Almanya’da 26 Eylül seçimlerinin Türkiye ile münasebetlerde büyük değişim getirebileceği varsayım ediliyor. Partilerin seçim programları, Türkiye siyasetlerindeki değişim hakkında çok kıymetli ipuçları içeriyor.
Almanya’da Merkel devri kapanırken, gözler 26 Eylül seçimleri sonrasında Türkiye ile alakalarda yaşanması olası değişime çevrildi.
Alman siyasetinde esen değişim rüzgarının, Türkiye siyasetlerini da etkilemesi kaçınılmaz görülüyor. Kurulacak yeni koalisyon hükümetinin Türkiye ile ilgilerde izleyeceği strateji, ortakları ortasında yürütülecek müzakerelerde şekillenecek. Bu müzakerelerin tabanını ise siyasi partilerin seçim programlarında beyan ettikleri durumları ve vaatleri oluşturuyor.
DW Türkçe olarak, Federal Meclis’e girme ihtimali bulunan tüm partilerin seçim programlarında Türkiye ile alakalar konusunda savundukları görüşleri ve vaatlerini mercek altına aldık:
Toplumsal Demokrat Parti (SPD):
Olaf Scholz’un başbakan adayı olduğu ve son anketlerde birinci sırada görünen SPD’nin 66 sayfalık seçim programında Türkiye’ye “Avrupa komşuluk siyasetini geliştirmek” başlığı altında yer vermesi dikkat çekiyor.
SPD, Türkiye’ye yalnızca üç satır ayırarak şu tabirleri kayda geçiriyor:
“Türk hükümetinin iç ve dış siyasetteki yönelimini dertle gözlemliyoruz. Türkiye hukuk devleti, demokrasi ve milletlerarası hukuk unsurlarına uymak zorunda. Avrupa Birliği (AB) ile Türkiye ortasında, bu hususların da eleştirel bir bakış açısıyla ele alınacağı diyaloğun ağırlaştırılması, aciliyet gerektirmektedir.”
Türkiye’nin Avrupa’nın “komşuları” başlığı altında pozisyonlandırılması, AB adaylığından, üyelik müzakerelerinden hiçbir biçimde kelam edilmeyerek “diyalog” vurgusuyla yetinilmesi, SPD’deki siyaset değişikliğinin kıymetli bir göstergesi olarak nitelendiriliyor. Ayrıyeten bu kısımda Türkiye için, Rusya, Çin ve İsrail üzere ülkelere kıyasla çok kısa bir paragraf ayırılması dikkat çekiyor.
Meğer 2017 seçim programında SPD Türkiye’ye, “Barış Projesi Avrupa” başlığı altında yer vermiş, Türkiye’yi “birçok mevzuda değerli lakin bir o kadar da sıkıntı bir ortak” olarak nitelendirmişti. Toplumsal Demokratlar, 2017 programlarında Türkiye’nin AB müzakere sürecinin değerine vurgu yapmıştı. “Ne Türkiye ne de AB kısa vadede Türkiye’nin AB’ye üyeliğine hazır” görüşünü belirtmekle birlikte, “Müzakere süreci AB’nin Türkiye ile tek nizamlı diyalog formatı. Türkiye’nin izole edilmesi Avrupa’nın çıkarına değil. Demokratik güçlerin, güçlendirilmesi ise bilhassa değerli. Bu nedenle sivil toplumu, Türk-Alman şirketlerinin, akademisyen, sanatçı ve gazetecilerin desteklenmesi ve seyahat kolaylığı sağlanmasını destekliyoruz” denilmişti.
Hristiyan Birlik partileri (CDU/CSU):
Armin Laschet’in başbakan adayı olduğu CDU/CSU’nun 139 sayfalık parti programı “İstikrar ve Yenilenme” başlığını taşıyor.
Oy oranları gerileyen ve son anketlere nazaran ikinci parti pozisyonunda bulunan merkez sağdaki Hristiyan Demokratlar, Türkiye ile bağlara “Dünya siyasetlerinde daha çok Avrupa” başlığı altında, çok daha geniş ve ayrıntılandırılmış bir perspektif ortaya koyarak değiniyor. Hatta Türkiye ile alakalarda öngörülen yeni bir yol haritasının tanımı de yapılıyor.
CDU/CSU bu kısımda öncelikle AB’nin genişlemesi için öngördüğü çerçeveyi tanım ediyor, Türkiye’ye başka bir başlık açarak, Ankara’yı bu kapsam dışında tutuyor.
AB’nin yakın komşusu pozisyonunda bulunan ülkelerle yakın ve dostça alakaların Almanya’nın çıkarına olduğu belirtilirken, “genişlemeden evvel derinleşme” prensibine vurgu yapılıyor, yalnızca Batı Balkan ülkelerinin genişleme kapsamında değerlendirildiği bu ülkelerin de lakin AB’deki birlikteliği zayıflatmadıkları ve tüm üyelik kriterlerini karşılamaları halinde üye olabilecekleri belirtiliyor.
Türkiye ile bağlar için öngörülen strateji ise çabucak bunu izleyen kısımda, “Türkiye ile münasebetleri yeni bir tertibe koymak” alt başlığında yer alıyor.
“Türkiye, Almanya ve AB için büyük stratejik ve iktisadi ehemmiyete sahip” denilirken, Almanya’daki Türkiye kökenli toplum nedeniyle de Almanya ile Türkiye ortasında güçlü bağlar bulunduğu belirtiliyor.
Bu nedenle Türkiye ile yakın bir iş birliğinin sürdürülmesini savunan CDU/CSU, “Türk liderliği ile açık, eleştirel ve yapan bir diyalogdan yana olduklarını” lisana getiriyor, Almanya’nın ikili ilgileri güçlendirmeye, Türkiye’deki toplumsal çeşitliliği desteklemeye devam etmesi gerektiğini vurguluyor.
Parti programında, Türkiye’nin demokrasi, hukuk devleti ve insan haklarına hürmet üzere AB’nin üyelik için gerekli siyasi kriterlerinden uzaklaştığı tespiti aktarılırken, “Türkiye ile bağlarımızın, yeni bakış açılarına muhtaçlığı var. Türkiye’nin AB’ye tam üyeliği bizimle kelam konusu olmayacaktır. Bunun yerine yakın bir iştirakte anlaşacağız” sözleri yer alıyor.
Türkiye ile ne çeşit bir “yakın ortaklık” öngörüldüğü de bir yol haritası ile tanım ediliyor. Buna nazaran yakınlaşma istikametinde birinci olarak “ortak çıkarların tanımlanması” ve bunların hayata geçirilmesi için de “sözleşmeye dayalı bir mutabakata varılması” maksadı belirtiliyor.
Ayrıyeten NATO’nun bir pahalar topluluğu olduğu, üyelerinin de insan hakları ve hukuk devleti unsurlarına bağlılık taahhüdünde bulunması gerektiği aktarılıyor, “Türkiye bir NATO partneri olarak kolektif güvenliğe katkısını sunmak, güvenlik siyasetleri istişareleri bağlamındaki yükümlülüklerini de yerine getirmek zorundadır” deniliyor.
2017 seçim programlarında Türkiye’nin AB üyelik kaidelerini yerine getirmemesi nedeniyle AB’ye tam üyeliğine karşı olduklarını kayda geçiren CDU/CSU’nun son programında daha kesin sözlere yer vererek, “Türkiye’nin AB’ye tam üyeliği bizimle kelam konusu olmayacaktır” demesi, artık bu mevzuda bir kırmızı çizgi çizildiği halinde yorumlanıyor.
Geçmişte Merkel’ın tam üyelik yerine ısrarla savunduğu “imtiyazlı ortaklık” bu kere parti programında yer almıyor. Lakin Hristiyan Birlik bağlar için yeni tekliflerini “yakın bir ortaklık” olarak tanımlanıyor ve Türkiye için AB ile münasebetlerde üçüncü bir yol tanım ediyor.
Yeşiller Partisi:
Annalena Baerbock’un başbakan adayı olduğu ve anketlere nazaran üçüncü parti pozisyonunda bulunan Yeşiller Partisi, 272 sayfalık seçim programında Türkiye’ye en geniş yer veren partilerin başında yer alıyor.
Lakin Yeşiller’in Türkiye’yi, “Çok kutuplu dünyada düzgün ilgiler için çalışıyoruz” başlığı altında, ABD, Çin, Rusya üzere ülkelerle birlikte, başka alt başlıklardan biri olarak konumlandırması dikkat çekiyor.
Meğer Yeşiller, geçmişte SPD ile birlikte Türkiye’nin AB üyeliğine en güçlü takviyesi veren partilerden olmuş, yaşanan problemlere karşın üyelik müzakerelerinin sürdürülmesinde ısrar etmişti.
2017 seçim bildirgesinde Yeşiller, demokratik bir Türkiye için AB kapılarının açık tutulması gerektiğini savunmuş, “Müzakerelerin büsbütün durdurulması Türkiye’deki Avrupa yanlısı ve demokratik güçlere yanlış bir ileti verilmesi manasına gelir” demişti.
26 Eylül seçimleri için hazırlanan programında ise Yeşiller, “Siyasi gayemiz, AB üyeliği için görüşmelerin tekrar başlatılmasıdır” tabirlerine yer vermekle birlikte, bunun fakat Türkiye’de demokrasi ve hukuk devletine geri dönüşü sağlayacak bir “U dönüş” ile mümkün olabileceği belirtiliyor.
“Türkiye ile AB’yi birbirinden ayıran münasebetlerden çok birbirine bağlayan nedenler var” tespitine yer bilgiler programda, toplumsal, kültürel ve ekonomik bağlara vurgu yapılıyor, ayrıyeten Türkiye-Almanya münasebetlerinin ortak göç tarihi nedeniyle “yakın ve çok yönlü” olduğu belirtiliyor.
Demokrasi ve insan hakları bahislerinde büyük hassasiyet gösteren Yeşiller, bunu parti programına da yansıtıyor. Türkiye’de son periyotta hukuk devleti ve insan hakları alanındaki ihlaller kınanırken, “Türkiye’de demokrasi ve hukuk devleti, eşitlik ve insan hakları için çaba edenlerin yanında duruyoruz” sözlerine yer veriliyor.
Siyasi münasebetlerle tutuklananların hür bırakılması, Kürt sıkıntısında siyasi diyalog ve barış sürecine dönülmesi davetlerine yer verilen programda, AKP hükümetinin “agresif dış politikasından” vazgeçerek çok taraflı dış ve güvenlik siyasetine dönmesi beklentisinin altı çiziliyor. Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çıkma kararını iptal etmesi de kayda geçirilen beklentiler ortasında yer alıyor.
Türkiye’deki insan hakları örgütleri ve demokratik toplum ile görüş alışverişinin güçlendirileceğine dikkat çeken Yeşiller, gençler ile de değişim programlarının artırılacağı vaadinde bulunuyor.
Merkel devrinde imzalanan AB-Türkiye mülteci mutabakatı, Yeşiller’in en çok eleştirdiği dış siyaset bahisleri ortasında yer alıyor ve partinin önümüzdeki periyotta koalisyon görüşmelerine katılması durumunda bu alanda ağır tartışmalar bekleniyor.
Yeşiller programında, Türkiye’nin AB üyesi 27 ülkenin toplamında daha fazla Suriyeli sığınmacıyı ülkesine kabul ettiğine dikkat çekerken AB-Türkiye mutabakatının, memleketler arası mülteci hukukunu ihlal eden ögeler içerdiğini vurguluyor ve “mevcut mutabakat sonlandırılmalı” vaadine yer veriyor.
AB Kurulu’nun yeni bir mutabakat için yürütülen görüşmelerinde, mutabakatın memleketler arası hukuka uygun olması kaidesine bağlı kalması gerektiği belirtilirken, AB ülkelerine sığınmacıların kabulüne ait asılların ve kontenjanların bağlayıcı taahhütlerle belirlenmesi gerektiği aktarılıyor.
Erdoğan hükümetinin AB ile kriz yaşadığı devirlerde sığınmacıları siyasi koz olarak kullanmasını, Yunanistan hududuna göndermesini eleştiren Yeşiller, seçim programlarında yeni bir mutabakatta Türkiye’nin sığınmacıların insan haklarını garanti etmesi, entegrasyon siyasetleri uygulaması tarafında ögeler bulunmasını talep ediyor.
Yeşiller’in programında, Türkiye ile Almanya ortasında son yıllarda yaşanan gerginliklere de atıfta bulunuluyor ve Erdoğan hükümetinin Almanya’daki Türkiye kökenlilere yönelik siyasetleri eleştiriliyor.
Programda, “Almanya’da yaşayanların, Türk hükümeti yahut destekçileri tarafından araçsallaştırılmasına, gözetlenmelerine yahut tehdit edilmelerine müsaade verilmemelidir” sözleri yer alıyor.
Hür Demokrat Parti (FDP):
Seçimlerden sonra kurulacak koalisyon hükümetinde yer alması mümkün partilerden biri de liberal FDP. Christian Lindner’in liste başı aday olduğu FDP’nin 67 sayfalık parti programında Türkiye ile bağlar “AB üyelik müzakereleri sona erdirilmeli ve Türkiye ile AB ortasında yeni bir bağ inşa edilmeli” başlığını taşıyor.
Alman liberaller, AB’ye adaylığı sona erdirilecek Türkiye ile alakaların yeni bir tabanda, yakın güvenlik siyasetleri ve ekonomik iş birliği temelinde, yine inşa edilmesi gerektiğini savunuyor.
“Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından otoriter bir biçimde yönetilen bir Türkiye, biz Hür Demokratlar için AB’ye tam üyeliğe aday bir ülke olamaz” sözlerine yer verilen seçim programında, şunlar kaydediliyor:
“NATO üyesi ve AB’ye güçlü bir biçimde bağlı olan bir komşu ülke olarak Türkiye vazgeçilemez bir partner. Bu nedenle ittifak içinde güvenlik siyasetleri nedeniyle yaşanan tansiyonun giderilmesinden yana hal alıyoruz. Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan sonra da bir Türkiye var olacak. O güne, bugünden iktisat ve bilim dünyası ile sivil toplumlar ortasındaki alakalarla hazır hale gelinmeli.”
FDP’nin 2017 seçim programı ile bu seçimler için hazırladığı program Türkiye bağlamında çok büyük değişim içermiyor. Daha evvel tekrar Türkiye’nin AB için değerli bir partner olduğu vurgulanmış, “AB- Türkiye münasebetlerinin orta ve uzun vadede nasıl şekilleneceğinin ucu açık” görüşüne yer verilmişti. Çok vitesli bir AB’den yana olunduğuna dikkat çekilen parti programında Türkiye’ye de farklı seçenekler sunulabileceği aktarılmıştı.
Sol Parti:
Sol Parti (Die Linke), düşük oy oranına karşın, seçimler sonrasında SPD liderliğinde kurulması beklenen bir koalisyon hükümeti için ismi geçen partilerden.
Geçmişte Cumhurbaşkanı Erdoğan’a karşı sert tenkitleriyle bilinen Sol Parti’nin 156 sayfalık seçim programında Türkiye’ye pek çok farklı kısımda atıfta bulunuluyor.
Örneğin Sol Parti, Almanya’nın silah ihracatını eleştirdiği kısımlarda, Suudi Arabistan ve Türkiye üzere “Alman silahlarıyla savaşlar yürütenler” ile “Erdoğan rejimi üzere milletlerarası hukuku yok sayan rejimlere” silah satışını durdurması gerektiğini savunuyor. Programda, “Mısır ve Türkiye’deki üzere otoriter rejimlere silah ihracatı derhal durdurulmalı” tabirleri kayda geçiriliyor.
AB-Türkiye Mülteci Mutabakatı’nın iptal edilmesi ve misal mutabakatlara ve iş birliği yollarına son verilmesi gerektiğini savunan Sol Parti, programında Türkiye’de demokrasi ve insan hakları problemlerine da değiniyor.
AB’ye aday ülke pozisyonundaki Türkiye’nin anti-demokratik uygulamalara ve insan hakları ihlallerine son vermesi gerektiğine işaret eden Sol Parti’nin programında şu sözler yer alıyor:
“Türk hükümeti Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarına uymalıdır, demokrasi ve fikir özgürlüğü garanti altına alınmalı, demokratik muhalefete baskıya son verilmeli, HDP’nin tüm tutuklu milletvekilleri ve belediye liderleri hür bırakılmalıdır.”
Almanya için Alternatif (AfD) partisi:
Son anket sonuçlarına nazaran sağ popülist AfD dördüncü parti pozisyonunda. Fakat öbür partiler AfD ile rastgele bir iş birliğine girmeyi reddettikleri için, rastgele bir koalisyon hükümetinde yer alması mümkün görünmüyor. Bununla birlikte parti, Meclis’teki konuşmaları, yürüttüğü kampanyalar ile, kamuoyu tartışmalarını etkilemeyi sürdürüyor.
AfD’nin 210 sayfalık parti programında Türkiye konusuna, “Jeopolitik değişim sürecinde kıymetli ülkelerle ilişkiler” başlığı altında yer veriliyor.
AfD de öbür partilere emsal bir konum takınarak, “Türkiye ile bağlar güç ve bu bağlara tekrar form verilmeli” görüşünü aktarıyor.
Birtakım siyasetçiler ve siyasi gözlemciler tarafından göçmen aksisi, çok sağcı olmakla suçlanan AfD, programında “Türkiye kültürel olarak Avrupa’ya ilişkin değil” vurgusunu yapıyor.
Partinin seçim programında, “Türkiye’nin artan halde İslamlaşması telaşa sebep oluyor ve tıpkı vakitte bu ülkenin Avrupa ve Batılı bedeller topluluğundan uzaklaştığını gösteriyor. Bu nedenle AfD Türkiye’nin AB üyeliğine karşı çıkıyor ve üyelik müzakerelerine derhal son verilmesini talep ediyor” görüşü savunuluyor.
Değer Akal
© Deutsche Welle Türkçe