Kısa bir müddet evvel toplumsal medyada Taliban güçlerinin Kandahar Havalimanı’nda Amerikan Black Hawk helikopterlerini ele geçirdiğine yönelik kimi paylaşımlar yapıldı.
Görüntülerde pistte durduğu görülen Black Hawk helikopteriyle dünyaya bir bildiri da veriliyordu:
“Taliban artık hurdası çıkmış kamyonetlerde elinde kalaşnikofla gezen ayaktakımı savaşçılardan oluşmuyor.”
15 Ağustos’ta başşehir Kabil’i ele geçirmesinin akabinde radikal İslamcı örgütün mensupları, farklı öteki yerlerde de Amerikan imali silahlarla ve araçlarla da fotoğraflandı.
Kimi toplumsal medya paylaşımlarında, Taliban savaşçıları muharebe araçları içinde görüldü. Dünyanın başka özel kuvvetlerinden ayırt etmenin sıkıntı olduğu bu Taliban güçlerinde, alışılageldik uzun sakal, şalvar ve paslanmış silahlar yoktu. Teçhizatlarıyla bir bütün olmuşlardı.
Taliban, bu silahları, kentlerin denetimini sağladıkça Afgan Ulusal Ordusu’ndan ele geçirmişti.
Kimi toplumsal medya kullanıcıları, bu durumun Taliban’ı, hava kuvvetlerine sahip tek radikal küme haline getirdiğini söyledi.
Taliban’ın kaç uçak ve helikopteri var?
ABD merkezli Afganistan Yine Yapılanma Özel Müfettişliği’nin (SIGAR) aktardığı rapora nazaran Temmuz sonu prestijiyle Afgan Hava Kuvvetleri bünyesinde helikopterler ve uçaklar da dahil olmak üzere toplam 167 hava aracı bulunuyordu.
Ama Taliban’ın kelam konusu bu 167 aracın kaç adedini ele geçirdiği şimdi bilinmiyor. BBC’nin Planet Labs’tan aldığı Kandahar Havalimanı’na ilişkin uygu imajları, Afgan ordusuna ilişkin birtakım araçların pistte park halinde olduğunu gösteriyor.
Delhi merkezli Observer Research Foundation’da askeri havacılık uzmanı Angad Singh’e nazaran, kentin Taliban tarafından ele geçirilmesinden altı gün sonra çekilmiş bir imajda en az iki MI-17 helikopteri, iki Black Hawk (UH-60) ve yeniden UH-60 olabilecek üçüncü bir helikopter de dahil olmak üzere toplam beş hava aracı görülüyor.
- Taliban, Afganistan’da hangi silahlara el koydu?
- Taliban, Afganistan’ı 20 yıl öncesine mi götürecek?
- Afganistan’ın son 40 yılı: Taliban, 11 Eylül ve ABD işgali ülkeyi nasıl bugüne getirdi?
Buna rağmen, 16 Temmuz’da çekilen öteki bir uydu manzarasında, dokuz Black Hawks ve iki MI-17 helikopteri ve beş sabit kanatlı uçak dahil olmak üzere 16 hava aracı görülebildi.
Bu, kelam konusu hava araçlarının bir kısmının ya ülke dışına uçtuğu ya da diğer hava üslerine taşındığı manasına geliyor.
Taliban ayrıyeten Herat, Host, Kunduz ve Mezar-ı Şerif’tekiler de dahil olmak üzere dokuz Afgan hava üssünü ele geçirdi. Lakin bu havaalanlarından uydu imajları bulunmadığından oradan kaç hava aracı ele geçirildiği muhakkak değil.
Taliban militanları ve mahallî medya da, bu havalimanlarından el konulan hava araçları ve insansız hava araçlarının imajlarını yayımlıyor.
Lakin Taliban’ın eline geçmeden evvel birtakım hava araçlarının Afganistan’dan uçtuğuna dair de bir sav var. İsmini vermek istemeyen Delhi merkezli bir havacılık uzmanına nazaran, 16 Ağustos’ta Özbekistan’ın Termez Havaalanı’ndan alınan uydu imgelerinin tahlilinde, MI-17, MI-25, Black Hawks ve ayrıyeten birkaç A-29 hafif akın uçağı ve C-208 uçağı da dahil olmak üzere onlarca hava aracı tespit edildi.
Güvenlik alanında faaliyet gösteren fikir kuruluşu CSIS’teki uzmanlar, bu uçak ve helikopterlerin Afgan Hava Kuvvetleri’ne ilişkin olma ihtimalinin yüksek olduğunu söylüyor.
Öbür hangi askeri teçhizatlar Taliban’ın eline geçti?
Taliban’ın hava gücüyle ilgili sorular sorulmaya devam etse de, uzmanlar Taliban’ın gelişmiş silahlar, tüfekler ve araçları kullanma konusunda tecrübeli olduklarında hemfikir. Ve Afganistan’da bunlardan çok var.
2003-2016 yılları ortasında ABD, yan yana savaştığı Afgan güçlerine çok ölçüde askeri donanım teslim etti. ABD Hükümeti Mesuliyet Raporu’na nazaran bunların içinde farklı markalarda 358 bin 530 tüfek, 64 binden fazla makineli tüfek, 25 bin 327 bomba atar ve 22 bin 174 Humvee (arazi araçları) var.
2014 yılında NATO kuvvetlerinin muharebe rollerinin sona ermesinin akabinde Afgan ordusu ülkenin güvenliğini sağlamakla görevlendirildi. Afgan ordusu Taliban’a karşı çaba verirken, ABD ise daha fazla ekipman sağladı ve eskiyen askeri teçhizatı da değiştirdi.
Amerika, sırf 2017 yılında yaklaşık 20 bin M16 tüfek tedarik etti. SIGAR’a nazaran 2017 ve 2021 yılları ortasında Afgan güvenlik güçlerine en az 3 bin 598 M4 tüfek ve 3 bin 12 Humvee de verildi.
Afgan ordusunun ayrıyeten kısa müddette mevzilenmelerde kullandığı taşınabilir taarruz gücü araçları da vardı. Bu dört çeker araçlar, birlikleri yahut ekipmanı taşımak için kullanılabiliyordu.
- Afganistan’da 20 yıl sonra tekrar denetimi sağlayan Taliban nasıl kuruldu, bugüne nasıl geldi?
Taliban yeni cephanesiyle neler yapabilir?
Bu büsbütün teçhizata bağlı.
CNA danışmanlık kümesi yöneticisi ve Afganistan’daki ABD kuvvetlerinin eski danışmanı Dr. Jonathan Schroden, hava araçlarını ele geçirmenin Taliban için kolay olmuş olabileceğini ancak bunları çalıştırmak ve bakımını yapmanın da bir o kadar sıkıntı olacağını söylüyor.
Araçların kesimlerine servis verilmesi ve kimilerinin da vakit içerisinde değiştirilmesi gerekiyor. Ve de her hava kuvveti, araçlarını uçuşa hazır hale getirmek için teknik gruplara muhtaçlık duyar.
Uçakların birçoklarına verilen bakım hizmetleri pek çok ABD’li özel firmalar tarafından verildi. Bu bireyler, Taliban şimdi kentleri ele geçirmeden, Ağustos ayı öncesinde ülkeden ayrılmaya başlamışlardı.
Georgetown Üniversitesi’nde global siyaset ve güvenlik profesörü ve Afganistan’da misyon yapan eski bir ABD hava kuvvetleri mensubu olan Jodi Vittori, Taliban’ın bu uçakları operasyonel hale getirebilecek uzmanlığa sahip olmadığını söz ediyor.
“Taliban’ın bu uçakları kullanmasına yönelik direkt doğruya bir tehlike yok” diyen Vittori, hava araçlarının Afgan güçlerinin tesliminden evvel kısmen sökülmüş olabileceğine de dikkat çekiyor.
Bununla birlikte Rand Corporation’da araştırmacı ve ABD Savunma Bakanlığı’nın eski Afganistan Yöneticisi Jason Campbell, Taliban’ın eski Afgan pilotlarını bu uçakları uçurmaya zorlamaya çalışacağını söylüyor ve şöyle devam ediyor:
“Bu insanları ve ailelerini tehdit edecekler. Bu yüzden bu uçaklardan kimilerini uçurabilirler. Lakin uzun vadeli beklentileri biraz karamsar görünüyor.”
Taliban’ın yıllardır ülkede kullanıldığı üzere Rus üretimi MI-17’leri kullanabilmesi beklenen. Geri kalan uçakların bakımı ve eğitimleri için ise güzel münasebetler kurabileceği ülkelere bakabilirler.
Taliban güçlerinin öbür silahları kavraması çok daha kolay olacak. Taliban piyadeleri ele geçirdikleri kara muharebe teçhizatları konusunda rahat görünüyor. Yıllar içerisinde denetim noktalarının ele geçirilmesiyle birlikte bu çeşit silahlarla daha fazla haşır neşir olmuşlardı.
Washington’daki Wilson Merkezi müdür yardımcısı Michael Kugelman ise Taliban’ın bu cins çağdaş silahlara erişiminin “muazzam bir başarısızlık” olduğunu söylüyor.
Tüm bunların yanı sıra ele geçirilen bu silahların tesirlerinin Afganistan ile sonlu kalmayacağı da düşünülüyor. Küçük silahların karaborsada satılmaya başlaması ve dünyadaki öbür isyanları körüklemeye başlamasından korkuluyor.
Bunun aciliyeti olan bir risk olmadığını lakin önümüzdeki aylarda bir tedarik zincirinin ortaya çıkabileceğini söyleyen Vittori, “Bunu durdurma sorumluluğu Pakistan, Çin ve Rusya üzere komşu ülkelerdedir” diyor.
Campbell, Taliban’ın bu mevzularda sorumlu üzere görünmeye istekli olduğunu fakat dünya çapında ideolojik olarak misal kümeleri desteklememenin onlar için güç olacağını söylüyor.
Taliban bünyesindeki birlik ve beraberlik, bu silahların nasıl kullanılacağı konusunda rol oynayacak bir öteki kritik faktör.
Vittori, Taliban ittifakı içindeki ayrılıkçı kümelerin silahları yanlarına alarak ayrılmaya karar verme mümkünlüğünün olduğunu söylüyor. Bu nedenle de ülkeyi ele geçirmenin coşkusu biraz olsun yatıştığında, Taliban önderlerinin kümesi bir ortada tutup tutamayacağı hayli değerli olacak.
David Brown da habere katkı sağlandı.