TBMM Global İklim Değişikliği Komitesi’nun taslak raporundaki muhtemel senaryolara nazaran; iklim krizi nedeniyle gıdasızlık ve kuraklık ile bağlantılı hastalıklar artacak, 2030 yılında iklim krizinin sıhhate maliyeti 2-4 milyar dolar ortasında olacak, 2050 yılında ülkedeki besin muhtaçlığı yüzde 60 artacak. Dünyadaki deniz düzeyinin yükselmesi, kuraklık, sel ve taşkınlar yüzünden 200 milyon insan göç etmek zorunda kalacak. Raporda, iklim krizinin önlenmesini amaçlayan Paris Muahedesi’na uzun müddettir taraf olunmaması ekonomik münasebetlere bağlandı.
“Küresel İklim Değişikliğinin Tesirlerinin En Aza İndirilmesi, Kuraklıklarla Çaba ve Su Kaynaklarının Verimli Kullanılması için Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Maksadıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu”; AKP Afyonkarahisar Milletvekili Veysel Eroğlu başkanlığında, toplamda 109 saati aşan 25 toplantı yaptı. Komite üyeleri; Kırşehir, Kayseri, Konya, Burdur ve Afyonkarahisar’da yerinde incelemeler yaptı. Kurul üyeleri ile bakanlık müşaviri, müfettiş, mühendis, yasama uzmanlarından oluşan 37 uzman; iklim krizinin sebepleri, tesirleri ve yapılması gerekenlerin yer aldığı taslak raporu hazırladı.
ANKA Haber Ajansı’ndan Şeyma Paşayiğit’in ulaştığı 680 sayfalık taslak rapor, düzenlemeleri tamamlandıktan sonra yeni yasama yılında TBMM Başkanlığı’na sunulacak.
2030’da milyar dolarlık maliyet 2050’de göç
Rapora nazaran; Türkiye yıllık ortalama sıcaklıkları son 50 yılda 12,5 dereceden 14,5 dereceye yükseldi. Meteorolojik afet sayıları, besbelli halde arttı. Yarı kurak alanlar yüzde 14 artış görüldü. Mümkün senaryolara nazaran de dünya genelinde iklim değişiklikleri nedeniyle gıdasızlık ve kuraklık ile bağlantılı hastalıklar artacak. 2030 yılında iklim krizinin sıhhate maliyeti 2-4 milyar dolar ortasında olacak. 2050 yılında besin gereksinimi yüzde 60 artacak. Yeniden 2050 yılında dünyadaki deniz düzeyinin yükselmesi, kuraklık, sel ve taşkınlar yüzünden 200 milyon insan göç etmek zorunda kalacak.
Paris Mutabakatı’nın imzalanmamış olmasına iktisat gerekçesi
Raporda, iklim krizinin azaltılmasını hedefleyen Paris Mutabakatı ile ilgili tespitler dikkat çekti. Türkiye için “Küresel ısınmanın 2 derece altında kalacak, hatta 1.5 derece altında çalışacak halde tedbirlerin alınması, fosil yakıt kullanımının azaltılmasını, ormanların, su kaynaklarının ve tarım alanlarının korunmasını sağlamak için süratle iklim krizi acil hareket planını hazırlaması artık kaçınılamaz bir durumdur” değerlendirmesi yapıldı.
Öte yandan Güç ve Doğal Kaynaklar Bakan Yardımcısı Alpaslan Bayraktar’ın, Paris Antlaşması’nın hâlihazırda neden onaylanmadığına ait yaptığı bilgilendirmeye de yer verildi. Alparslan Bayraktar, Türkiye’nin iktisat ölçeğinde mutlak emisyon azaltımı yapamayacağı ve Paris Antlaşması’nın bu sorumluluğu yükleme riskinin olduğunu söylemesi dikkat çekti. Etraf ve Şehircilik Bakan Yardımcısı Mehmet Emin Birpınar ise münasebet olarak Türkiye’nin Paris Anlaşması’nda gelişmiş ülke olarak konumlandırılmamasını gösterdi.
“Türkiye taraf olursa kalkınma bankalarından faydalanmaya devam edecek”
Raporda, mevzuya ait yapılan değerlendirmeler de ‘ekonomi’ temelinden şekillendi:
“Paris İklim Antlaşması’nda belirtilen amaçlara ulaşmanın ekonomik maliyetinin önümüzdeki 15 yıl içinde 16,5 milyar dolar olabileceği düşünüldüğünde, iklim krizi ile gayrette sonuç odaklı finansman seçeneklerinin son derece titizlikle yürütülmesi gerekmektedir. Paris Antlaşması’na taraf olup olmama konusunun ileride ekonomik tesirlere yol açacağı aşikârdır. Türkiye taraf olması durumunda; Paris Antlaşması ile ilgili alınacak kararlarda kelam sahibi olabilecek, yeşil teknolojiye yatırım sağlamaya odaklanan çok taraflı kalkınma bankalarından faydalanmaya devam edecek, her yeni beyanın bir evvelkinden daha ileri düzeyde azaltım maksadı içermesi gerekecektir. Bununla birlikte, Paris Antlaşması’nın mutlak azaltım konusunda ceza uygulaması ya da belirli bir emisyon azaltım düzeyini mecburî tutma üzere bir düzeneği bulunmamaktadır.
Türkiye’nin Paris Antlaşması’na taraf olmaması durumunda ise; Paris Antlaşması ile ilgili alınacak kararlarda kelam sahibi olunamayacak ve ikili ticaret mutabakatlarında Paris Antlaşması’na taraf olma mecburiliği ya da Paris Antlaşması’nın uygulanmasına yönelik taahhüt talebi gündeme getirilmektedir. Yeşil İklim Fonu dışında, yeşil teknolojiye yatırım sağlamaya odaklanan çok taraflı kalkınma bankalarından da faydalanamama riski doğacaktır.”
“Su kanunu çıkarılmalı, damla sulama seferberliği başlatılmalı”
Raporda; suların korunması için su kanunu çıkarılması, kullanılan suyun yüzde 77’sinin sulamada kullanıldığından suyun tarlaya basınçlı borulu sistemlerle götürülmesi için ‘damla sulama seferberliği’ başlatılması, yeraltı sularının rezerve edilerek korunması, yatırım hareketlerinin gerçekleşmesi için ulusal teşvik ve finans imkanlarının geliştirilmesi, yangını önleyici önlemlerin alınması başta olmak üzere pek çok teklif sıralandı.
Başka tespit, kıymetlendirme ve beklentiler şöyle:
“Ortalama sıcaklık 2 derece arttı”
Son 50 yılda Türkiye yıllık ortalama sıcaklıkları 12,5 dereceden 14,5 dereceye yükseldi. 2010 yılı en sıcak birinci, 2018 yılı en sıcak ikinci, 2020 yılı en sıcak üçüncü yıl oldu. Yağışlardaki yüzde 22 azalma ile 2008 yılı son 50 yılın en sıcak yılı oldu. Yağışlar, 2020 yılında normaline nazaran yüzde 13 azaldı. Türkiye’de yaz günleri, sıcak günler, sıcak geceler, tropik gün ve geceler artarken; dolu günler, serin günler, serin geceler azaldı. Türkiye geneli 1971-2020 kuraklık dağılımında da 1 yıl inanılmaz, 2 yıl çok şiddetli, 2 yıl şiddetli, 8 yıl orta kurak, 2 yıl hafif kuraklık gözlemlendi. Global modellemelerdeki senaryoların hepsi, ekstrem sıcaklıkların görülme ihtimalinin yükseldiğini ve daha şiddetli sıcak hava dalgalarının artacağını gösterdi. Senaryolardaki artan eğilimlerin bir diğeri da şiddetli yağışlar. Ankara’da, çok şiddetli yağışlı gün sayısının 2021-2099 devrinde 6–10 gün aralığında artması ve günlük azamî yağış ölçüsünün 800-124 mm’ye kadar yükselmesi öngörüldü. İstanbul’da da çok şiddetli yağışlı gün sayısının 2021-2099 periyodunda 18 ila 25 gün aralığında artması ve İstanbul vilayetinde günlük azamî yağış ölçüsünün 2021-2099 periyodunda 94 ila 125 mm’ye kadar yükselmesi öngörüldü.
“2020 felaketler yılı oldu”
Meteorolojik afet sayıları, besbelli formda arttı. 2000’li yıllarda 146 adet afet varken, 2020 yılında 984 afet meydana geldi. 2020 yılı, 1940’tan bu vakte kadar meteorolojik afetlerin en çok görüldüğü yıl oldu. Uzun yıllar dağılımına nazaran şiddetli yağış, sel ve fırtına afetlerinin bütün afetler içindeki oranı yüzde 28’lik oranla birinci sırada; dolu afeti ise yüzde 19’luk oranla üçüncü sırada yer aldı. Son 10 yılda her yıl yaklaşık 100 ve daha fazla sayıda sel olayı gerçekleşti. Tekrar 2020 yılı 1940 yılından bu vakte kadar sel afetinin en fazla görüldüğü üçüncü yıl oldu. Tarım başta olmak üzere birçok alanda değerli ziyanlara sebep olan dolu afeti de son 10 yılda artış eğilimiyle kayıtlara geçti. 2020 yılı kayıt tutulan yıllar içerisinde en fazla dolu afetinin gözlemlendiği yıl oldu. 2020 yılında çıkan 3 bin 399 adet orman yangınında toplam 20 bin 971 hektarlık ormanlık alan ziyan gördü. 2020 yılı çıkan orman yangınları, son 16 yıllık kayıtlar içerisinde yangın sayısı bakımından yüzde 9 ve yanan alan ölçüsü bakımından ise yüzde 14’lük kısmı ile ikinci sırada yer aldı. Önemli tehdit oluşturan çığ afeti de 13 afet ile en fazla 2020 yılında görüldü.
“10 günde dört mevsim yaşandı”
İklim modelleme çalışmalarının ortak sonuçları çerçevesinde; yağışların azalması, sıcaklık ve buharlaşmanın artması, sıcak hava dalgaları ve kuraklık olayların hem sıklığı hem uzunluğu, Akdeniz’deki birçok ülke üzere Türkiye’yi de etkileyecek. Bilhassa fakir bölümler için besin temin sistemi işlemez hale gelebilecek ve besin güvenliğinin tehlikeye girmesi riski artacak. Bunun bir örneği Türkiye’de 2020 yılı mayıs ayının 15-25 tarihlerinde yaşandı. Dört mevsimin görüldüğü 10 günde yaşanan ani hava değişimi sebebiyle; kimi bölgeler çok sıcaktan, birtakım bölgelerde ise çok soğuk, don, dolu ve fırtınadan ötürü tarım eserleri büyük ziyan gördü. Evvel 40 dereceyi gören çok sıcak hava ve çabucak sonrasında eksi 1 dereceye kadar düşen çok soğuk havanın yanı sıra dolu, don ve fırtına birçok bölgede bitkisel eserlere büyük ziyan verdi. Felaketlerden 50’den fazla vilayet etkilendi.
“Yarı kurak alanlar yüzde 14 artış görüldü”
Dünyada kara alanlarının yüzde 25’ini kapsayan çöller, 168 ülkede 1 buçuk milyar nüfusu direkt tehdit ediyor. Her yıl 12 milyon hektar tarım yeri bozuluyor. Türkiye’de pozisyonu itibariyle çölleşmeden etkileniyor. Orman alanlarının yüzde 4.17’si, tarım alanlarının yüzde 38,71, meraların yüzde 53,66’sı orta ve şiddetli ölçekte erozyona maruz kalıyor. Toprakların yüzde 86’sının erozyon tehdidi altına olması çölleşmenin en değerli sebebini oluşturuyor. 1950-1980 ve 1981-2010 karşılaştırıldığında ülkede yarı kurak alanlar yüzde 14 artış görülüyor.
“2050’de 200 milyon insanın göç etmesi ve besin gereksiniminin yüzde 60 artması bekleniyor; 2030 yılında 2-4 milyar dolar maliyet “