Ana muhalefet partisi CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu‘nun başlattığı “Kürt sıkıntısını HDP ile çözebiliriz” açıklamasının akabinde, sorunun muhatabı HDP mi, İmralı mı olacak tartışmaları gündeme geldi. MHP önderi Devlet Bahçeli dahil birçok siyasi parti başkanı bu bahisteki görüşlerini açıklarken, gözler AKP Genel Lideri ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan‘dan gelecek açıklamaya çevrildi.
Birleşmiş Milletler Genel Heyeti için gittiği New York’ta gazetecilerin sorularını yanıtlayan Erdoğan, “Yok Kürt problemini çözmektir, yok şudur, yok budur… Türkiye’de bu türlü bir sorun yok. Biz bu işi çoktan çözdük, aştık, bitirdik” dedi.
“CHP ile HDP ortasındaki Kürt sorunu tartışması, yeni ittifak mı?” sorusu üzerine Erdoğan şu karşılığı verdi:
”Bu ülkede şu anda Cumhur İttifakı bu işin tek tahlil noktasıdır ve ittifak olarak da biz bu tahlilin gayretini sürdürüyoruz. Zira bizim şu anda kitabımızda birlik var, beraberlik var, kardeşlik var ve bununla da bu yolda devam ediyoruz. Yok Kürt sıkıntısını çözmektir, yok şudur, yok budur… Türkiye’de bu türlü bir sorun yok. Biz bu işi çoktan çözdük, aştık, bitirdik. Şayet birliğe, beraberliğe, kardeşliğe inananlar varsa buyursunlar daima bir arada yola devam edelim.“
HDP Sözcüsü Günay: Çözülen Kürt sorunu değil, çözülen sizin iktidarınız
Halkların Demokratik Partisi’nin (HDP) bu açıklamaya cevabı gecikmedi, parti sözcüsü Ebru Günay, ”Çözülen Kürt sorunu değil, çözülen sizin iktidarınızdır, kumpas davalarınız, tasfiye planlarınızdır” dedi.
Kürt sıkıntısının, Türkiye’nin en büyük ve en temel sorunu olduğunu savunan Günay, toplumsal ve siyasal gelişmelerin bu gerçekliği her gün daha fazla açığa çıkardığını söyledi.
Günay, “Kürt sorunu temelde Türkiye’nin demokrasi meselesidir. Kürt sorunu çözülmeden Türkiye demokratikleşemez, Türkiye demokratikleşmeden de Kürt sorunu çözülmez. Bu hususta bizim bakış açımız da rotamız da nettir” dedi.
Kürt sorunu ve muhataplık sorunu üzerinden Türkiye’yi tekrar çözümsüzlüğe mahkûm edecek negatif yaklaşımların geliştiğini savunan Günay, “Kürt halkının talepleri nettir, sorunun muhatapları aşikardır, tahlil yolu açıktır” tabirini kullandı.
- Erdoğan, Türkiye’de Kürt sorunu olmadığını söyledi: Biz bu işi çoktan çözdük, aştık, bitirdik
Tahlil tartışmalarının ciddiyetle, geçmişten ders çıkarılarak ve yaşananları inkar etmeden yürütülmesi gerektiğini belirten Günay, Abdullah Öcalan‘ın da demokratik ve barışçıl bir tahlilin yerinin meclis olduğunu tekraren lisana getirdiğini söyledi.
Kürt probleminin çok boyutlu, çok katmanlı, karmaşık ve artık milletlerarası bir sorun olduğunu söyleyen Günay, tahlil için tüm taraflarıyla müzakere edilmesi gerektiğinin altını çizerek şöyle devam etti:
“İmkan versinler bu sorunu bir haftada çözerim” diyen Sayın Öcalan gerçekliğini de görmezden gelme imkanı yoktur. Muhataplık tartışmaları bu yüzden kapanmıştır.”
Orhan Miroğlu: ‘Kürt Sorunu’ farklı mana ve muhtevalarda kullanılıyor
Adalet ve Kalkınma Partisi MKYK üyesi Orhan Miroğlu, Kürt nüfusu olan ülkelerde tahlilden ne anlaşıldığına bağlı olarak ‘Kürt Sorunu’ denilen kavramın çok farklı mana ve muhtevalarda kullanıldığını söyledi.
Bu kavramı, çok farklı manalar yüklenen ihtilal kavramıyla karşılaştıran Miroğlu, AKP’nin Türkiye koşullarında Kürt vatandaşların yaşadığı meseleleri demokrasi ve sivilleşme olarak anladığını, bu hususta ıslahatlar yaptığını, bu ıslahatlara çeşitli alanlarda hala muhtaçlık duyulduğunu belirtti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, bu mevzuda tahlilin adresinin kendileri olduğunu söylediğini belirten Miroğlu, son açıklamanın tamamının verilmediği için tam olarak anlaşılmadığını savundu. Miroğlu şöyle devam etti:
“Özetle görülebileceği üzere, ‘Kürt sorunu’ siyasi ve demokratik hakların kullanılması, siyasi temsil ve eşitlenme olarak anlaşıldığında öbür şey, ancak bir statü sorunu olarak anlaşıldığında öteki şeyler söylersiniz.“
- Tahlil süreci ve HDP merkezli ‘muhatap’ tartışması nasıl başladı, kim nasıl reaksiyon verdi?
AKP MKYK üyesi Orhan Miroğlu
‘Bugünün kurallarında eskimiş bir kavram’
Orhan Miroğlu, CHP’nin “berbat bir siyasi miras olarak bıraktığı ret ve inkar siyasetlerine” Erdoğan’ın son verdiğini, siyasi riskler değerine tahlil için bir çok ıslahata imza attığını, buna karşılık muhalefet ve HDP’nin mahzurlar çıkardığını öne sürdü.
Bu sorunun içinden biri olarak Kürt sorunu kavramının bugünün koşullarında muhtevası ve manası itibariyle “eskimiş bir kavram” olduğunu savunan Miroğlu şunları söyledi:
“Bu kavrama farklı bir mana da elbette HDP ve PKK’dan geliyor. Bu kesim için bu sorun, Türkiye’nin kuralları ne olursa olsun, öz idare, özerklik üzere özel statülerdir. CHP’nin temsil ettiği siyasi anlayış bu statü fikrine katılıyor mu bilemem, lakin bugün Kürt sıkıntısını çözmek ismine, bırakalım İmralı yahut Kandil’i, HDP ile ve Meclis’te bile hiçbir siyasi parti oturup konuşmaz.“
Evvelce PKK ile diyalog kurulurken, günümüzde koşulların değiştiğini belirten Miroğlu, PKK’nın silahlı gayrete ait gücünün “sıfır seviyesine” indiğini, Türkiye’de sorun olmaktan çıktığını, bu nedenle kayıtsız koşulsuz silah bırakmaktan diğer talihi olmadığını savundu.
‘Bu kısır tartışmaların yararına inanmıyorum’
Miroğlu, Kürt sorunu kavramın tekrar tartışılmaya açılmış olmasının yegane sebebinin de, CHP’nin 2023 seçimlerinde HDP ve Kürt oylarına duyduğu gereksinimden kaynaklandığını ileri sürdü.
Kürt lisanı ve edebiyatında ilerlemeler, yeni imkanlar, siyasi temsil alanının güçlenmesi, başta Erbil olmak üzere diğer ülkelerde faaliyet gösteren silahsız Kürt Partileriyle diyalog, bölgede refahın arttırılması, GAP ve gibisi projelerin süratle bitirilmesi üzere hususların kıymetine değinen Orhan Miroğlu, bölge vekilleri olarak bunları takip etiklerini ve ıslahatların sürmesini istediklerini söz etti.
”Fakat halkımızın yeni ve sonuç vermeyecek maceralara sürüklenmesini de kabullenemeyiz. Bu kadar deneyimden ve güzelleştirmeden sonra bu kısır tartışmaların yararına inanmıyorum. Kürtlerin inkar edildiği, yok sayıldığı devirler bizim reformlarımız sayesinde nasıl ki sona erdiyse, vesayet devirlerinin tarihi mirası olarak hala devam eden kimi problemler varsa, bu problemler da Türkiye’de demokrasinin kurumsal olarak daha güçlü olarak inşa edilmesiyle tarihe karışacaktır.“
Kürt vatandaşların doğal ve demokratik haklarının tahlili için bugünün kaidelerinde muhatap aramaya gerek olmadığını, muhatabın şahsen kimlik talebinde bulunan vatandaşlar olduğunu söyleyen Miroğlu şunları söyledi:
”Kim ne söyleyecekse buyursun söylesin, vatandaş da siyasi manada ne oranda önemsendiğini görsün. Ben Kürdüm, AK Partiliyim, öbürü CHP’li, İP’li, MHP’li HDP’li. Varsa bir talebim bu talebin siyasi partilerin kendi ortalarında pazarlık konusu yapılmasını istemem. Abdullah Öcalan’la yahut oburuyla benim haklarımı oburunun konuşmasına ne hakkı var?“
Miroğlu, halk ortasında bu tartışmaların olmadığını öne sürdü.
- Erdoğan’ın Diyarbakır konuşması HDP’de ve bölgede nasıl karşılık buldu?
CHP İstanbul Milletvekili Sezgin Tanrıkulu
Sezgin Tanrıkulu: Kürt sorunu yoksa Demirtaş neden mahpusta?
Cumhuriyet Halk Partisi İstanbul Milletvekili Sezgin Tanrıkulu da, ‘Kürt sorunu yoktur‘ kelamının sorunun ta kendisi olduğunu söyledi.
”Şayet Kürt sorunu yoksa Selahattin Demirtaş neden mahpusta? Neden sayısız siyasetçi demir kapıların gerisinde yahut sürgünde? Erdoğan tahlil süreci boyunca daima inkârcılığa vurgu yapıyordu. Kürt probleminin bu hale gelmesinde inkârcı siyasetin ne kadar büyük tesiri olduğunu söylüyordu. Artık tıpkı şeyi kendisi yapıyor.“
Tanrıkulu, yüz yıla yayılan ve AKP devrinde “hiç olmadığı kadar derinleşen” Kürt sıkıntısını inkâr etmenin Türkiye’ye kötülük yapmak olduğunu, bunu söylemek için toplumla bağların kopmuş olduğunu ileri sürdü.
CHP’nin gerçekçi davranmak zorunda olduğunu vurgulayan Tanrıkulu, şunları söyledi: ‘‘Çünkü Türkiye’yi yönetmeye adayız ve bu ülkeyi yönetmek için problemlerini yönetmek değil, sıkıntılarını sonlandırmak gerektiğini biliyoruz. Kürt sorunu vardır. Bu sorun tüm Türkiye’nin problemidir. AKP bu sorunu derinleştirmiş ve ülkeyi hem toplumsal, hem siyasal hem de iktisadi açıdan krize sokmuştur ve biz bu sorunu çözmek zorundayız. Bunu da, tıpkı tahlil sürecinde söylediğimiz üzere TBMM yerinde, toplumsal mutabakatı sağlayarak çözebiliriz, çözmek de zorundayız.“
Fazıl Hüsnü Fazilet: ‘Kürt sorunu yoktur’ demek, insan zekasıyla dalga geçmektir
Tahlil sürecinde ‘Akil Beşerler Heyeti’nde yer alan ve 2015 seçimlerinde AKP Diyarbakır beşinci sıra adayı olan Prof. Dr. Fazıl Hüsnü Fazilet‘ e nazaran Erdoğan’ı sıkıntı duruma düşüren, ittifak ortağı MHP önderi Devlet Bahçeli‘nin açıklamaları oldu.
”Bu durumda Erdoğan’ın karşısında iki seçenek bulunuyordu; ya Diyarbakır açıklamasının ardında durup Bahçeli’yle iplerini koparacaktı, ya da MHP ile ittifakı bozmamak için ‘Kürt sorunu yoktur’ telaffuzuna geri dönecekti. Erdoğan ikincisini tercih etti.“
Sebep ne olursa olsun Erdoğan’ın telaffuzunun gerçekliği tabir etmediğini, bir sıkıntıya yok demekle o sorunun yok olmayacağının savunan Fazilet şöyle devam etti:
“Eğitimin her etabında, kamu hizmetlerinin sunumunda Kürtçenin kullanılmadığı, Kürtlerin iradesini hiçe sayıp seçtiği yasal belediye liderlerinin yerine kayyumların atandığı, Kürtlerin değerli bir kısmının siyasi temsilcisi olan HDP’nin şeytanlaştırıldığı ve kapatılmaya çalışıldığı, Türkiye’nin batı vilayetlerinde yaşayan ya da süreksiz olarak çalışmak hedefiyle bu vilayetlerde bulunan Kürtlere yönelik atakların devam ettiği ve kamusal ömrün her alanında ayrımcı muamelenin sürdürüldüğü bir ortamda ‘Kürt sorunu yoktur’ demek, insan zekâsıyla dalga geçmek demektir.“
Vahap Coşkun: Kürt sorununu çözdük demekle sıkıntılar çözülmez
Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Vazifelisi Vahap Coşkun ise Devlet Bahçeli’nin tartışmalara çektiği sert çizgilerle iktidarın hareket alanını daralttığını söylüyor.
”Kürt sorunu elbette ki var. Türkiye’nin içerdeki ve dışardaki meseleleri çok yakından Kürt problemiyle bağıntılı. Irak ve Suriye’deki askeri operasyonlar, içerde kayyum uygulamaları üzere şeyler Kürt sıkıntısından bağımsız değil.“
Coşkun, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamasının tamamına bakıldığında, muhataplık konusunda tahlilin adresi olarak kendisini gördüğünü, hem Bahçeli’yi hem de Kürt seçmeni istikrarda tutan bir yaklaşım sergilediğini belirtiyor.
Sosyolojik olarak Kürt sorununun var olduğunu söyleyen Coşkun, bu sorunun giderek daha memleketler arası bir boyuta vardığını, bu nedenle Türkiye’nin iç ve dış siyasetini daha çok etkilediğini kaydetti.
Cumhurbaşkanının “çözdüm” dediği Kürt problemini nasıl tanımladığıyla ilgili olduğunu söz eden Coşkun şöyle devam etti: ‘”Kürtler OHAL’i kaldırın dedi, kaldırdık’ diyo. Onun perspektifine nazaran sorunu çerçevesini bu halde koyarsanız sorun çözülmüş üzere görünse de siyasal alana baktığımızda eşit vatandaşlık, Kürtçenin kamusal alanda kullanımı, idarede daha fazla kelam sahibi olma talepleri yeniliğini koruyor ve bunlara karşılık olacak siyasi tahlil hala oluşturulabilmiş değil.“
PKK üzere silahlı bir yapının Kürt sıkıntısından bağımsız olmadığını vurgulayan Vahap Coşkun, örgütün silahsızlandırılmasının Türkiye’nin iç ve dış siyasi istikrarını çok yakından ilgilendiren bir mevzu olduğunun altını çizdi.
‘‘Kürt sorununu çözdük demekle meseleler çözülmez. Her şey ortada. Bu nedenle sorunun bütün uzunluklarını gözeten bir siyaset lazım.“
Bu açıklamaların AKP tabanındaki Kürt seçmeni etkileyeceğini de söyleyen Coşkun şöyle devam etti:
”Geçmiş periyotta AK Parti seçmeni rahatsızlık duysa da kendine adres bulamıyordu. Artık ise farklı siyasi partiler var. Bu da AK Parti’nin bölgedeki dayanağını zayıflatan bir faktör olarak iş görüyor.”
