Son günlerde en çok konuşulan mevzuların başında yükselen besin fiyatları geliyor. Hububattan yumurtaya, süt eserlerinden tavuk etine kadar birçok eserde fiyat artışları yaşanıyor. Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan
Hürriyet’ten Burak Çoşan’ın haberine nazaran uzmanlar üretim planlamasına dikkat çekerken, çiftçinin yani üreticinin maliyetlerinin düşürülmesi gerektiğini söylüyor.
“Çiftçi hangi eserden daha fazla para kazanacağını düşünürse onu ekmeye başladı”
Türkiye’de havza bazlı üretim modelinin bir müddettir devrede olduğunu lakin tam olarak uygulanamadığını tabir eden Konya Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi ve Ziraat Mühendisleri Odası Konya Şube Lideri Prof. Dr. Süleyman Soylu şöyle konuştu:
“Her ilçeye farklı bir havza belirlendi. Ekilecek eserlere destekleme verilecekti. Lakin bu tam olarak uygulanamadı. Bu sistem uygulanamayınca da çiftçi hangi eserden daha fazla para kazanacağını düşünürse onu ekmeye başladı. Bu da plansızlığı beraberinde getirdi. Bir yıl bir eserden çok oluyor ve fiyat düşüyor, öbür yıl fiyat düşük olduğu için üretici bunu ekmiyor. Bu türlü olunca da eser ekilmediği için son tüketici daha değerliye alışveriş yapıyor. Planlama baştan yapılmalı ve çiftçi ona nazaran desteklenmeli. Havza bazlı dayanak modeli var lakin Türkiye’nin her yerindeki çiftçilere birebir takviye veriliyor. Örneğin Konya’da buğday eken çiftçiye daha fazla takviye verilse çiftçi buğday ekmeye devam eder. Böylelikle Türkiye çapında eser deseni de oluşturulur. Daha yılbaşında istikrarlı ve sürdürülebilir bir siyaset belirlenmeli. Hangi esere ne kadar gereksinim olduğu evvelden tespit edilip, üretim planlanırsa çiftçi ona nazaran üretim yapar ve para kazanır. Böylelikle tüketici de uygun fiyatlara besine ulaşır”
“Ancak planlı üretime geçersek bu iş çözülür”
ÜRETİM dalında maliyetlerin çok yükseldiğini tabir eden Türkiye Halciler Federasyonu Lideri Yüksel Tavşan, şöyle konuşru:
“Meyve-sebze dayanıksız tüketim mallarıdır. Üretim olmadığı vakit fiyat yükselir, fazla olduğu vakit da fiyat düşer. Örneğin limon geçen ay 10 liraydı artık 4 lira. Popülist olmadan bakacaksak birinci olarak üretime odaklanmalıyız. Bu yüzden devletin üretim maliyetlerine odaklanması gerekiyor. Fakat planlı üretime geçersek bu iş çözülür. Örneğin mutfağın vazgeçilmezi domates, patates, salatalık, soğan üzere temel eserlere devlet daha fazla takviye vermeli. Bu eserleri eken çiftçiler eser çok da olsa az da olsa para kazanmalı. Yani üreticiye maliyetve emek garantili dayanak verilmeli. Ayrıyeten besin eserlerinin tarladan sofraya kadar olan tüm seyahati kayıt altına alınmalı. Kim hangi eserden ne kadar aldı, kaça aldı üzere tüm bilgiler devletin elinde olmalı. Böylelikle fahiş fiyat artışı olursa da devlet anında tespitini yapabilir. Asıl kıymetli husus ise büyük marketlerin direkt olarak üreticiden eser alması. Bu kadar özgür olmamalılar. Zira piyasayı bu marketler ellerine almış oluyor. Çok yüksek kâr marjıyla satış yapmayabilirler lakin sistem hakikat değil. Onlar çok büyük mal alımı yapınca hallere giren eser ölçüsü da azalıyor. Baştan kurgulanması gereken bir sisteme muhtaçlık var”
“Ekilemeyen topraklar göçmenlerle değerlendirilsin”
TÜRKİYE Besin ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu (TGDF) Lideri Şemsi Kopuz da Türkiye’de ekilmeyen tarım alanlarına dikkat çekti. Kopuz şöyle dedi:
“Türkiye’de ekilmeye bir karış tarım toprağı kalmamalı. Yüksek enflasyonu düşürmek için üretim daha fazla olmalı. Üretimi arttırmak için de çiftçi daha çok desteklenmeli. Ayrıyeten Türkiye’de milyonlarca göçmen var. Bu göçmenlerin birden fazla devlete yük oluşturuyor. Göçmenlerin de para kazanması ve ülkeye yararı olması için devletin elindeki ekilemeyen tarım alanları göçmenlere ektirilebilir. Devlet buradan elde edeceği eseri iç piyasada kıymetlendirir. Kalan eser de ihraç edilebilir. Tabi yerli çiftçi de unutulmamalı. Verilecek dayanaklarla üretmesi için teşvik edilmeli. Türkiye’nin üretmekten diğer devası yok”
“Finansman sorunu çözülmeli”
ANTALYA Ticaret Borsası Lideri Ali Çandır, da çiftçilerin finansman maliyetlerine dikkat çekti. Çandır, şunları söyledi:
“Son devirde devamlı olarak konuşulan ve gündeme gelen fiyat artışlarının birincil nedeni girdi fiyat endeksi ile ziraî üretici ve tüketici fiyat endeksleri ortasındaki üretici aleyhine bulunan önemli açıklıktır. Hakikaten elektrik, mazot, tohum, gübre ve ilaç üzere girdi maliyetleri incelendiğinde geçtiğimiz yıla oranla kimi kalemlerde yüzde 100’ün üzerinde artırım görülmektedir. Öteki taraftan üreticinin tedarik ettiği girdilerin neredeyse tamamı vadelidir. Vade tarihi de çoklukla hasat vaktine odaklıdır ve çok yüksek maliyetlidir. Fiyat artışlarının bir öbür nedeni de 2010 yılında yapılan düzenleme sonrası yaş meyve zerzevat ticareti için hallerin mecburî alan olarak çıkarılmasından kaynaklanmaktadır. Bu düzenleme ile faal piyasa işleyişi için düzgün bir ortam olan hal sisteminin ticaretteki hissesi süratle azalmıştır. Bu durum, kesimde bilhassa maliyet fiyat ilgisinin ve bilgisinin şeffaflıktan ve hakikat kayıtlı olmaktan uzaklaşmasına destek oluşturmuştur.
Bunun kaçınılmaz sonucu olarak piyasa işleyişinin etkinliğinden uzaklaşılmıştır. Yaş meyve zerzevat piyasasının tertibe girmesi ve fiyatların ucuzlaması için; hal kayıt sistemi, kesimdeki tüm ticaret biçimleri için mecburî olmalı ve fiyat oluşumu bu sisteme entegre edilmelidir. Dalın üretim yoğunluklu bölgelerinde kümelenmeye dayalı birer lojistik merkezi ve soğuk zincir suramı yapılmalı ve kooperatifler, birlikler ya da çok ortaklı şirketler tarafından işletmesi sağlanmalıdır. Girdi maliyetinin düşürülmesinin yolu Ziraat Bankası tarafından hasat sonuna kadar finansma-nının karşılanacağı bir girdi platformundan geçmektedir. Kamuya düşen misyon ise piyasada aktör olmak yerine; ehil bir düzenleme, izleme, denetleme ve güzelleştirme (DİDİ) siyasetini hayata geçirmesidir.”