Koronavirüs salgınının tesiri ile çalışma hayatımızda radikal bir dönüşüm çağına girdik. Haftalık çalışma saatlerini azaltmak isteyenlerin sayısı eskisinden de fazla ve birden fazla insan daha az saatler çalışarak hem daha üretken, hem de daha memnun olacağına inanıyor. Tahminen de haklılar.
Daha iki yıl evvel dahi aklımıza gelmeyecek meskenden çalışma ya da hibrit olarak bilinen hem konuttan hem de ofisten çalışma üzere modelleri tartışır olduk ve klasik çalışma nizamının bir modülü haline getirdik.
Haftalık çalışma saatlerinin azaltılması fikri de, yakın vakitte başarılı sonuçlar veren araştırmalar sonrası giderek yayılıyor.
Daha kısa haftalık çalışma modelleri farklı formlarda kendini gösteriyor. Kimileri çalışma saatlerini yüzde 20 azaltarak dört gün çalışıyor. Kimi şirketlerde herkes bir gün müsaadeli olabiliyor ya da iki gün öğlenden sonra müsaadeli oldukları modeller dahil farklı çalışma nizamları ortasından kendine uygun olanı seçebiliyor.
Çalışma saatlerini muhakkak bir ölçü azaltmak, örneğin 40’tan 36’ya indirmek üzere seçenekler de var. Bu modellerin ortak yanı, daha kısa bir müddete bütün çalışma saatlerini sıkıştırmaya çalışmak, mesela dört günde 40 saat çalışmak yerine, çalışma saatlerinin bir kısmını o haftadan çıkarmak. En değerlisi de, bunu tıpkı maaşla yapabiliyor olmak.
Pandemi hem uzmanlar hem de çalışanları çağdaş iş dünyasını sorgulamaya; iş ve özel hayat istikrarı, çalışan esnekliği ve akıl sıhhati üzere bahisleri tartışmaya itti.
Yeni tertip yanlıları, çalışma saatlerinin azaltılması sonucu birçok iş yerinde yaşanan sıkıntıların önüne geçilebileceğini; çalışanların daha üretken, sağlıklı ve keyifli olacağını savunuyor.
Pekala şirketler hakikaten daha az saatler çalışan şahıslara birebir maaşı vermeli mi? Patronların bundan yararı ne olur?
Üretkenlik
Yapılan araştırmalara nazaran haftalık çalışma saatlerinin azalmasının en kıymetli katkısı insanları daha âlâ çalışanlar haline getirmesi.
Örneğin 2014’te Stanford Üniversitesi’nin yaptığı araştırmaya nazaran, haftada 50 saat çalışanların üretkenliği önemli biçimde azalırken, birtakım çalışmalar da haftada 35 saatten fazla çalışıldığında üretkenlik azaldığı için bu mühletin çalışma hayatında ülkü olduğunu ortaya koyuyor.
Birtakım uzmanlara nazaran, günde altı saat çalışmak en ideali.
Toronto Üniversitesi’nde örgütsel davranış alanında çalışan Prof. John Trougakos, haftada 40 saatlik standart çalışma tertibinin aktif çalışma için uygun olmadığını söylüyor.
Trougakos “Enerjinizi aralıksız sekiz saat tıpkı tutamazsınız. İnsanların dikkatini uzun bir mühlete esnetmeye çalışıyorsunuz fakat bu, onlar için çok güç. Münasebetiyle üretkenlikleri de azalacaktır” diyor.
Münasebetiyle çalışanların birçok sekiz saatlik iş günlerinde belirli mühletleri toplumsal medyaya bakarak, internetten alışveriş yaparak ya da mesajlaşarak geçiriyor.
2015’teki yapılan bir araştırmaya nazaran çalışanlar iş saatlerinin 2,5 saate yakınını internette sanal kaytarma yaparak geçirebiliyor.
Avustralya’da Melbourne merkezli çalışma kültürü danışmanlığı ve eğitim şirketi Happiness Concierge’den Rachel Service, “Bu sistem, odağı çalışılan saatten üretkenliğe gerçek kaydırıyor” diyor.
İzlanda’da 2015-2019 yılları ortasında farklı ünitelerden 2 bin 500’den fazla hükümet çalışanı ile yapılan ve çok ses getiren öteki bir araştırma da haftada 40 saat değil 35 ya da 36 saat çalışan ve tıpkı maaşı alan iştirakçilerin çoğunluğunun ya daha üretken ya da birebir üretkenlikte olduğunu ortaya koymuştu.
Mesela Reykjavík’deki muhasebe kısmının çalışanları yüzde 6,5 daha fazla fatura işleyebilirken; bir polis istasyonunun çalışanları da haftalık çalışmalarını kısaltmalarına karşın tıpkı sayıda soruşturma belgesini kapatabildi.
İzlanda hükümeti ile çalışarak bu araştırmayı yürüten İzlanda Sürdürülebilir Demokrasi Derneği’nin topladığı bilgileri inceleyen İngiliz fikir kuruluşu Autonomy’nin yöneticisi Will Stronge, ödül olarak “daha kısa çalışma haftası” alacağını bilen çalışanların ellerindeki işleri yapma konusunda teşvik edildiğini belirtti.
Getty Images Haftalık çalışma saatlerinin kısaltılması sayesinde beşerler muhtaçlıklarını daha rahat karşılayabiliyor. Daha az çalışma saatine dayalı tertipte, gereğinden fazla uzun süren toplantılar ve uzun süren öğle yemekleri de kesiliyor. İzlanda’da yapılan deneylerde de kimi yöneticiler toplantı yapmak yerine e-mailleşmeyi tercih etmiş, kimileri ise toplantı mühletini kısaltmış ya da saat 15:00’ten sonra hiç toplantı koymamıştı.
Kahve molalarına ayrılan vakit azaltılarak çalışanlara şahsî gereksinimlerini çalışma saatlerinin dışında halletmeleri söylenmişti.
İzlanda’da yapılan araştırmanın raporuna nazaran, bu nizamda muvaffakiyet sağlamak için işin nasıl yapılacağı konusundaki esneklik, mesainin ve çalışma saatlerinin nasıl düzenlendiği üzere hususlar değer taşıyor.
Sıhhat ve refaha tesiri ne?
Uzmanlara nazaran üretkenliği artıran tek faktör çalışanları kısa çalışma saatleriyle teşvik etmek değil.
Daha fazla dinlenmiş hisseden çalışanlar, şahsî problemlerle de daha az ilgileniyor, işe sağlıklı ve memnun bir formda başlıyor. Böylelikle depresyon ve tükenmişlik sendromu üzere rahatsızlıklar da önleniyor.
Avustralya Enstitüsü Gelecek Çalışma Merkezi’nin yöneticisi ve ekonomist Jim Stanford, “Kuşkusuz iş-özel hayatta istikrarı düzgün olduğunda, kâfi uykusunu alıp ailesi ve hobilerine vakit ayırdığında beşerler daha üretken ve tesirli bir formda işini yapabiliyor” biçiminde konuştu.
2021’de İsveç’teki çalışanlarla yapılan deneylerde de çalışma saatlerinin azaltılmasının gerilim ve olumsuz hisleri da azalttığı görüldü.
2017’de yapılan bir diğer araştırma çalışma saatlerinin yüzde 25 azaltılmasının uykuyu güzelleştirdiği ve gerilimi azalttığını ortaya koydu. 1990’lı yıllarda yapılan bir diğer araştırma da çalışanların aile hayatlarının çalışma günde altı saate indiğinde güzelleşme gösterdiğine işaret etti.
Birebir formda İzlanda’daki araştırmanın sonuçlarına nazaran iştirakçilerin iş-özel hayat istikrarı seviyesi ve sıhhat ve refah seviyesi de ya tıpkı kaldı ya da artış gösterdi.
Gerilim seviyesi azalırken, çalışanlar hobilerine, spor yapmaya, günlük muhtaçlıklarını karşılamaya daha fazla güç bulabildiklerini söyledi. Ebeveynler çocuklarının bakımına daha fazla vakit ayırabildi.
2019’da yapılan bir öteki araştırma, daha keyifli olan çalışanların yüzde 13 daha üretken olduğunu da gösteriyor.
Stronge’a nazaran kısa haftalık çalışma nizamı işyerinde olan memnuniyeti de artırıyor ve çalışan idaresini de kolaylaştırıyor.
Daha olumlu çalışma kültürü olan yerlerde beşerler işlerine daha çok odaklandığı üzere, yapılan kusurlar da, işe gitmeme sıklığı da azalıyor.
Trougakos, “Böylece işe gelmeyen, hastalık müsaadesi alan ya da geç kalan çalışanlar için bir maliyet ödemek zorunda kalmıyorlar” diyor.
İsveçli araştırmacılar, 40 saat yerine 35 saat çalışan hemşirelerin daha az hastalık müsaadesi aldığını ve patronun maliyetlerinin azaldığını ortaya koymuştu.
Ayrıyeten tükendiğini hisseden ve işi bırakanların yerine birini bulmak da, onların bilgi birikimi kaybetmek de patronlara değerliye patlayabiliyor. Bu da giderek daha sık görülüyor.
Geleceğimiz
Elbette haftalık çalışma saatinin azalması sihirli tahlil değil.
Her kesimde ve her konumda işe yaraması mümkün değil. Bilhassa de müşteri odaklı işlerde eşitsizlik derinleşebilir.
Bu sisteme geçmek önemli bir örgütsel yapılanma hazırlığı da gerektirecektir.
Günümüzde İspanya’da birtakım şirketler ya günden ya da haftadan birtakım saatleri kısaltarak deneyler yapıyor. Fakat hepsi maaşları birebir tutmuyor.
ABD merkezli şirket Kickstarter da 2022’de dört gün çalışmayı deneyimlemeye hazırlanıyor.
Uzmanlar, kurumlara bu üzere modelleri hayata geçirirken düzgün düşünmeleri ve dikkatli olmaları davetinde bulunurken denemek için en yanlışsız vaktin bu olduğuna da dikkat çekiyorlar.
Trougakos da, “Bir değişim içindeyiz. Toplum olarak bunu yapmamıza müsaade veren bir dönüm noktasındayız. Artık beşerler çok daha açık fikirli” diyor.
BBC Worklife’da Bryan Lufkin ve Jessica Mudditt‘in imzalarıyla yayımlanan bu yazının özgününe bu linkten ulaşabilirsiniz.
- Meskenden çalışma sessiz mesken aletlerine talebi artırdı
- Fujitsu meskenden çalışma modelini kalıcı hale getiriyor
- Konuttan çalışmak için 5 tesirli formül
- Koronavirüs sonrası esnek çalışma, iş hayatının ‘yeni normali’ olabilir mi?
- Netflix CEO’su: Meskenden çalışmanın hiçbir faydasını görmedik
- Uzaktan çalışma eşitsizlik konusunda neleri gösteriyor?