Kıbrıs’ta tahlil süreci 2017’de Crans Montana sürecinin beklendiği biçimde bitmemesinin akabinde bir sefer daha durma noktasına geldi. Ersin Tatar, 2020’de “müdahale” tartışmalarıyla geçen bir seçimin akabinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı olduktan sonra Ankara açıkça adada federal tahlili terk edip iki devletli tahlili desteklemeye başladı. Tatar’ın telaffuzlarıyla birlikte Güney Kıbrıs Rum İdaresi (GKRY) Cumhurbaşkanı Nikos Anastasiadis’in de telaffuzları sertleşmeye başladı. Kıbrıs sıkıntısına tahlil arayışları bir kere daha çıkmaza girerken geçen hafta GKRY’de Eğitim Bakanlığı’nın, öğretmenlere, ders kitaplarından Atatürk’ün olduğu sayfaları yırtmalarını söylediği ortaya çıktı. Gelişmeleri T24’e kıymetlendiren Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin birinci Türk Avrupa Parlamentosu üyesi Niyazi Kızılyürek, “Siyasi seçkinler milliyetçiliği bir araç olarak kullanıp okullara taşıyorlar” dedi.
Avrupa Birliği’ne üye olan bir ülkede kitap sayfalarının yırtılmasının talep edilmesinin kabul edilemez olduğunu tabir eden Kızılyürek, mevzuyu Avrupa Parlamentosu Kültür ve Eğitim Komitesi’ne taşıyacağını belirtti. Kızılyürek, Eğitim Bakanlığı’nın talebine Rum tarafında sert reaksiyon gösterilmesinin şad edici olduğunu belirtse de, son gelişmenin “sivil toplumun uzlaşmaya açık olmasına karşın siyasetin kitlenmiş olması” formunda ifadelendirdiği bir öbür kronik sıkıntıya işaret ettiğini vurguladı.
GKRY Eğitim Bakanı’nın milliyetçi tavrıyla tanınan bir siyasetçi olduğuna dikkat çeken Kızılyürek, iki tarafın da eğitimde ıslahata gereksinim duyduğunu belirtti.
“Kıbrıs sıkıntısının çözülmesi ne üniter devletle, ne iki başka devletle mümkündür. Bu çeşit teklifler sorunu uzatmaya ve tansiyonu çoğaltmaya yarar” görüşünü lisana getiren Kızılyürek, adada kalıcı tahlilin yalnızca Birleşmiş Milletler liderliğinde bir federal devlet kurulmasıyla sağlanabileceğini savundu. Kızılyürek, bu çizgiye dönmesini umduğunu vurguladığı Türkiye’nin böylelikle Anastasiadis üzerindeki baskıyı artırabileceğini belirtti.
“Atatürk sayfaları yırtılmasa da kitap müfredattan kaldırıldı, çok üzücü”
Niyazi Kızılyürek’in T24’ün sorularına verdiği cevaplar şöyle:
Geçen hafta Eğitim Bakanlığı’ndan gelen acil kodlu bir iletiyle, öğretmenlerden ders kitaplarından Atatürk fotoğraflarını yırtmaları istendi. Neden bu yıl bu türlü bir karar artık alındı?
Şunu söylemek gerekiyor; mevcut Kıbrıs Rum Eğitim Bakanı çok milliyetçi halleriyle bilinen bir siyaset insanıdır. Herhalde bu türlü bir şey yapması kimseyi şaşırtmadı, ancak çok sert yansılarla de karşılaştığını söylemem gerekiyor. Doğrusunu isterseniz bu asla kabul edilemeyecek bir yaklaşımdı ve ben de zati müdahalede ve açıklamalarda bulundum. Tıpkı vakitte bu mevzuyu da Avrupa Parlamentosu Kültür ve Eğitim Komitesi’ne taşımaya kararlıyım. Zira AB üyesi bir ülkede, bir kitabın sayfasını yırtmak kabul edilebilir bir şey değildir. Yapılana yükselen reaksiyonlar vardı, güzel tarafı buydu. Öğretmenler Sendikası’ndan, entelektüellerden, İşçi Halkın İlerici Partisi’nden (AKEL) gelen sert yansıların akabinde sayfaların yırtılmasından vazgeçildi ancak bu sefer de kitap müfredattan kaldırıldı. Bu da kabul edilebilir bir şey değildir. Üstelik çok bu türlü nefret dolu, palavra yanlış telaffuzlarla Eğitim Bakanı kendisini savunmaya çalıştı. Yaptığı açıklamaların hiçbiri de tarihi gerçeklere uymuyordu; Atatürk ile ilgili kısmından kelam ediyorum. Doğrusu çok üzücü bir olayla karşı karşıyayız, ancak sayın Eğitim Bakanı’nın milliyetçi biri olduğu da yaygın bir kanıdır.
Eğitim Bakanlığı tarafından yırtılması istenen sayfa
“Okullarda karşılıklı önyargı üreten tarih eğitimine alternatif kitap”
Aslında siz de yaşananlardan sonra bir açıklamada bulundunuz; adanın iki tarafında da milliyetçiliği eğitim sistemine bir formda işlediğinden kelam ettiniz. Bu adadaki ayrıştırmayı daha da fazla artıran bir şey değil mi?
Ben yıllardan beri tarih eğitimi üzerinde çalışan bir akademisyenim; hem Balkanlar hem de Kıbrıs konusunda. Uzun vakit bu mevzu hakkında bir proje yürüttük ve tarih eğitiminin nasıl nefreti ve önyargıları çoğalttığını saptadık ve buna alternatifler önerdik. Kıbrıs, bu ülkeler ortasında en makûs durumda olan örneklerden bir tanesi. Tarih eğitiminin büsbütün karşılıklı önyargılar üretmeye dayalı olduğunu söyleyebilirim. Hakikaten şu konuştuğumuz sırada da Avrupa parlamenteri olarak yaptığım yeni bir çalışma ile Kıbrıs Türk ve Rum okullarında tarih eğitimini değerlendirdim. Bu çalışma üç lisanda piyasaya bugün çıktı ve cuma günü tanıtımını yapacağız. Hatta tanıtımında Sayın Mehmet Ali Talat– ki biliyorsunuz kendisi cumhurbaşkanı olduğu vakit tarih kitaplarını uygun tarafta değiştiren biriydi- ve eski Kıbrıs Rum Eğitim Bakanı Andreas Demetriou yer alacak. O da tarih eğitimini değiştirmeye çalışmış ve başaramamış, zira çok sert reaksiyonlarla karşılaşmıştı. Hatta istifa etmesi gerekmişti. Artık cuma akşamı Lefkoşa’da bu kıymetli kişinin tanıtacağı bu yapıtı piyasaya sürüyorum. Kitap İngilizce, Türkçe ve Yunanca yayımlandı. Umarım bu cins tartışmalarda hem kamuoyunu bilgilendiririz hem de tarih eğitiminin gözden geçirilmesi gereğini de herkes anlar. Fakat doğrusunun isterseniz Kıbrıs Rum Eğitim Bakanı’ndan ve KKTC’deki mevcut ortamdan umutlu değilim. Siyasi seçkinler milliyetçiliği bir araç olarak kullanıp okullara taşıyorlar. Bu ortada duran bir gerçeklik. O yüzden sivil toplumu bu mevzuda aydınlatmakla yetineceğiz şu basamakta. Fakat birebir biçimde vakit zaman bu sıkıntıları de AP Kültür ve Eğitim Komitesi’ne taşıyacağımı da söylemek isterim.
AB Kıbrıs’ı Rum idaresi altında tek devlet olarak tanıyor. Tatar idaresinde KKTC’nin telaffuzları sertleşirken Rum tarafında Anastasiadis’in telaffuzları de sertleşmeye başladı. AB’nin sürecin ciddileşmemesi, hatta çözülemeyecek bir noktaya gelmemesi için oynayabileceği yahut oynamayı planladığı bir rol var mı?
AB, Kıbrıs sorunu konusunda çok büyük bir düş kırıklığına uğradı. Zira Kıbrıs Cumhuriyeti AB’ye üye olurken aslında bütün beklentiler Annan Planı etrafında adanın tekrar birleşmesi tarafındaydı. Lakin bu maalesef bildiğimiz üzere gerçekleşmedi. Münasebetiyle de-facto bölünmüş bir devlet AB üyesi oldu. AB o tarihten beri Kıbrıs sıkıntısına son derece dikkatli yaklaşıyor. Öne çıkmaya uğraşmıyor. Daha çok BM’nin yürüttüğü diplomasi uğraşlarına dayanak vermekle yetiniyor. Kıbrıslı Türklere bir ölçü mali takviye aktararak dayanak çıkmaya çalışıyor fakat AB’yi bir oyuncu olarak görmüyoruz. Bir aktör olarak görmüyoruz. Aslında Türk tarafının da itirazları var. Yani Kıbrıslı Rumların AB’ye girmiş olmasından dolayı Türkiye de AB’nin faal olarak sürece dahil olmasına karşı çıkıyor esasen. Hasebiyle AB, Kıbrıs konusunda maalesef mevcut bölünmüşlük durumuyla yaşamak zorunda kaldı diyelim. Fazla bir tesiri olduğunu maalesef söyleyemem.
“Rum tarafı AB üyesi olurken önemli itibar kaybına uğradı”
Pekala AB’nin direkt bir aktör olarak tesiri olmasa da GKRY’nin üye ülke olması masada Türkiye yahut KKTC’ye karşı elini güçlendirmiyor mu? Ya da bir eşitsizlik ortamı oluşturmuyor mu?
KKTC’de Annan Planı’na takviye yürüyüşü, 2004
“Ne iki farklı devlet ne de Kıbrıs Cumhuriyeti’ne dönüş mümkün”
Dediğim üzere, Tatar’ın telaffuzları sertleştikçe Anastasiadis’in telaffuzları de sertleşiyor. Rum başkanın telaffuzlarından de ‘1960 Anayasası’na dönüş’ vurgusu öne çıkıyor. Bu telaffuzdan ne çıkarım yapmalı; ne anlamalıyız?
Bakın ben Sayın Anastasiadis’in bu bahisteki telaffuzlarını hiç ciddiye almıyorum açıkçası. 1960 Anayasası’na dönmenin hiçbir şartı olmadığını düşünüyorum. Anastasiadis’in 2017 Crans Montana’dan sonra vakit zaman ortaya farklı görüşler attığını gördük. Zira 2017 Crans Montana’da Anastasiadis’in tahlil iradesi sınandı ve federal tahlil konusunda istekli olmadığı ortaya çıktı. O tarihten sonra vakit zaman ‘iki farklı devlet’ten kelam etti, vakit zaman ‘gevşek federasyon’dan kelam etti, son olarak da ‘’Efendim işte 60’a da dönebiliriz’’ halinde şeyler söylüyor. Ben bunları pek ciddiye almıyorum; 60’a dönüşün hiç şartı yok zati. Rum tarafında da bu çok ciddiye alınmış bir şey değil, başta AKEL olmak üzere oldukça bir reaksiyon geldi zati. Başka taraftan şu da var; Crans Montana’dan sonra Türkiye’nin siyasetinde da bir değişim oldu ve federal devlet yerine iki başka devlet modeliyle geldiler. Bir tarafta federal tahlilden yana tartısını koymayan bir Nikos Anastasiadis, öteki tarafta tahminen ona reaksiyon olarak ‘artık iki farklı devletten konuşurum, bir üçüncü model hakkında konuşmam’ diyen Türk tarafı. Münasebetiyle Kıbrıs sorunu tam bir çıkmaza sürüklenmiş oldu. Bu şartlarda ne iki farklı devlet mümkündür ne de Kıbrıs Cumhuriyeti’ne dönüş mümkündür. Bunun altını çizmekte fayda var. Kıbrıs meselesinin çözülmesi ne üniter devletle ne iki başka devletle mümkündür. Bu cins teklifler sorunu uzatmaya ve tansiyonu çoğaltmaya fayda.
Adada şayet kalıcı bir tahlil istiyorsak BM kararlarının da memleketler arası toplumun da kabul ettiği siyasi eşitlik temelinde bir federal devletin kurulmasıdır. Bence Türk tarafı oradan ayrılmamalıydı. Oraya dönmek gerekiyor, hakikat siyaset odur. Anastasiadis üzerinde bir baskı oluşturulacaksa da federal devleti sahiplenerek bu baskıyı uygulayabilirsiniz. Onu güç duruma düşürebilirsiniz. Aksi halde artık olduğu üzere siz iki devlet dediğiniz vakit Anastasiadis’in eli rahatlıyor maalesef. Milletlerarası toplum düzeyinde de böyledir bu. Münasebetiyle bu son devir Türk siyasetini son derece yanlış buluyorum, umarım bir an evvel oradan dönülür.
KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar
“Söz konusu Kıbrıs ise hiçbir şeyin garantisi yok”
Son olarak şunu sormak istiyorum; BM’nin yürüttüğü bir süreçte federal tahlile gerçek bir yolda gidilse bile geçmişte de artık de iki tarafın da taviz vermekten kaçındığını gördük. Diyelim ki masaya bir tahlil getirildi; Annan Planı’nda yaşananların aynısının yaşanmayacağının bir garantisi var mı?
