Nazilerin 1 Eylül 1939’da Polonya’ya saldırması sonucu İngiltere ve Fransa’nın Nazi Almanyası’na savaş ilan etmesi, İkinci Dünya Savaşı’nın başlangıcı kabul edilirken, tüm dünyada savaş kurbanları ve savaşın yol açtığı yıkım ile ilgili aktiflik ve merasimler düzenleniyor.
Bundan 82 yıl evvel bugün (31 Ağustos 1939) Polonyalı askerlerin kıyafetlerini giymiş Almanlar, Polonya’nın Gliwice kentindeki radyo istasyonunu basarak Lehçe yayın yaptı.
Alman aykırısı bu yayın, daha evvel Avusturya ve Çekoslovakya’yı da hudutlarına katmış Nazi Almanyası’nın, Polonya’yı işgal hareketine bir münasebet gösterildi ve bir gün sonra işgal operasyonu başladı.
Lakin Nazilerin bu operasyonu, daha evvelkiler üzere kınama ve reaksiyon açıklamalarıyla değil İngiltere ve Fransa’nın savaş ilanıyla karşılık buldu.
Daha sonra Naziler tarafından planlandığı ortaya çıkan Gliwice Olayı’nın akabinde başlayan Polonya’nın işgali, yalnızca İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasına neden olmadı birebir vakitte yaklaşık 85 milyon kişinin hayatını kaybetmesine yol açtı.
Ölenler ortasında Almanya’nın teslim olduğu gün intihar eden İkinci Dünya Savaşı’nın baş sorumlusu ve Nazi Almanyası başkanı Adolf Hitler de bulunuyordu.
Nazilerin Avusturya ve Çekoslovakya’yı alması reaksiyon görmedi
Nazi Almanyası, Hayat Alanı (Lebensraum) ismini verdiği siyasetiyle, Doğu Avrupa’da yaşayan Alman azınlığın Almanya hakimiyetinde birleşmesini, o bölgelerin kolonizasyonunu ve bu topraklara Almanların yerleştirilmesini amaçlıyordu.
Bu kapsamda Almanya evvel Avusturya’yı ele geçirmesi gerekiyordu. Bunun için Avusturya’ya Almanya’yla birleşme daveti yapan Naziler, birleşmemesi halinde işgal edileceği istikametinde Avusturya’ya ültimatom verdi.
Almanya-Avusturya birleşmesi Birinci Dünya Savaşı sonrası imzalanan Versay Mutabakatı’na açıkça ters olmasına karşın mutabakatın tarafları Birleşik Krallık ve Fransa, bu teşebbüsü yalnızca diplomatik olarak protesto etti.
Avusturya’yı 1938’de tek kurşun atmadan ilhak eden Hitler, gözünü Çekoslovakya’ya dikti. Birebir yıl düzenlenen Münih Konferansı’nda, Çekoslovakya’yı muhafaza kelamı veren ve askeri mutabakatlar yapan Fransa ve Birleşik Krallık, ülkenin batısındaki Südet bölgesinin Almanya’ya bağlanmasını kabul etti.
Nazi Almanyası, hiçbir reaksiyon görmeden girdiği Südet bölgesinin akabinde tüm Çekoslovakya’yı da işgal etti.
Sovyetler ve Naziler işgalden bir hafta evvel Polonya’yı paylaştı
Almanların yaşadığı tüm bölgeler ile birlikte tüm Avrupa’yı ele geçirme planı bulunan Hitler’in bir sonraki adımı ise zayıf gördüğü komşusu Polonya’ydı. Lakin karşısında, Polonya üzerinde hak sav eden ve genişleme alanında gören Sovyetler Birliği vardı.
Naziler ve Sovyetler, 23 Ağustos 1939’da Polonya’yı paylaşmayı öngören “Ribbentrop-Molotov Paktı”nı imzaladı. Saldırmazlık Paktı olarak da anılan bu mutabakat ile taraflar, Polonya’yı tesir alanlarına nazaran ikiye böldü.
Tarihler 31 Ağustos’u gösterdiğinde gerçekleştirilen düzmece Gliwice olayının bir gün sonrasında Nazi Almanyası Polonya’ya saldırdı ve 1 ay sürecek işgal operasyonunu başlattı.
Çekoslovakya ve Avusturya’nın Almanya’ya bağlanmasına sessiz kalan Birleşik Krallık ve Fransa ise bu olaydan 2 gün sonra lakin Almanya’ya savaş ilan edebildi. ABD’nin savaş ilanı için ise 2 yıl geçmesi gerekiyordu.
Polonya’yı 1 ayda Sovyetlerle yapılan mutabakata nazaran işgal eden Naziler, paktı ihlal ettiği 1941’e kadar Danimarka, Hollanda, Belçika, Lüksemburg, Fransa, Yugoslavya ve Yunanistan’ın tamamını ya da bir kısmını topraklarına kattı.
Paktın ihlali ise Haziran 1941’de Nazilerin, Sovyetlerin elindeki Polonya topraklarına saldırarak Rusya’ya yanlışsız yürümesiyle gerçekleşti. Bu ihlal İkinci Dünya Savaşı’nın taraflarını da belirledi.
Mihver Devletlerinin ana ögelerini, topraklarını genişletme isteğinde olan Nazi Almanyası, Faşist İtalya ve Japon İmparatorluğu oluştururken, bu ittifakın karşısında ise Birleşik Krallık, ABD ve Sovyetlerin oluşturduğu Müttefikler yer aldı.
Japonların akınıyla ABD de savaşa dahil oldu
Polonya’nın işgali her ne kadar İkinci Dünya Savaşı’nın başlangıcı kabul edilse de Fransa ve İngiltere’nin Almanya’ya karşı harekete geçmesi neredeyse 8 ay aldı. Savaşın öteki cephesinde yer alan Japonya ise Polonya’nın işgali sırasında esasen Çin’le savaştaydı ve Asya’daki aktiflik alanını genişletmeyi amaçlıyordu.
Japonya, Müttefiklere dayanak sağlasa da savaşın tarafı olmayan ABD’ye Aralık 1941’de Pearl Harbor baskınıyla saldırınca ABD de savaş ilan etti ve Müttefiklerin safında yerini aldı.
Çin ise 1937’den beri savaşta olduğu Japonya karşısında Müttefiklere resmen 1941’de katıldı.
Taraflara, bölgesel gayeleri olan ülkeler ile sömürgelerin de katılmasıyla tarihin en büyük savaşının cepheleri dünyanın her noktasında kuruldu.
Polonya’da başladı, Japonya’da bitti
İkinci Dünya Savaşı’nın sonu Almanya’nın teslim olmasıyla değil, Japonya’nın teslim olmasıyla geldi. Sovyetlere saldırarak çok geniş bir coğrafyada savaşan Naziler, ikmal ve tedarikte yaşadıkları ezaya ek olarak bir de kış koşullarıyla çaba ediyordu.
Naziler için sonun başlangıcı ise 1944’ün son günlerinde yaşandı. Hitler, Batı Cephesi’nde Müttefik sınırlarını yararak ana ikmal limanı Belçika’nın Atwerp kentine ulaşmayı, böylelikle savaşı masada bitirmeyi hedefliyordu.
Başarısız olan bu teşebbüsü İtalya ve Polonya üzerinden Müttefiklerin sürdürdüğü operasyonlar izledi. Hitler’in en kıymetli müttefiki İtalyan diktatör Benito Mussolini 28 Nisan 1945’te İtalyan partizanlar tarafından öldürülürken Müttefik güçleri Berlin’i alarak Almanya’yı savaş dışı bırakmaya çok yakındı.
Müttefik bombaları Hitler’in Berlin’deki sığınağı yakınlarında patlarken 30 Nisan 1945’te Hitler intihar etti ve ölmeden evvel cesedinin yakılmasını emretti.
Kent, Hitler’in intiharının birkaç gün sonrasında teslim oldu. Lakin savaşı bitiren olay Japonya’da ağustos ayında yaşandı. ABD’nin atom bombası kullanarak Hiroşima ve Nagazaki kentlerini vurması, Japonya’nın teslim olmasına giden yolu açtı.
Japonya’nın teslim olmasıyla İkinci Dünya Savaşı resmen sona erdi.
Toplama kamplarında dehşetli deneyler yapıldı
Avustralya’dan ABD’ye, Kuzey Afrika’dan Rodos yerine kazara vurulan Muğla’nın Milas ilçesine kadar yayılan İkinci Dünya Savaşı sonunda ölenlerin sayısı kayıp ve kayıt altında olmayan vefatlar nedeniyle kesin olarak bilinmese de 70 ila 85 milyon olduğu varsayım ediliyor.
Bu ölümlerin 20 milyonunu asker vefatları oluştururken kalanını soykırım, bombalamalar, açlık ve hastalıklar nedeniyle ölen siviller oluşturuyor. Yaklaşık 6 milyon Yahudi, bu devirde toplama ve çalışma kamplarında öldürüldü.
Kamplarda öldürülenler ortasında çingene, engelli ve Slavlar da yer alırken Japonya ise Çinlilere karşı katliamlara girişti. Savaş, insanlık tarihinin gördüğü en dehşetli bilimsel araştırmaların yapıldığı bir periyot olarak da tarihte yerini aldı.
Alman araştırmacılar, savaş esirleri ve toplama kamplarındaki siviller üzerinde çeşitli deneyleri narkoz kullanmadan yaparken birçok insan bu deneylerde hayatlarını kaybetti ya da sakat kaldı.
Birleşmiş Milletler kuruldu
Savaşın akabinde kurulan Nuremberg Askeri Ceza Mahkemesi’nde üst seviye Naziler yargılandı. Yargılamalar sonucunda kimi mahkumlar idama kimileri ise ömür uzunluğu mahpusa mahkum edilirken Japon hatalılar için Uzak Doğu Memleketler arası Askerî Ceza Mahkemesi kuruldu.
Japon yetkililerden İmparator ve veliahtı dışındakilerin tamamı yargılanırken ikisi eski başbakan olmak üzere 6 kişi idam edildi.
Savaş sonucunda birebir acıların bir daha yaşanmaması için savaş cürümleri ve soykırım cürümleri tanımlamaları yapılırken dünya siyaseti de tekrar şekillendi.
Memleketler arası iş birliğini artırmak ve çatışmaları önlemek hedefiyle savaşın kazananları İngiltere, ABD, Sovyetler Birliği, Çin ve Fransa’nın daimi üye olduğu Birleşmiş Milletler kuruldu.