Çalışma hayatıyla ilgili maddelerimizde patronlar de olduğu kadar personeller için de çeşitli teminatlar bulunuyor. Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, ayrımcılık tazminatı, haklı fesih bunlardan kimileri. Yasal teminatlardan birisi de personellerin çıkartıldıklarında işe geri dönme hakları. Yani işten çıkartılan bir çalışan muhakkak koşullarda tıpkı işe geri de dönebiliyor, ya da bunun yerine tazminat kazanabiliyor. Lakin burada müddet çok değerli.
YASAL BİR SEBEP OLMALI
4857 sayılı İş Kanunu’nun 18. hususuna nazaran “Otuz yahut daha fazla emekçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan çalışanın belgisiz müddetli iş mukavelesini fesheden patron, çalışanın yeterliliğinden yahut davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin yahut işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.”
Buna nazaran patron sizi çıkartmışsa kesinlikle bir yasal sebebi bulunması gerekir. Sabah gazetesinden Faruk Erdem’in aktardığına nazaran, şayet bu sebep yoksa sizin için işe geri dönmenin yolu açılmış demektir.
KİMLER İŞE DÖNEBİLİR
1) Öncelikle iş mukavelesi bilinmeyen müddetli iş kontratı olmalıdır.
Çalışanın çalıştığı yerle hizmet mukavelesi yapmış olmak kaydıyla yani sigortalı olarak çalışıyor olması gerekir. Muhakkak periyodik iş kontratları iş garantisi uygulamasına tabi olmuyor. Lakin makul iş kontratı yapılmış olsa da gerisi gerisine devam ediyorsa (örneğin turizm çalışanları gibi) bu sefer belgisiz müddetli iş mukavelesi haline geleceğinden bu çalışanlar da geri dönüş teminatından yararlanabilecektir.
2) Emekçinin çalıştığı işyerinde en az 6 ay çalışmış olması da kaidedir.
Tıpkı işyerinde işe başladığı tarihten itibaren 6 takvim ayının geçmiş olması kâfi sayılmıştır. Burada şayet deneme mühleti varsa bu mühlet de 6 aylık müddetten sayılacaktır.
3) İşyerinde en az 30 personelin çalışıyor olması da gerekir.
Patronun birden fazla işletmesi var ise işletmelerinde çalışan toplam emekçi sayısı baz alınmalıdır. Yani çalışanın çalıştığı yerde 2 kişi bile olsa toplam şubelerdeki çalışan sayısı 30 ve daha fazla ise teminat hakkı bulunacaktır. Örneğin bir bankanın bir şubesinde 10 kişi çalışsa bile tüm şubeler düşünüldüğünde 30 sayısı geçilmiş olacaktır.
4) İşten sebepsiz çıkartılmak.
Patronun işten çıkartma sürecini yasal bir sebebe dayandırmaması gerekir. Yani hengame eden, kurallara uymayan bir personelin çıkartılması haklı münasebetle olmaktadır.
İKİ TARAFA DA 30 GÜN
Bu kurallar yerine geldiğinde şayet işten çıkartılmışsanız sizin için 30 günlük mühlet başlamış demektir. Bu 30 gün içinde arabulucuya giderek işe geri dönüş başvurusu yapmanız gerekiyor. Bu 30 günlük mühlet hak düşürücü bir mühlet olduğu için çok dikkatli olmak gerekir.
Müddet kaçırılmışsa fesih kabul edilmiş sayılır ve dava açma hakkınız sona erer. Arabulucuda şayet sonuç alınmaz ise bu defa 2 haftalık mühlet içinde iş mahkemesine dava açmak gerekiyor.
TAZMİNATA HÜKMEDİLİYOR
İşe geri dönüş kararı verilirken mahkeme emekçinin çalıştırılmadığı müddet için en fazla 4 maaşa kadar boş geçen müddet tazminatı hükmedecektir. Bunun dışında patronun tekrar işe başlatmaması ihtimaline karşı da bir tazminata hükmediyor. Burada tazminat ölçüsü 8 maaşa kadar çıkmış oluyor. Davanın sonuçlanmasının akabinde çalışanın 10 gün içinde patrona yazılı olarak başvurması gerekiyor. Bu müracaattan sonra patron bir ay içinde emekçiyi işe başlatmak zorunda. Bunu yapmaz ise mahkemenin belirlediği tazminatı ödüyor.