“Afrika’nın Che Guevara”sı olarak bilinen Burkina Faso önderi Thomas Sankara, 34 yıl evvel düzenlenen bir suikast sonucu öldürülmüştü. 14 kişinin, suikastle temaslı oldukları suçlamasıyla yargılandıkları dava dün başladı.
Afrika’nın birliğini savunan Sankara, 37 yaşındayken, 15 Ekim 1987’de düzenlenen darbe sırasında vurularak hayatını kaybetti. Darbe sonucu, Sankara’nın yakın arkadaşı Blaise Compaoré Burkina Faso Devlet Lideri oldu.
Sankara ve Compaoré, 4 yıl evvel düzenledikleri bir darbe ile 1983’te Burkina Faso’nun idaresini ele geçirmişti.
Bugün ülkeye komşu Fildişi Kıyısı’nda sürgünde olan Compaoré de suçlanan 14 kişi ortasında.
2014 yılında başlayan protesto dalgası sonrası Burkina Faso’dan kaçmak zorunda kalan Blaise Compaoré, Sankara’nın mevtinde rolü olduğu tezlerini reddetti, davayı da boykot ediyor.
BBC’ye konuşan, öldürülen önderin eşi Mariam Sankara, “Bunun için çok uzun vakittir bekliyorum. Gerçeği bilmek istiyorum, kimin, ne yaptığını bilmek istiyorum” diyor.
Karizmatik bir önder olan Sankara, Afrika kıtasında bir ikon haline geldi. Yüzünün bulunduğu yapıştırmalar, Batı Afrika’da taksilerin camında yer alabiliyor.
Dahası Güney Afrika’nın radikal soldaki muhalefet başkanı Julius Malema onu ilham aldığı şahıslar ortasında gösteriyor.
Sankara neden kahraman olarak görülüyor?
“Sankara bizim için bir vatanseverdi. Halkını ve ülkesini sevdi. Afrika’yı sevdi” diyen Thomas Sankara Anma Komitesi Genel Sekreteri Luc Damiba, Sankara’nın kendisini halkı için feda ettiğini söylüyor.
Thomas Sankara’nın idarede olduğu 4 yılda ülkenin, Upper Volta olan ismi, “Dik Duran Beşerler Ülkesi” manasına gelen Burkina Faso ile değişti.
Sankara’nın kendisi de sade bir hayat yaşadı. Kendisinin ve tüm kamu çalışanlarının maaşlarını düşüren Sankara, birinci sınıf uçak biletlerini ve sürücülü hükümet araçlarını kaldırdı.
Eğitim, önceliklerinden biriydi. Onun idaresinde Burkina Faso’da okuma yazma oranı 1983 yılında yüzde 13 iken, 1987 yılında yüzde 73 oldu.
Sankara tıpkı vakitte ülke çapında bir aşılama kampanyasını da başlattı.
Ayrıyeten toprak ağalarının elindeki yerleri, fakir çiftçilere dağıttı ve bu buğday üretiminde bir patlamayla sonuçlandı.
Sankara, Afrika’ya da, Memleketler arası Para Fonu ve Dünya Bankası üzere kurumların “yeni sömürgecilik” uyguladığını savunarak Afrika’ya buna karşı birleşme daveti yaptı.
“Seni kim besliyorsa, o denetim ediyordur”, onun en ünlü kelamlarından biri oldu.
Anti-emperyalist bir dış siyaset izledi ve bölgede, Burkina Faso da dahil eski sömürgeleri üzerinde hala büyük nüfuzu olan Fransa’ya karşı uğraş başlattı.
Eşi Mariam, suikastin gerisinde daima Fransa’nın olduğunu savundu.
Thomas Sankara’nın bronz heykeli Thomas Sankara Hatıra Parkı’nda altın metre uzunluğunda heybetli bir bronz heykeli bulunuyor.
Thomas Sankara Anma Komitesi Genel Sekreteri Damiba, parkı genişletme planları olduğunu ve Vagadugu’ya bakan 87 metre yüksekliğinde bir kule inşa etmeye düşündüklerini söylüyor.
Sankara’nın devrimci fikirlerini, genç jenerasyonlara aktarma aracı olarak sinema ile kütüphane de inşa edilecek.
Pekala onu eleştirenler ne diyor?
Sankara’nın radikal sol fikirleri, insan hakları örgütleri tarafından zalimce olarak değerlendirildi.
1986 yılında, Memleketler arası Af Örgütü tarafından yayımlanan bir rapor, muhalif siyasetçilerin davaya çıkarılmadan tutuklandıklarını ve ağır biçimde azap gördüklerini ortaya koydu.
Sankara’nın hükümetinde İrtibat Bakanı olan Serge Theophile Balima, öldürülen önderin çoğulcu demokrasiyi kabul etmek konusunda yavaş davrandığını ve terslerinin ona ulaşamadığını, seslerini duyuramadığını söylüyor:
“O gücü insanlara vermek istedi. Bunun için de İhtilal Koruma Komitesi’ndeki proletaryaya birtakım yetkiler verdi. Bu bireyler, sokaktaki yaşantıyı ve özel hayatı, hakim gücün ahlak anlayışına nazaran denetlemekle vazifeliydi. Lakin bilakis, bu bireyler Sankara’nın gücünü sorgulatan ihlaller yapmaya başladılar”
Africa Report haber organına 2020 yılında demeç veren eski Burkina Faso Devlet Lideri Jean-Baptiste Ouédraogo da, Sankara’yı, “şüpheci ve siyasi maksat için her yolu deneyecek bir kişi” olarak tanımlıyor.
Dava neden bu kadar uzun sürdü?
27 yıllık Blaise Compaoré iktidarı müddetince bu davayı beklediklerini söyleyen kardeşi Paul Sankara, “Onun iktidarında bu davayı hayal bile edemezdik” diyor.
Sankara’nın eşi 1997 yılında türel süreçle ile ilgili şikayetini yüksek mahkemeye taşısa da, soruşturma kararının çıkması 15 yıl sürdü.
Blaise Compaore, suikastte rolü olduğu suçlamasını reddediyor Compaoré’nin iktidarı kaybettiği 2014 yılından bu yana fazla bir gelişme yaşanmış değil.
2016 yılında Burkina Faso yetkilileri, Fransa hükümetinden, suikastle ilgili askeri dokümanları paylaşmasını istedi.
Arşivler üzerindeki kapalılık kaldırıldı ve sonuncusu 2021 Nisan’dan olmak üzere üç farklı seferde Burkina Faso’ya aktarıldı.
Davada diğer kimler yargılanıyor?
Sankara’dan sonra idaresi ele alan Compaoré’nin Genel Kurmay Lideri olan Gilbert Diendéré ve 11 kişinin daha askeri mahkemede yargılanıyor. Suçlamalar ortasında, “devlet güvenliğine saldırı”, “suikaste kabahat ortaklığı” ve “cesetlerin saklanması” bulunuyor.
Diendéré 2015 yılındaki başarısız darbe teşebbüsten bu yana cezaevinde.
Suçlananlar ortasında ‘doğal ölüm’ raporu veren belgeyi imzalayan tabip Diébré Jean Christophe de bulunuyor.
Sankara, ‘Afrika’nın Che Guevara’sı’ olarak biliniyorGıyabında yargılananlar ortasında Compaoré’nin güvenlik müdürü olarak misyon yapmış olan Hyacinthe Kafando da yer alıyor. Kafando, Sankara ve 12 kişiyi daha öldüren timin başında olmakla suçlanıyor.
Davanın sonucu ne olabilir?
Bu davanın Burkina Faso’yu daha fazla istikrarsızlığa itmesinden tasa ediliyor. Ülke, El Kural ve IŞİD ile temaslı cihatçı hücumlarla gayret ediyor.
Birtakım analistlere nazaran, hala ülkede nüfuz sahibi olan Compaoré’nin yargılanması karşısında, ona bağlı bir küme asker birtakım adımlar atabilir. Lakin bu istikamette çok ciddiye alınacak işaret olmadığı tabir ediliyor.
Burkina Faso Devlet Lideri Roch Marc Kaboré ise tüm bu tasalara rağmen, davanın gerginliği azaltacağını ve ulusal birliği artıracağını savunuyor.