Türk hükümeti Demirtaş evrakıyla ilgili olarak Avrupa Kurulu’na gönderdiği görüşte, Demirtaş’ın 3 Kasım’da tahliye edilebileceğini, bu gerçekleşmezse 3 Ocak 2023’e kadar cezasını çekeceğine dikkat çekti.
Ankara ile üyesi olduğu Avrupa Kurulu ortasında eski HDP eş genel lideri Selahattin Demirtaş’la ilgili sağırlar diyaloğu devam ediyor. Türk hükümeti, AİHM kararı gereği Demirtaş’ın derhal tahliye dilmesini isteyen Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’ne bir sefer daha “AİHM kararı uygulanmıştır” iletisi gönderdi.
Ankara, Demirtaş hakkında 22 Aralık 2020 tarihinde mutlaklaşan AİHM Büyük Daire kararının sadece tutukluluk sürecini kapsadığını, Demirtaş’ın bugün ise “hükümlü olduğunu” belirtti. Ankara, Demirtaş’ın hükümlü olarak 3 Kasım 2021 tarihinde mahkeme kararıyla “şartlı tahliye” edilebileceğini, bu gerçekleşmez ise cezasını 3 Ocak 2023 tarihine kadar çekeceğini bildirdi.
“Karar uygulandı” tezi
AİHM kararlarının uygulanışını denetleyen Bakanlar Komitesi, 14-16 Eylül günleri Strasbourg’da düzenlediği toplantıda AİHM’nin Demirtaş kararının nasıl uygulanacağına dair Ankara’dan 30 Eylül’e kadar aksiyon planı göndermesini istemişti.Planı bu hafta Strasbourg’a ulaştıran Türk hükümeti, AİHM’nin 22 Aralık 2020 tarihli kararının yalnızca 4 Kasım 2016-7 Aralık 2018 devrindeki tutukluluk sürecini kapsadığını, şu anki tutukluluk sürecinin ise öbür bir davaya bağlı olarak 20 Eylül 2019’da başladığını belirtti. Bakanlar Komitesi’nin kontrol süreci yetkilerinin yalnızca AİHM tarafından verilen kararla sonlu olduğunu savunan Ankara, Demirtaş’ın şu anki tutukluluk sürecinin bu yetki alanı dışında kaldığı görüşünü kaydetti.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)
Demirtaş’ın 20 Eylül 2019’da başlayan tutukluluk süreci hakkında Anayasa Mahkemesi (AYM) ve AİHM önünde başka ferdi davalar bulunduğuna işaret eden hükümet, AYM ve AİHM’nin bu süreçle ilgili olarak şimdi karar vermediklerini, münasebetiyle Demirtaş’ın “derhal tahliye edilmesi” için Bakanlar Komitesi tarafından lisana getirilen talebin “hukuksal temelden mahrum olduğunu” savundu.
Dokunulmazlıkların kaldırılması
Ankara, Bakanlar Komitesinin, “2016’daki anayasal değişiklikle parlamenter dokunulmazlık kaldırılmasaydı Demirtaş hakkında ceza davası açılamazdı” tezine de karşı çıktı. Yasama sorumsuzluğu ile yasama dokunulmazlığı ortasındaki farka işaret eden Türk hükümeti, yargının misyon müddeti sona eren bir parlamenter hakkında kovuşturma kararı alabileceğini belirtti.
Demirtaş’ın 2018’de cumhurbaşkanı seçimine aday olarak parlamenter statüsünü sonlandırdığına lisana getiren Ankara, böylece anayasanın 83/2 unsuru temelinde dokunulmazlıktan yararlanma hakkının ortadan kalktığını savundu. Ayrıyeten Bakanlar Komitesi’nin 14-16 Eylül günleri Demirtaş hakkında aldığı kararında bu hususta kullandığı sözlerin “Avrupa İnsan Hakları Kontratı, Türk anayasası, AİHM içtihadı ve AİHM kararlarının uygulanışının kontrolüyle ilgili unsur ve kurallarla bağdaşmadığı” görüşünü lisana getirdi.
Bakanlar Komitesi ne diyor?
Bakanlar Komitesi ise Demirtaş’ın tutukluluk halinin devamını AİHM kararında tespit edilen hak ihlallerinin uzantısı olarak görüyor. Komite, Türk hükümetinin tezlerinin tersine, Demirtaş’ın terörle uğraş kanunu temelinde yargılanıp mahkum olması ve cezasını 3 Mayıs 2021 tarihinden itibaren çekmeye başlamasını AİHM kararı kapsamında ele alıyor. AİHM bu mevzuyu şimdi ele almamış olsa da mahkumiyet kararının iptalini ve Demirtaş’ın derhal tahliye edilmesini istiyor. Komite bu tavrını AİHM kararının parlamenter dokunulmazlığı ve buna bağlı olarak tabir özgürlüğüyle ilgili yorumlarına dayandırıyor.
AİHM, Demirtaş davasında Venedik Komitesi’nin görüşlerini temel almış ve gerekçeli kararında “Mahkeme, bir sefere mahsus, bireye özel anayasa değişikliğinin Türkiye anayasa geleneğinde daha evvel eşinin görülmediği görüşündedir. Anayasa değişiklikleri bilhassa muhalif vekiller başta olmak üzere milletvekillerinin makul beyanlarını gaye almıştır. Bu bağlamda, Mahkeme hazlihazırda özel şahısları gaye alan kanunların hukukun üstünlüğüne alışılmamış olduğunu belirtmiştir… Mahkemeye nazaran, Türkiye’nin meclis uygulaması ve geleneği göz önünde bulundurularak bir milletvekili, misyon müddeti esnasında Meclis üyelerinin tabir özgürlüklerine ziyan verecek biçimde bu türlü bir tarzın kabul edilmesini makul bir formda öngöremez” sözlerine yer vermişti.
Bakanlar Komitesi mevzuyu 30 Kasım-2 Aralık tarihleri ortasında Strasbourg’da büyükelçiler seviyesinde düzenlenecek toplantıda bir kere daha ele alacak. O tarihe kadar belgede gelişme olmaması halinde Demirtaş kararıyla ilgili Ankara’yı uyaran bir orta kararın kabul edilmesi bekleniyor.
Kayhan Karaca / Strasbourg
© Deutsche Welle Türkçe
