Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın son günlerde yine iktisat hakkında konuşmaya başlaması dikkat çekiyor. Buna karşılık Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan’ın, AKP Merkez İdare Heyeti toplantısında kişisel kredilerin sınırlanması için bankalarla görüştüğünü söylemesi ise piyasalar için sürpriz oldu.
Son periyotta bilhassa büyüme oranlarındaki süratli yükseliş ve buna karşılık cari süreçler açığında yaşanan güzelleşmenin iktidarın moralini düzelttiği görülüyor. Konuştuğumuz siyasi gözlemciler; bundan birkaç ay öncesine kadar hem Cumhurbaşkanı’nın hem yöneticilerin iktisatla ilgili gelişmeler nedeniyle moral bozukluğu içinde olduklarını fakat havanın son birkaç aydır değiştiğini söylüyorlar. Erdoğan’ın son devirde sık sık iktisat konuşmaya başlamasının, iktidarları devrinde kaydedilen gelişmeleri -çarpıtılmış sayılarla da olsa- anlatmaya başlamasını bu düzelen morale bağlıyorlar. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bundan sonra da yüksek büyüme ve cari açık sayılarını sıkça kullanacağı varsayım ediliyor.
Bilhassa büyümede ve beklenenin üzerinde artan ihracat nedeniyle cari açıkta kimsenin beklemediği kadar bir güzelleşme kaydedildi. Önümüzdeki hafta açıklanacak 2. çeyrek büyüme sayısının yüzde 20 civarında gelmesi, yıllık büyümenin ise yüzde 8’i aşması bekleniyor. Hatta yüzde 9-10’luk yıllık büyüme sayıları konuşulmaya başladı.
Hazine Bakanı Elvan niçin frene basmak istiyor?
Buna karşılık ABD Merkez Bankası’nın (Fed) tahvil alım programını daraltmasının gecikeceğine ait beklentilerin de tesiriyle, içeride kurların görece istikrarlı gittiği görülüyor. Yaz aylarında piyasada yaşanan rehavet ve bu yıl artan turizm gelirlerinin de tesiriyle son periyotta düşen kurlar da, moral artışında değerli rol oynuyor.
Bu olumlu gelişmeler bir yandan iktisat idaresini mutlu ederken öte yandan bilhassa Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan’ın temkinli olmaya çalıştığı gözleniyor. Eylül ortasında açıklanacak orta vadeli program ve Ekim’de TBMM’ye sunulacak bütçenin hazırlıklarına başlayan Elvan, önümüzdeki yıla ait varsayımlar ve uygulanacak siyasetlere odaklandı. Bu yılki yüksek büyüme moral düzeltiyor ancak bu kadar yüksek büyümenin akabinde 2022 yılında yaşanacaklar için ise tedirginlik kaynağı oluyor. Baz tesiri nedeniyle büyüme oranlarının düşmesi kaçınılmaz olacak lakin Cumhurbaşkanı’nın olası bir seçim yılı olabilecek 2022 için büyüme oranlarının düşmesini istemeyeceği de ortada. İşte bu nedenle Bakan Elvan’ın şimdiden bu yıl daha yüksek büyüme yaşanmaması için frene basma, bu yolla yüksek büyümenin makro istikrarlar üzerinde yaratacağı tahribatı da tedbire eforuna girdiği konuşuluyor.
İç talebin yükselmesi, piyasalarda neye yol açıyor?
Son ekonomik görüşmelere ait bilgi veren bir yetkili, Elvan’ın daha evvel yaptığı bir konuşmada iç talebi frenlemek için daha evvel alınan önlemlerin “kısmen başarılı” olduğunu söylediğini hatırlattı. Bunun kâfi tedbir alınamadığı manasına geldiğini kaydeden birebir yetkili; Bakan Elvan’ın bir müddettir iç talebi frenlemek, bunun cari açık üzerinde yarattığı baskıyı azaltmak için krediler konusunda ek fren gereksinimi duyduğunu söyledi. Bu nedenle önümüzdeki günlerde, 3-4 ay evvel vadeleri kısaltılan tüketici kredilerinde yeni bir vade kısaltması yoluna gidilebileceğini kaydediyorlar.
Bankacılara sorduğumuzda ise görüşmelerin olağanda Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) ya da Merkez Bankası kanalıyla Bankalar Birliği üzerinden yapıldığını lakin krediler konusunda bu yolun denenmediğini söylediler. Bu nedenle Elvan’ın yahut takımının; ağır ferdî kredi veren bankalarla tek tek görüşmüş olabileceğini belirttiler.
Kredi kartı geri ödemelerinde külfetler büyüyor
Aslında ticari kredilerden yüksek olsa da, ferdi kredilerdeki artış suratının çok yüksek olmadığını kaydeden bankacılar, kredi kartlarında süratli artış ve geri ödemelerde zahmetlerin başladığını fakat ferdi kredilerde çok fazla fren gereksinimi görülmediğini söylediler.
Buna karşılık Bakan Elvan’ın yeniden de ferdi kredilerde yeni bir fren kararı alabileceği, makro ihtiyati önlem ismi altında bunun yapılabileceği kaydediliyor. Elvan’ın, kurlardaki mevcut seyrin, cari açığın artmasının engellendiği ölçüde devam edebileceğini düşündüğü için bu adımı atması bekleniyor. Hürriyet Gazetesi’nden Nuray Babacan’ın haberinde Bakan Elvan’ın parti toplantısında “Bireysel kredilerin sonlandırılması için bankalarla görüşmelerimiz var, önemli bir artış var. Bu hususta birtakım önlemler aldık, fakat yeni önlemler de gündeme gelecek. Bankalara ferdi kredilerin ihtimamla takip edilmesini istedik” dediği aktarılmıştı.
2021’deki optimist tablo, 2022’yi kurtarabilecek mi?
Özet olarak; AKP iktidarının 2021 yılından korktuğu lakin bu yılın, artan iç ve dış talep nedeniyle canlı geçerken, kurlarda düşünce çıkmamasıyla sürpriz biçimde yeterli bir tablo ortaya çıkardığı görülüyor. Lakin enflasyon başta olmak üzere dengelerde önemli bir bozulma yaşanıyor. Bunun yaratacağı sonuçlar ise 2022 yılına sarkmış üzere gözüküyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan bilhassa yüksek büyümenin tadını çıkarmaya çalışırken, Bakan Elvan ise bu tablonun uzun sürmeyeceğinden korkuyor. Seçimin 2022, en geç 2023 yılında yapılacağı göz önünde tutulduğunda ise seçim iklimine iktisatta ağırlaşacak tabloyla girmek, olağan ki siyasi olarak AKP açısından çıkabilecek sonucu da ağırlaştırabilir.
Aslında bu kadar yüksek büyümeye müsaade verilmemesi, olağan kaidelerde bunun için sıkı para siyaseti uygulanması gerekiyordu. Ancak Cumhurbaşkanı’nın faiz inadı nedeniyle gereğince sıkı para siyaseti uygulanamadığı için aşikâr ki tekrar yan yollarla yüksek büyümenin bozduğu istikrarlar onarılmaya çalışılacak.
Erdal Sağlam
©Deutsche Welle Türkçe