES) uygulamasından temin edebiliyor.
Aşı sertifikasında; isim, soyad, TC kimlik numarası, doğum tarihi, uygulanan aşıların cinsleri, üreticileri ve aşılanma tarihleri üzere çeşitli bilgiler bulunuyor.
Haberin tamamı için: Avrupa Birliği, Türkiye’nin Covid-19 aşı sertifikasını tanıdı
Füzyon: Sınırsız, pak güç için ‘önemli adım’
Ulusal Ateşleme Tesisi (NIF), hidrojen yakıtını ısıtıp, sıkıştırarak füzyon başlatmak için güçlü bir lazer kullanıyor.
Yapılan bir deney, füzyon tarafından salınan gücün, lazerin ilettiğinden daha fazla olduğu “ateşleme” hedefine ulaşmanın çok yakın olduğunu gösteriyor.
Güneşe gücünü veren süreç olan füzyondan güç elde etmek, sınırsız, pak bir güç kaynağı sağlayabilir.
Haberin tamamı için: ABD füzyonla güç üretiminde kritik eşiğe yaklaştı
Öpüşmenin kökenine dair iki teori
Dünyanın farklı bölgelerinden 168 kültür ile ilgili bir araştırmaya nazaran insan toplumlarının yarıdan azı dudaktan öpüşüyor.
ABD’de Nevada Üniversitesi’nde antropoloji profesörü William Jankowiak, dudaktan öpüşmelerin yalnızca yüzde 46’sının romantik hedefli olduğunu tespit etmiş.
İnsanların öpme muhtaçlığına ait iki teori, doğuştan gelen bir özellik olarak bebekken dudak temasından hoşlanıyor olmamız fikrine dayanıyor.
Bir teoriye nazaran, dudak temasını göğüs emmeye benzetiyor olabiliriz ve bu refleks herkeste doğuştan var.
Öbür bir görüşe nazaran ise anneler ve çocukları dudaktan öpüşme yoluyla yakın bağ kurarlar. Bu, “ağızdan besin aktarma”ya dayanan bir olgu.
Haberin tamamı için: Beşerler neden öpüşmeye başladı?