*Gülseren Onanç
“Ey dünya, burada ne olduğu umurunda mı? Senin için kıymetli miyiz? Bizi görüyor musun? Bizi duyuyorsan, bize yardım edin. Hayatta kalmamıza yardım edin ve hiç olmadığı kadar güçlü bir şekilde sesinizi yükseltin. Bizi görüyor musun? Bize yardım edecek misin? Küçük de olsa bir umut olabilir mi?”
Bu kelamlar Afgan genç bir öğrenci kadının isyanı.
Öte tarafta, Afgan gazeteci bayanların hepsi, Taliban’ın kendilerini pek çok kere direkt tehdit ettiğini ve şu an çeşitli yerlerde Taliban’dan saklandıklarını söylüyor. Canları kıymetine Taliban’dan saklanan bayanlar, en kısa vakitte ülkeyi terk edebilmenin yollarını arıyor.
Afgan hükümetinin Taliban ile barış müzakerelerinde faal rol alan birkaç bayan siyasetçiden biri olan Fawzia Koofi’ye nazaran, Joe Biden’ın ABD birliklerinin Afganistan’dan çekilmesini yalnızca bir ay geciktirmesi bile Taliban’la müzakerelerin sonuçlarında değerli bir fark yaratabilirdi: “Ülkemizi yabancı güçlerin muhafazası, hiçbir açıdan sürdürülebilir yahut mantıklı değil, lakin ABD’nin artık, müzakerelerin ortasında ve bir muahedeye varmadan evvel bunu seçmesi çok zamansız oldu. Kadınlar terk edilmiş hissediyor; erkekler terk edilmiş hissediyor; bayanlar ihanete uğramış hissediyor. Dünya başkanları dürüst davranmadı” diyerek Afganistanlı bayanların hislerine tercüman oluyor.
Afgan bayanların hislerini en uygun anlayanlar ve onlara samimi takviye vermek için gayret gösterenler yeniden bayanlar oldular. Türkiye’den ve dünyadan bayan aktivistler, sivil toplum temsilcileri Afgan bayanlara takviye olmak üzere çeşitli yollar arıyor.
ABD’de şair Amanda Gorman, Facebook yöneticisi Sheryl Sandberg, moda dizayncısı Diane von Furstenberg, Charlize Theron ve Kate Winslet ile birlikte 500’e yakın isim “Afgan Bayanları ve Kız Çocuklarını Terk Etmeyin” başlıklı açık mektupta Biden idaresini vazifeye çağırdı. Bayanların siyasi iştiraki ve insan hakları hususlarında bayan başkanlarla çalışan bir STK olan Vital Voices ve Women International’in öncülüğünde hazırlanan mektup, Biden idaresinden dört somut adım atmasını talep ediyor:
- Yakın tehlike altındaki bayanlar için direkt tahliye uçuşlarının sağlanması
- Özel göçmen vizelerinin risk altındaki bayanlar için bir kategori içerecek halde genişletilmesi ve mülteci üst hududunun yükseltilmesi
- Mültecilerin geçimleri ve yine yerleşimleri için kaynak tahsis edilmesi
- Afganistan’da kalan bayanların korunması ve yatırım yapılması
Eşitlik İçin Bayan Platformu’nun (EŞİK) Afganistan’daki bayanlarla dayanışma yollarını konuşmak için düzenlediği toplantıya ABD, Kanada, Hindistan, İran, Brezilya, Almanya, İtalya, Türkiye ve Afganistan‘dan 300’ü aşkın feminist, aktivist ve gazeteci katıldı. Toplantıya katılan kadınlar “küresel bir bayan dayanışması örgütlemenin aciliyeti” konusunda fikir birliğine vardı.
Afganistan’ın yavuz ve faal bayanları
Ülkedeki hayal kırıklığı ve çaresizliğin yanında Taliban’a karşı en çok direnenler de bayanlar oluyor. Eski cumhurbaşkanı Eşref Gani de dahil olmak üzere birçok Afgan siyasetçi erkek ülkeden kaçarken, Fawzia Koofi gibi birçok siyasetçi bayan, Taliban’a direnmek için ülkede kaldı. Can güvenlikleri tehlikede olsa da Taliban’a karşı ses çıkaran, yılmadan gayret veren Afganistan’ın ilk bayan belediye lideri aktivist Zarifa Ghafari, Afganistan’daki üç bayan bölge valisinden biri olan Salima Mazari’nin hikayeleri umut verici.
Ülkeden kaçan erkek siyasetçilere karşı, Taliban’a direnen bayan siyasetçiler bayan liderliğinin değerini ve pahasını dünyanın gözleri önüne seriyor.
Taliban’ın birinci periyodunda 12-13 yaşlarında olan Afgan müellif Dr. Humeyra Kadiri, 20 yıl evvel Taliban’ın iktidara geldiği günlerde, dünyanın Afgan bayanları unuttuğunu hatırlatarak, artık bu türlü bir şeyin mümkün olamayacağını söylüyor. “Ben artık, yani Taliban’ın ikinci devrinde bile sakin değilim. Faal ve hareketliyim. Bu türlü faal olan çok bireyiz. Konuşuyoruz ve konuşmamız gerektiğine inanıyoruz. Artık bu sesi ne dünya duymazlıktan gelebilir ne de Taliban susturabilir. Zira biz yasa dışı ve dünya hukuku dışında bir şey yapmıyoruz. Eşit haklara sahip olmak için gayret harcıyoruz.”
Dünyada yükselen bayan hareketi ve küresel bayan dayanışması Afganistan’da direnen bayanlar ile birlikte Taliban ve onun temsil ettiği radikal İslam zihniyeti ile birlikte uğraş edecek.
Birlikte başaracağız sevgili kardeşim
Son olarak, dünyaya “Burada ne olduğu umurunda mı?” diye soran genç Afgan kardeşime SES vermek istiyorum.
“Sevgili kız kardeşim, Taliban’ın 20 yıl evvelki devrinde de, artık de senin ülkende kız çocuklarına ve bayanlara yapılan zulmün farkındaydım. Orada sana yapılan benim içimi acıtıyor. İsyan ediyorum. Seni tanımasam da, ismini bilmesem de sen benim için çok kıymetlisin. Senin eşitlik çaban tıpkı vakitte benim eşitlik çabam. Senin özgürlük çaban benim de özgürlük uğraşım.
Bir umut var mı diye soruyorsun. Elbette umut var. Umut senin ülkende gayret eden Humayra’da, Zarifa’da, Salima’da, Fawzia’da. Umut cesaretli bayanların dayanışmasında. Umudunu asla yitirme.
“Hiç şunu başardık, başarabildik, başarabileceğiz diyebilecek miyiz?”diye sormuşsun. Evet sevgili kardeşim başaracağız. Çok uzakta olmayan bir günde birlikte başarabildik diyeceğiz.
Bu yazı, SES Eşitlik, Adalet, Bayan Platformu’ndan alınmıştır.