Rusya’da 3 gün sürecek genel ve lokal seçimlerde oy verme süreci başladı.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, seçimler için “ülkenin ve toplumun hayatındaki en değerli olay” tabirini kullandı.
Pekala seçimler neden bu kadar değerli?
5 soruda derledik.
1. Kimler seçiliyor, kimler oy kullanıyor?
Adaylar, Rusya Parlamentosu’nun alt kanadı Duma’nın 450 sandalyesi için yarışıyor.
Rusya’da Devlet Lideri, ülkenin kalkınması ismine izlencek siyasi ve ekonomik rotayı belirlemekte çok daha fazla yetkiye sahip. Lakin parlamentonun da yeni maddelerin teklif edilmesinde kıymetli rolü var.
Rusya, 85 bölge ya da cumhuriyetlerden oluşan federal bir devlet. Belediye meclisleri ya da birtakım yerlerde anıldığı biçimiyle mahallî parlamentolar, mahallî harcamaları denetim edip, insanların hayatını direkt etkiyor ve bölgesel kalkınmada öncü rol üstleniyor.
Bu nedenle, lokal meclislere kimin seçileceği, beşerler için federal parlamentoya kimin seçileceği kadar değerli. Bu defa, ülkedeki 85 bölge ya da cumhuriyetin 39’unda mahallî meclis, 9 bölge ve cumhuriyette de valiler seçilecek.
Rusya’nın karışık bir oylama sistemi var. Duma’daki sandalyelerin yarısı parti listelerinden yarısı da oy çokluğuyla seçiliyor.
Rusya’da kayıtlı 108 milyon seçmen var. Ülke dışında da iki milyon Rus seçmen yaşıyor. 95 binden fazla sandık kurulması bekleniyor.
Rusya, 11 farklı saat dilimine yayılan geniş bir ülke. Uzak Doğu’daki Kamçatka bölgesinde sandıklar açıldığında, Rusya’nın batısında yaşayanlar şimdi yataklarına bile gitmemiş olacaklar.
2. Seçimler neden üç gün sürüyor?
Normelde, Rusya’da seçimler Pazar günü yapılır ve bir gün sürerdi.
Geçen yıldan bu yana kurallar değişti ve Covid kısıtlamaları nedeniyle 2020’deki Anayasa Referandumu’nda olduğu üzere, toplumsal arayı sağlayabilmek için oylama üç güne yayıldı.
Bu kere oy verme süreci Pazar gününe kadar sürecek.
Rusya’nın birtakım bölümlerinde ayrıyeten, seçim komitesinin internet sitesinden uzaktan oy verme imkanı da var.
3. Kimler yarışıyor?
Seçimlere 10’un üzerinde siyasi parti ve yüzlerce bağımsız aday katılıyor.
Birçoğu seçimle misyona gelinen kuruluşlara hakim, yerleşik partilere üye.
Seçim kampanyasında daha çok, seçime girmesi engellenen muhalif adaylar konuşuldu.
Rus makamları, bu isimlerin haklarında devam eden isimli soruşturmalar yüzünden seçime sokulmadıklarında ısrarlı.
Seçime girmesine müsaade verilmeyen adaylar ortasında, hem daha evvel mahallî parlamentolara seçilmiş olanlar hem de birinci sefer yarışa girenler var.
Rusya Devlet Lideri parlamento üyesi olmadığından Putin seçime girmeyecek lakin oy verebilecek.
4. “Akıllı oy” ne ve Google’ın bununla ne ilgisi var?
2018’de, muhalif akitivist Aleksey Navanli ve destekçileri “akıllı oy” ismini verdikleri bir taktik benimsedi. Bununla, iktidardaki Putin’in Birleşik Rusya Partisi’nin gücünü daha da artırmasını engelleyeceklerine inanıyorlardı.
Seçmenlere, yetkili makamların takviye verdiği adayın seçilmesini önlemek için hangi adaya oy vermeleri gerektiğini söyleyen bir uygulama geliştirdiler.
Navalni ve takımı, bu sistemin kimi mahallî seçimlerde tesirli olduğunu söylerken, bu argüman birtakım muhalif siyasetçiler ve yetkili makamlarca yalanlandı.
Yaz aylarında, Ocak’tan bu yana mahpusta bulunan Aleksey Navalni’yle kontaklı tüm kuruluşlar, aşırılıkçı ve yabancı casuslar olmakla suçlandıktan sonra yasaklandı.
Ülkenin güneyindeki Wollintrade isimli bir firma, Rusya Patent Kurumu’na “akıllı oy”un ticari isminin haklarını almak için müracaat yaptı.
6 Eylül’de de Rus devlet medya denetleme kuruluşu, “akıllı oy” internet sitesini engelledi.
“Akıllı oy” arama sonuçları, Rus arama motoru Yandex’ten kaldırıldı fakat Google aramalarında görülüyordu.
Oylamadan bir gün evvel de Rusya’nın esas taşınabilir telefon hizmet sağlayıcısı şirketleri, Aleksey Navalni’nin bir arkadaşının Duma adayları tekliflerini yayımlamasından sonra Google docs bulut hizmetine erişimi engelledi.
Bugün de Google ve Apple, Akıllı oy uygulamasını uygulama mağazalarından kaldırdı. Navalni’nin destekçileri, bu adımı siyasi sansür diye niteledi ve teknoloji devlerini Rus halkına karşı, Devlet Lideri Putin ile birlikte saf tutmakla suçladı.
5. Sonuçlar ne vakit bekleniyor?
Bu bölgeden bölgeye değişiyor.
Kimi bölgelerde sonuçlar Pazartesi günü alınabilecek fakat birtakım yerlerde oy sayımı daha uzun sürebilir.
Aynıca kimi mahallî seçimlerde, yarışın ikinci çeşide kalması ihtimali de var.