Pekala Bond fantezisi İngiltere’nin dış istihbarat servisi MI6’in gerçekliğine ne kadar benziyor? Ve tahminen de daha değerlisi, bu çeşit istihbarat servisleri dijital çağa nasıl ayak uyduruyor?
Sam (gerçek ismi değil), “Bence en büyük fark, bizim Bond filmlerindekinden çok daha fazla işbirliğine açık beşerler olmamız. Bir kişinin tek başına, takviye almadan vazifeye çıkması görülmüş bir şey değildir” diyor ve ekliyor:
“Bütün problem gruplardır. Her vakit etrafınızda bir güvenlik takımı olmalı.”
Mesleği MI6’te geçen Sam, terörle uğraş misyonlarında yer almış.
Bond sineması vizyona girmeden evvel, söyleşi yapmak için konuştuğum birkaç istihbarat görevlisinden biriydi.
Pekala Bond’a benzemiyorlarsa, gerçek hayattaki MI6 vazifelileri, Londra’da Thames Irmağı kıyısındaki merkezlerinde yahut denizaşırı ülkelerde alanda ne üzere işler yapıyorlar?
Tara (gerçek ismi değil) “Yapabileceğiniz misyonlar son derece çeşitli” diyor ve ekliyor:
“Ajan bulma ve yönetme, teknik uzmanlık ve bağlantı departmanı üzere çok çeşitli roller var.
“Ama asla tek başına yapılan bir iş yoktur. Bu açıdan sinemada gösterilenlere pek benzemiyor.
“Filmde gördüklerini yapmak için işe başvuran bir kişi, daha müracaat sürecinde bu işin kendisine nazaran olmadığını anlayacaktır.”
Pekala MI6 vazifelileri silah taşıyor mu? Aldığım resmi cevap “Buna bir karşılık veremeyiz” oluyor.
Ama öteki bir MI6 çalışanı, “Bir adamın ani baskınlar yaparak dünyayı dönüp insanları vurması bizim için aforoz nedeni. O denli biri kapıdan bile giremez” diyor.
Alamy Son Bond sineması eleştirmenler tarafından çok beğenildi Ancak dünyanın en tehlikeli yerlerinde istihbarat toplamaya çalışan bir vazifelinin silah taşımadığı yahut yakınında onu koruyan silahlı biri olmadığı fikri pek gerçekçi gelmiyor.
Aslında MI6 vazifelileri sözün tam manasıyla casus değiller. Onlar casusları, İngiliz hükümeti ismine birtakım bilinmeyen bilgileri (örneğin bir El Kural hücresi içine yahut bir ülkenin nükleer santralına yerleştirilmiş bir kişi) çalmaya ikna etmeye çalışan birer istihbarat vazifelisi.
En büyük riskleri alan şahıslar casusların kendileri ve MI6 vazifelileri de onların kimlikleri ve ailelerini korumak için büyük bir uğraş harcıyor.
Pekala bir casus yöneticisi casusuna ne kadar yakın olabilir? Örneğin arkadaşlık kurabilirler mi?
Bir öbür MI6 çalışanı olan Tom, “Karşılıklı inanç vardır. Bir kişinin hayatından sorumlusunuz. Birbirinize duymak istemediğiniz şeyler söylemeniz gerekiyor, şiddetli konuşmalar yapıyorsunuz lakin bütün bunlar güvenlik için yapılıyor” diye anlatıyor.
Tara ise “İnsanlar bizimle çalışmak için hayatlarını riske atıyor” diyor ve ekliyor:
“Hayatlarını bile kaybedebilirler. O yüzden o şahıslarla birinci iletişimimizden itibaren bunu çok ciddiye alırız.”
BBC Londra’daki Thames ırmağı kıyısında bulunan MI6 merkezi 2015’teki son Bond sineması Spectre’dan bu yana, son altı yılda istihbarat dünyasında pek çok olay yaşandı.
IŞİD’in halifeliği geldi ve geçti, İran’ın nükleer maksatlarını kısıtlamak için yapılan muahede çöktü ve Çin “Tayvan’ı geri almaktan” bahsetmeye başladı.
Bütün bunlar MI6’i ziyadesiyle meşgul edecek şeyler.
Ama neredeyse her hareketimizin dijital bir iz bıraktığı günümüzde, birini birtakım sırları çalmaya ikna etmek için saatler harcamanız gereken eski yordam insan odaklı istihbaratın hâlâ pahası var mı?
Kıdemli teknik memur Emma (gerçek ismi değil) “Veri tahlilinin her kademesinde beşerler rol oynuyor. Bağlar kuruyor ve geliştiriyoruz. Natürel ki alandaki çalışanlarımızı desteklemek için son teknolojiyi edinmeye uğraş gösteriyoruz” diyor.
Yani Londra’da Vauxhall Cross’ta yer alan MI6 merkezinin bodrumunda, son teknoloji aygıtların denendiği bir atölye mi var? Cevap “Evet” üzere gözüküyor.
‘Yeni teknoloji için yakın temas’
“Filmlerde gördüklerimizden hayli farklı. Benim çok daha geniş bir mühendis grubum var. Yeni özelliklere sahip aygıtlar üzerinde çalışıyorlar. Sinemadakinin tersine hepimiz beyaz önlüklerle çalışan çılgın bilim beşerlerine benzemiyoruz. Ama aygıtlar açısından, alandaki çalışanlarımızın neye gereksinim duyduğunu anlamak için onlarla daima yakın temastayız” diyor Emma.
1962’de çekilen birinci Bond sineması Dr. No’dan bu yana neredeyse 60 yıl geçti. Muharrir Ian Fleming bir deniz istihbaratçısı olan bu kurgu karakteri, birinci sinemadan 10 yıl evvel yaratmıştı.
O devirden bu yana istihbarat dünyası çok değişti.
Bugün MI6’in üst kademelerinde olan kimi bireyler mesleklerine başladıklarında bırakın toplumsal medyayı, cep telefonu ve internet bile icat edilmemişti.
Kayıtlar kasalarda ve çelik dolaplarda saklanıyordu. Biyometrik bilgiler kullanılmaya başlanmamıştı.
O devirlerde bilinmeyen bir istihbarat görevlisini uydurma bir isim, bazen de takma sakal ve gözlüklerle bir huduttan başkasına geçirmek görece kolaydı.
Bugün daha güç olsa da, yeniden de imkansız değil. Rus istihbaratından bir takım 2018’de eski KGB vazifelisi Sergey Skripal’a suikast düzenlemek için İngiltere’ye geldiklerinde hiçbir mahzurla karşılaşmamıştı.
Bilgi ihtilali, göz tanıma, biyometrik data, yapay zeka, şifreleme, kuantum bilgisayarlar üzere gelişmeler casusluk alanında teknolojinin değerini çok artırdı.
Geçen yıla kadar MI6’in başında bulunan Sir Alex Younger, teknolojik gelişmelere karşın insanların rolünün vazgeçilemez olacağını söylüyor.
No Time to Die sinemasında onun konumunda rol alan, Ralph Fiennes tarafından oynanan M karakteri “Dünya bizim cevap verebileceğimizden çok daha süratli bir formda silahlanıyor” diyordu.
Bu durum MI6 vazifelilerinin işe devam etmesi için gerekli motivasyonu sağlıyor.